Το Κυπριακό στη δίνη της τρικυμίας των τουρκικών σκοπιμοτήτων

Το 2019 σαφώς και δεν υπήρξε χρονιά σημαντικής προόδου στο Κυπριακό. Αντιθέτως, υπήρξε η χρονιά κατά την οποία η Τουρκία φρόντισε να αυξήσει σημαντικά το «φορτίο» του, καθιστώντας αδύνατη την προσπάθεια δημιουργίας θετικού κλίματος για διαπραγμάτευση με τις έκνομες ενέργειές της και η χρονιά που οι δύο πλευρές απέτυχαν να συμφωνήσουν ακόμη και το πλαίσιο που θα επέτρεπε την επανέναρξη των συνομιλιών.
 
Η χρονιά αναλώθηκε στην προσπάθεια συνομολόγησης των όρων αναφοράς, οι οποίοι θα επιτρέψουν την επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας, κάτι που κληροδοτήθηκε στο 2019 από το 2018. Τις σχέσεις του Προέδρου Αναστασιάδη και του Μουσταφά Ακιντζί χαρακτήριζε η παγωμάρα, τα τετ-α-τετ τους περιορίστηκαν στο ελάχιστο και ήταν αναποτελεσματικά και τα επιτεύγματά τους βασίζονταν σε κάποια «ξαναζεσταμένα» ΜΟΕ, μακριά από την ουσία της επανέναρξης του Κυπριακού. Χαρακτηριστικό των πιο πάνω είναι το γεγονός πως οι περισσότερες συζητήσεις για το Κυπριακό το 2019 έγιναν μέσω τρίτων.
 
Ήταν ξεκάθαρο, καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, πως με τη Λευκωσία σε θέση άμυνας και τις φωνές στα κατεχόμενα που απομακρύνονταν από τον στόχο της λύσης και επικεντρώνονταν στη δημιουργία νέων τετελεσμένων να αυξάνονται, το κλίμα δεν προσφερόταν για ουσιαστική διαπραγμάτευση.  
 
Ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί είχαν μία συνάντηση στις 26 Φεβρουαρίου, κατά την οποία αποφάσισαν να εφαρμόσουν ΜΟΕ σχετικά με την κινητή τηλεφωνία και τον ηλεκτρισμό, την αποναρκοθέτηση και τον πολιτισμό. Διασαφηνίστηκε, ωστόσο, πως δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις εκείνες για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας, καθώς το χάσμα που χώριζε τις δύο πλευρές παρέμενε μεγάλο.
 
Ο Μουσταφά Ακιντζί εμφανίστηκε αμετακίνητος από τη θέση του για δικαίωμα τ/κ βέτο σε κάθε απόφαση, καθώς και για τη διατήρηση των εγγυητικών και επεμβατικών δικαιωμάτων της Τουρκίας, θεωρώντας ότι η πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας για αποκέντρωση εξουσιών δεν αποτελεί επαρκή εφαρμογή της πολιτικής ισότητας, την οποία η τουρκική πλευρά αντιλαμβάνεται ως αναγκαστική επικύρωση κάθε απόφασης από τη μειοψηφία.
 
Τα πρώτα δείγματα ότι υπήρχε κάποια πιθανότητα συμφωνίας επί των όρων αναφοράς προέκυψαν στη συνάντηση της 9^ης Αυγούστου, κατά την οποία καλλιεργήθηκε η προσδοκία πως κάτι τέτοιο ήταν, τελικά, εφικτό, αφού σημειώθηκε συναντίληψη ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ότι, δηλαδή, αυτοί θα περιλαμβάνουν τις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν προ Κραν Μοντανά, το πλαίσιο των έξι σημείων του Αντόνιο Γκουτέρες και το Κοινό Ανακοινωθέν του Φεβρουαρίου του 2014.
 
Τον Σεπτέμβριο ήρθε στην Κύπρο η Ειδική Απεσταλμένη του Γ.Γ., Τζέιν Χολ Λουτ, για να βάλει αυτή τη συναντίληψη στο χαρτί και να ανοίξει τον δρόμο για μια τριμερή στη Νέα Υόρκη. Η εικόνα ήταν αισιόδοξη, μέχρι που η Λουτ δοκίμασε να κάνει την καταγραφή και αντιλήφθηκε πως αυτό δεν ήταν εφικτό, καθώς τελικά οι δύο πλευρές δεν συμφωνούσαν στο πλαίσιο. Για έξι μέρες πήγαινε και ερχόταν, διευθετώντας και μία συνάντηση Αναστασιάδη-Ακιντζί, αλλά αποχώρησε από την Κύπρο άπραγη.  
 
Η τουρκική πλευρά προκάλεσε εμπλοκή στη διαδικασία, προβάλλοντας την αξίωση να εισαχθούν στους όρους αναφοράς δικές της πρόνοιες για την πολιτική ισότητα, οι οποίες δεν θα επιδέχονταν διαπραγμάτευση. Να ικανοποιηθεί, δηλαδή, η αξίωσή τους για δικαίωμα επιβολής της άποψης των Τ/κ επί όλων των αποφάσεων του κράτους. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει ξεκαθαρίσει πολλές φορές πως πολιτική ισότητα δεν σημαίνει αυτό και δεν θα επιτρέψει επιβολή της άποψης της μειοψηφίας ή τη δημιουργία μιας δυσλειτουργικής κρατικής δομής. Έκτοτε, ουδέποτε ο Ακιντζί ή η Άγκυρα μετακινήθηκαν από αυτή τη θέση, όπως οι δημόσιες δηλώσεις τους υποδηλούν. Το ίδιο ισχύει, βεβαίως, και για τις απαιτήσεις για διατήρηση εγγυητικών και επεμβατικών δικαιωμάτων της Τουρκίας στην Κύπρο μετά τη λύση.
 
Κάπως έτσι, ο στόχος για κατάληξη στους όρους αναφοράς μετατοπίστηκε στην άτυπη πενταμερή. Κι ενώ αρχικά ο σχεδιασμός ήταν η τριμερής να πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβριο και να ακολουθήσει η πενταμερής λίγες εβδομάδες μετά, τελικά έγινε στις 25 Νοεμβρίου, με μια δέσμευση για πραγματοποίηση άτυπης πενταμερούς «στο κατάλληλο στάδιο».  
 
Η τριμερής του Βερολίνου εξυπηρέτησε τον στόχο της διατήρησης της εικόνας μιας ζωντανής διαδικασίας στο Κυπριακό. Όχι απλώς δεν άλλαξε κάτι ριζικά σε σχέση με την συνομολόγηση όρων αναφοράς, αλλά ξεκαθαρίστηκε πριν ακόμα οι δύο πλευρές μεταβούν εκεί, πως η Τουρκία δεν θα συναινούσε στην πραγματοποίηση της άτυπης πενταμερούς εντός Δεκεμβρίου, αφού διεμήνυσε τόσο προς την Αθήνα όσο και προς τα Ηνωμένα Έθνη, πως δεν πρόκειται να βρεθεί στο ίδιο τραπέζι μαζί τους πριν από τις παράνομες «προεδρικές εκλογές» στα κατεχόμενα.
 
Η πολιτική των εντάσεων απέναντι στο Κυπριακό
Είναι σαφές πως προτεραιότητα για την Άγκυρα κατά τη διάρκεια του 2019 ήταν να επιχειρεί να «γκριζάρει» τις κυπριακές θάλασσες -εις βάρος και των Τουρκοκυπρίων- παρά να συμβάλει θετικά στην επιστροφή στη διαπραγματευτική διαδικασία, καθώς μέσω του blame game προσπαθεί να δικαιολογήσει τις έκνομες ενέργειές της.      
 
Το 2019 η Τουρκία απέδειξε ότι, στην παρούσα φάση, δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για επίλυση του Κυπριακού αλλά για την προώθηση άλλων συμφερόντων. Συναισθανόμενη την περιφερειακή απομόνωση που προκαλούν τα διάφορα ενεργειακά σχήματα που δεν την περιλαμβάνουν, αφού δεν επιθυμεί να τηρήσει τους κανόνες δικαίου ή των σχέσεων καλής γειτονίας, η Άγκυρα επιχειρεί να επιβάλει τους δικούς της κανόνες, εις βάρος των υπόλοιπων κρατών, με την Κυπριακή Δημοκρατία να τίθεται άμεσα στο στόχαστρο.
 
Η Τουρκία παραβιάζει, παρανομεί και απειλεί. Προβαίνει σε επίδειξη ισχύος αψηφώντας το δίκαιο, τις παραινέσεις, ακόμη και τις εις βάρος της κυρώσεις. Απειλεί όχι απλώς την Κύπρο αλλά και τις άλλες δυνάμεις που υποστηρίζουν την Κύπρο. Δεν εργάζεται για να βγει το Κυπριακό από το παρατεταμένο τέλμα που βρίσκεται μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά. Εργάζεται για μια θέση στον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου με παράνομα μέσα, ασχέτως των επιπτώσεων που η επιθετικότητά της έχει στο Κυπριακό. Και πρόσφατες εξελίξεις, όπως οι υπογραφές για τον EastMed, μεγαλώνουν τον εκνευρισμό της.
 
Το 2019 ήταν, άλλωστε, μια χρονιά κρίσης για την ίδια την Τουρκία, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Και η κυβέρνηση Ερντογάν αναζητούσε συνεχώς διεξόδους προς το εξωτερικό, για να εξάγει την κρίση και να αποκομίσει επικοινωνιακά οφέλη στο εσωτερικό. Οι παραβιάσεις στη θάλασσα της Κύπρου, η εισβολή στο έδαφος της Συρίας, οι συνεχείς απειλές έναντι της Ελλάδας, οι εντάσεις με τους υπόλοιπους γείτονες, ακόμη και οι αντιπαραθέσεις με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ, λειτουργούν ως πηγή συσπείρωσης σε μια ταραγμένη χώρα. Ενίοτε και ως αντίδοτο στον συνεχώς αυξανόμενο αυταρχισμό. Ουσιαστικά το ΑΚΡ αναζητεί τις εντάσεις και όχι την ομαλοποίηση που θα επέφερε η λύση του Κυπριακού.  
 
Στο 2020 με κακούς οιωνούς
Η τριμερής της 25^ης Νοεμβρίου έβαλε ξανά στον πάγο το Κυπριακό, τουλάχιστον για το πρώτο τετράμηνο, αν όχι εξάμηνο του 2020, καθώς οι «εκλογές» στα κατεχόμενα, που επιβλήθηκαν από την Τουρκία ως ορόσημο συνέχισης της διαδικασίας, είναι προγραμματισμένες για τον Απρίλιο και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί νωρίτερα άτυπη πενταμερής. Η εμμονή της τουρκικής πλευράς στο ζήτημα αυτό δεν θεωρείται τυχαία. Αφενός κερδίζει «νεκρό χρόνο» για να προωθήσει τις παράλληλες ατζέντες της χωρίς διαπραγμάτευση σε εξέλιξη και αφετέρου δημιουργεί πιθανότητες για νέα δεδομένα, με αντικατάσταση του Μουσταφά Ακιντζί στις συνομιλίες από πρόσωπο που ευθυγραμμίζεται πλήρως στο Κυπριακό με τις θέσεις της Άγκυρας.
 
Η πραγματοποίηση της άτυπης πενταμερούς τοποθετείται χρονικά από τον Μάιο και μετά, ενώ δεν υπάρχει καμία προγραμματισμένη συνάντηση επί κυπριακού εδάφους πριν από τον Απρίλιο. Συνεπώς οι οποίες κινήσεις θα γίνονται στο Κυπριακό κατά τους πρώτους μήνες του 2020 αφορούν περισσότερο τις εγγυήτριες δυνάμεις και θα γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες, χωρίς εμφανή κινητικότητα.   
 
Ο στόχος της Τουρκίας για επιβολή της τουρκικής ερμηνείας της πολιτικής ισότητας παραμένει. Είναι ξεκάθαρο πως επιμένει σε αυτή τη θέση, επειδή επιδιώκει να διασφαλίσει έλεγχο στο μελλοντικό κυπριακό κράτος, μέσω των συγκαλυμμένων βέτο, ώστε να ασκεί μονίμως κάποια μορφή επικυριαρχίας σε περίπτωση λύσης. Εξού και η ανοιχτή εμπλοκή της σε ζητήματα που γίνονταν επί σειρά ετών αντιληπτά ως εσωτερική πτυχή του Κυπριακού, η οποία αφορούσε τον διάλογο ανάμεσα στις δύο πλευρές και όχι ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους.
 
Όποτε κι αν πραγματοποιηθεί, τελικά, η άτυπη πενταμερής, η Άγκυρα αναμένεται να προβάλει τις αξιώσεις αυτές, παράλληλα με την επιμονή της για διατήρηση στρατού και εγγυήσεων, γνωρίζοντας ότι τίποτα από όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από την ελληνική πλευρά. Πέραν τούτου, βάσει των δημόσιων δηλώσεων, αναμένεται να επιχειρήσει να εμφιλοχωρήσει στην ατζέντα συζήτηση για την ίδια τη βάση της λύσης, με στόχο να επανατοποθετηθεί το Κυπριακό παρά να επαναρχίσουν οι συνομιλίες από το σημείο που έμειναν στο Κραν Μοντανά.  
 
Κι όλα αυτά, ενώ όχι απλώς η Τουρκία δεν σκοπεύει να μετακινήσει το Barbaros, το Yavuz και το Fatih από τις κυπριακές θάλασσες σύντομα, αλλά απειλεί να στείλει και το Oruc Reis και που κάνει παράνομες συμφωνίες, όπως αυτή με την κυβέρνηση Σάρατζ, με στόχο να μετατρέψει την Μεσόγειο σε τουρκική λίμνη, εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας.
 
Το 2020 δεν μπαίνει με καλούς οιωνούς για το Κυπριακό…

 

• Οι όροι αναφοράς, η άτυπη πενταμερής και ο κατάλληλος χρόνος
• Ανοικτή προοπτική επανέναρξης των διαπραγματεύσεων σε ασαφή χρονικό ορίζοντα
• Ψάχνουν τη φόρμουλα και τη χρυσή τομή για τους όρους αναφοράς
• Πρόταση Αναστασιάδη για επιτάχυνση και οδικός χάρτης για επανεκκίνηση
• Συμφώνησαν και προχωρούν με ΜΟΕ Αναστασιάδης-Ακιντζί
• Σφράγισαν το αδιέξοδο και την μη επανέναρξη των διαπραγματεύσεων