Τι εντοπίζει στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία για τις πολιτογραφήσεις

Ο έλεγχος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας διεξήχθη για έλεγχο των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν από τρεις κρατικές υπηρεσίες, το Υπουργείο Οικονομικών, το Υπουργείο Εσωτερικών και το Τμήμα Φορολογίας.
 
Όπως αναφέρει στην έκθεση του ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης, η Ελεγκτική Υπηρεσία δρομολόγησε έλεγχο, ως προς την εφαρμογή του προγράμματος πολιτογράφησης, ζητώντας στοιχεία από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης.  
 
Επειδή, αναφέρει ο Γενικός Ελεγκτής, στα πλαίσια άλλου ελέγχου για την εξέταση των διαδικασιών ναύλωσης αεροσκαφών από την Προεδρία της Δημοκρατίας, διαφάνηκε ότι ο ιδιοκτήτης ενός τέτοιου αεροσκάφους είναι αλλοδαπός, ο οποίος πολιτογραφήθηκε στις αρχές του 2015, σύμφωνα με το Πρόγραμμα, αποφασίστηκε να ελεγχθεί η συγκεκριμένη διαδικασία πολιτογράφησης.

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Με κενά αέρος στις διαδικασίες, αλλά χωρίς διασπάθιση οι πτήσεις του Προέδρου

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, η αίτηση για πολιτογράφηση υποβλήθηκε συλλογικά για τα τρία αδέλφια (σ.σ. ένας είναι ιδιοκτήτης του αεροσκάφους) και τρία άλλα πρόσωπα, δηλαδή συνολικά για έξι πρόσωπα. Τα πρόσωπα αυτά έλαβαν Κυπριακή υπηκοότητα με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερομηνίας. 14.1.2015.
 
Με την παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας στα έξι πρόσωπα, παραχωρήθηκε υπηκοότητα και σε 36 μέλη των οικογενειών τους (συζύγους και τέκνα), 19 από τα οποία ήταν μέλη της οικογένειας των τριών αδελφών. Για την απόκτηση κυπριακής υπηκοότητας από τις συζύγους και τα τέκνα των αιτούντων δεν απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις.
 
Η αίτηση για πολιτογράφηση υποβλήθηκε συλλογικά για τα τρία αδέλφια και τρία άλλα πρόσωπα, δηλαδή συνολικά για έξι πρόσωπα.
 
Η πολιτογράφηση έγινε σύμφωνα με το οικονομικό κριτήριο Α8 «Συλλογικές Μεγάλες Επενδύσεις», με βάση το οποίο ο κάθε αιτών μπορούσε να επενδύσει €2,5 εκ. (αντί €5 εκ.) σε κρατικά ομόλογα, σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία κυπριακών επιχειρήσεων, σε ακίνητα, αναπτύξεις και έργα υποδομής, ή σε αγορά ή συμμετοχή σε κυπριακές επιχειρήσεις, εφόσον η συλλογική επένδυση ήταν τουλάχιστον €12,5 εκ.
 
Σύμφωνα με τα κριτήρια που τέθηκαν, τα έξι πρόσωπα θα έπρεπε να είχαν επενδύσει τουλάχιστον €15 εκ. (6 άτομα * €2,5 εκ.). Η αγοραία αξία της μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας του αιτούντος επενδυτή στην Κύπρο δεν περιλαμβάνεται στο πιο πάνω ποσό, με εξαίρεση την περίπτωση στην οποία ο επενδυτής αποφασίσει να επενδύσει στην αγορά μίας μόνο κατοικίας, αξίας μεγαλύτερης των €2,5εκ., οπότε δεν υποχρεούται να αγοράσει επιπρόσθετη μόνιμη ιδιόκτητη κατοικία αγοραίας αξίας €500.000».
 
Η έγκριση της αίτησης δεν ήταν σύμφωνη με τα κριτήρια που ίσχυαν κατά την ημερομηνία εξέτασης της και συνεπώς η αίτηση για πολιτογράφηση θα έπρεπε να είχε απορριφθεί για τους λόγους που εξηγεί πιο κάτω ο Γενικός Ελεγκτής.
 
Για την απόκτηση της κυπριακής υπηκοότητας οι αιτούντες, πέραν των επενδύσεων, έπρεπε να είναι κάτοχοι μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας αγοραίας αξίας τουλάχιστον €500.000 πλέον ΦΠΑ. 
 
Εφόσον, στη συγκεκριμένη περίπτωση, όλες οι αγορές έγιναν μέσω εταιρειών που ελέγχονταν από κοινού από τους έξι αιτούντες, θα έπρεπε να υπάρχει νομικά δεσμευτικός καθορισμός της κατοικίας που θα ανήκε στον καθένα. Στους φακέλους που μας παρουσιάστηκαν στο Υπουργείο Οικονομικών υπάρχει Σημείωμα ημερ. 31.12.2014 στο οποίο γίνεται αναφορά σε συμφωνητικό που υπέγραψαν όλοι οι αιτητές, το οποίο όμως δεν έχουμε εντοπίσει. Τέτοια συμφωνία δεν φαίνεται να τέθηκε ενώπιον του Υπουργείου Οικονομικών.
 
Ακόμη όμως κι αν είχε υποβληθεί τέτοιο συμφωνητικό για τον καθορισμό της κατοικίας του κάθε αιτητή, δεν φαίνεται να πληρείτο ο όρος όπως ο κάθε αιτών είναι κάτοχος μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας στην Κυπριακή Δημοκρατία, αγοραίας αξίας τουλάχιστον €500.000 πλέον ΦΠΑ. Συγκεκριμένα, για ένα εκ των έξι αιτητών, δηλώθηκε και προσμέτρησε ως η ιδιόκτητη κατοικία τα δύο εφαπτόμενα διαμερίσματα στην Πάφο που αγοράστηκαν για €500.000 (πλέον ΦΠΑ) και τα δύο μαζί. Ωστόσο, η κατοχή των δύο εφαπτόμενων διαμερισμάτων, έκαστου μικρότερης αξίας, δεν πληρούσε τον όρο για ιδιόκτητη κατοικία αγοραίας αξίας τουλάχιστον €500.000 πλέον ΦΠΑ.
 
Ενώ σύμφωνα με την αίτηση που υπέβαλαν οι δικηγόροι των αιτούντων, οι πελάτες τους είχαν πραγματοποιήσει επενδύσεις στην Κύπρο στον τομέα των ακινήτων σύμφωνα με το οικονομικό κριτήριο Α3 (Α.3 «Επένδυση σε ακίνητα, αναπτύξεις και έργα υποδομής»), στην πραγματικότητα μέρος της επένδυσης (απόκτηση έπαυλης και περιβάλλουσας γης) φαίνεται να ενέπιπτε στο κριτήριο Α4 (Α.4 «Αγορά ή σύσταση ή συμμετοχή σε κυπριακές επιχειρήσεις και εταιρείες») που αφορά την αγορά ή σύσταση ή συμμετοχή σε κυπριακές εταιρείες, αφού εξαγοράστηκε το 100% των μετοχών της εταιρείας Mrv. Ltd και όχι η ακίνητη ιδιοκτησία της εταιρείας αυτής. Ουσιαστικά ο αγοραστής αγόρασε από τον πωλητή (με την καθορισμένη διαδικασία στον περί Εταιρειών Νόμο) όλες τις μετοχές τις εταιρείας Mrv. Ltd. Αυτό συνιστά την πιο κλασική περίπτωση αγοράς εταιρείας και άρα πρόδηλα, κατά την άποψη μας, εμπίπτει στο Κριτήριο Α4 που αφορά «Αγορά ή σύσταση ή συμμετοχή σε κυπριακές επιχειρήσεις και εταιρείες». Σύμφωνα τώρα με το κριτήριο Α.4, ο αιτών μπορούσε να προβεί σε αγορά εταιρείας που εδρεύει και δραστηριοποιείται στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία όμως θα έπρεπε να εργοδοτεί τουλάχιστον πέντε υπηκόους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η εταιρεία Mrv. Ltd, κατά την αγορά της, δεν εργοδοτούσε οποιοδήποτε πρόσωπο καθώς δεν είχε δραστηριότητες, αλλά διατηρούσε μόνο ακίνητη ιδιοκτησία.
 
Η εξαγορασθείσα εταιρεία Mrv Ltd είχε κατά την εξαγορά της στις 2.10.2014 ως μοναδική περιουσία της την έπαυλη (που κτίστηκε το 1999) και την περιβάλλουσα γη. Προηγουμένως μοναδική  περιουσία της ήταν η περιβάλλουσα γη (με τιμή κόστους €256.290 και αξία γενικής εκτίμησης, ημερ. 1.1.2013, ίση με €700.400) και έχοντας αυτή την περιουσία είχε εξαγοραστεί (8 μήνες προηγουμένως) ως εταιρεία έναντι ποσού €1,9 εκ. Η έπαυλη (με αξία γενικής εκτίμησης ημερ.1.1.2013 ίση με €2.040.600) αγοράστηκε από την εταιρεία και προστέθηκε στα περιουσιακά της στοιχεία αμέσως πριν την εξαγορά της στις 2.10.2014, έναντι ποσού αξίας €1,6 εκ. Συνεπώς, με βάση τη γενική εκτίμηση, ημερ. 1.1.2013, η αξία της έπαυλης με την περιβάλλουσα γη ήταν ίση με €2,7 εκ. και με βάση τις πρόσφατες τιμές αγοράς ήταν ίση €3,5 εκ.
 
Με την υποβολή της αίτησης για πολιτογράφηση υποβλήθηκε μη ελεγμένη κατάσταση οικονομικής θέσης στις 30.9.2014 της εταιρείας Mrv. Ltd, η οποία υπογράφεται από τον Διευθυντή της εταιρείας και τα συμβαλλόμενα μέρη, και η οποία φαίνεται να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πιο πάνω συμβολαίου, ημερ. 2.10.2014. Στην κατάσταση αυτή τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας δηλώνονται ως έχοντα αξία ίση με €7,5 εκ.
 
Στη βάση των πιο πάνω, αν η πράξη της απόκτησης της έπαυλης και της περιβάλλουσας γης γινόταν μέσω του Κτηματολογίου (και όχι μέσω του Εφόρου Εταιρειών υπό τη μορφή εξαγοράς της εταιρείας), τότε θα καταβάλλονταν μεταβιβαστικά τέλη επί της αξίας ακινήτων που είχε δηλωθεί στο Υπουργείο Εσωτερικών ως ίση με €7.5εκ.
 
Επίσης, αν η πράξη της απόκτησης της έπαυλης και της περιβάλλουσας γης γινόταν μέσω του Κτηματολογίου),  θεωρούμε προφανή τη δυσκολία που θα υπήρχε, για περιουσία που τόσο πρόσφατα αγοράστηκε έναντι ποσού €3,5 εκ. (και είχε αξία γενικής εκτίμησης ίση με €2,7 εκ.) να παρουσιαστεί στο Κτηματολόγιο ως έχουσα αξία ίση με €7,5 εκ. Σε αυτή την περίπτωση, ακόμη κι αν γινόταν αποδεκτή η δήλωση, θα προέκυπτε αυτόματα το ύψος του φόρου κεφαλαιουχικών κερδών με βάση το ποσό των €7,5 εκ. και όχι με βάση το ποσό των €5,5 εκ. που δηλώθηκε αργότερα στο Τμήμα Φορολογίας ως η αξία της περιουσίας της εταιρείας.
 
Συνεπώς, με την έγκριση της αίτησης, τη στιγμή που ήταν προφανές ότι υπήρχε υπερτιμολόγηση («φούσκωμα») των τιμών, το δημόσιο απώλεσε φόρους και τέλη της τάξης του €1εκ.

 

Εφόσον δε στην Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ημερ. 19.3.2014, ρητά αναγράφεται ότι «ότι ουδέν των ανωτέρω επηρεάζει την απόλυτη διακριτική ευχέρεια του Υπουργικού Συμβουλίου στη λήψη Απόφασης.», η αίτηση θα έπρεπε να είχε απορριφθεί και για αυτό το λόγο.

Η συγκεκριμένη χαλάρωση στα κριτήρια δεν έγινε ειδικά για την υπό εξέταση περίπτωση πολιτογράφησης των έξι επενδυτών, πλην όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση υπήρξε απώλεια φορολογικών εσόδων και μεταβιβαστικών τελών, έστω κι αν ενημερώθηκε το Τμήμα Φορολογίας. Ουσιαστικά το Υπουργείο Οικονομικών εφάρμοσε κριτήρια που δεν είχαν την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου και, λόγω των ενεργειών του υπήρξε απώλεια φορολογικών εσόδων της τάξης του €1 εκ.
 
Παρά τις πρόνοιες του Προγράμματος ότι η αγοραία αξία της μόνιμης ιδιόκτητης κατοικίας του αιτούντος επενδυτή στην Κύπρο δεν περιλαμβάνεται στην ελάχιστη απαιτούμενη επένδυση που προνοείται για την υποβολή αίτησης, αλλά είναι επιπρόσθετη, με εξαίρεση την επένδυση σε μία μόνο κατοικία, το Υπουργείο Οικονομικών αποδέχθηκε να προσμετρήσει την αξία των διαμερισμάτων (€1.500.000)  στην αξία της επένδυσης.
 
Τούτο φαίνεται να εφαρμοζόταν γενικά την τότε περίοδο από το Υπουργείο Οικονομικών με βάση οδηγίες που είχε δώσει ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών, χωρίς να υπάρξει σχετική Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
 
Ουσιαστικά, το Υπουργείο Οικονομικών, χωρίς να υπάρξει τέτοια τροποποίηση της Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, αυθαίρετα εφάρμοσε μια χαλάρωση στα σχετικά κριτήρια. Ακόμη όμως και στη βάση αυτής της μη εγκεκριμένης από το Υπουργικό Συμβούλιο προσέγγισης, δεν ήταν επιτρεπτό να προσμετρήσουν τα δύο εφαπτόμενα διαμερίσματα στην Πάφο που αγοράστηκαν για €500.000 (πλέον ΦΠΑ) και τα δύο μαζί, αφού η εισήγηση του Υπουργείου Οικονομικών έκανε λόγο για κατοικία που θα έχει αξία τουλάχιστον €500.000 πλέον το ΦΠΑ, ενώ εδώ επρόκειτο για δύο διαμερίσματα μικρότερης αξίας το καθένα.
 
Δεν έχουμε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι 6 πολιτογραφηθέντες παρέμειναν οι τελικοί δικαιούχοι της εταιρείας που απέκτησε την ακίνητη ιδιοκτησία και την εταιρεία στην οποία ανήκε η έπαυλη για την περίοδο των τριών ετών που προβλέπει το Πρόγραμμα.
 
Φαίνεται επίσης να μην υπάρχει στο Υπουργείο Εσωτερικών μηχανισμός για έλεγχο της πτυχής αυτής. Είναι ωστόσο γεγονός ότι υποβλήθηκαν στοιχεία ότι τουλάχιστον οι 2 εκ των πολιτογραφηθέντων, μεταξύ των οποίων και ο υπό αναφορά πολιτογραφηθείς, εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στην Κύπρο.
Από έρευνα που διενεργήθηκε από την Ελεγκτική Υπηρεσία, διαπιστώθηκε ότι, σύμφωνα με καταστάσεις του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, η «Αξία Γενικής Εκτίμησης» των ακινήτων που αγοράστηκαν τον Οκτώβριο 2014 έναντι €20.245.000 (€19.806.723 + €438.277 ως ΦΠΑ), την 1.1.2013 και την 1.1.2018 ανερχόταν σε μόνο €9.397.000 και €9.101.900, αντίστοιχα. Η εικόνα που προκύπτει γενικά για τις επενδύσεις αυτές, συνάδει με την εικόνα για την έπαυλη και την περιβάλλουσα γη για την οποία τα στοιχεία επιβεβαιώνονται και στη βάση των πραγματικών τιμών αγοράς που είναι διαθέσιμες.
 
Από αυτό προκύπτει μία στρέβλωση υπερτιμολογήσεων που ενδεχομένως να οφείλεται στην ύπαρξη μεσαζόντων ή/και στην εκμετάλλευση των ξένων επενδυτών από τους ντόπιους επιχειρηματίες ή/και σε άλλους λόγους που σχετίζονται με μη υγιείς πρακτικές, ή σε συνδυασμό των πιο πάνω. Θεωρούμε προφανές ότι η εξέταση μίας εκ των χιλιάδων περιπτώσεων πολιτογραφήσεων δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί εκ προοιμίου ότι δεικνύει την εικόνα του συνόλου. Από την άλλη, οι πληροφορίες γενικά για τις τιμές πώλησης ακινήτων δίνουν μια ένδειξη ότι πολύ πιθανό το πρόβλημα να μην είναι μεμονωμένο.
 
Το ερώτημα που προκύπτει όσον αφορά την έπαυλη  είναι που διατέθηκαν τα λεφτά που αντιστοιχούν στη διαφορά μεταξύ της πραγματικής αξίας του ακινήτου και του ποσού των €7,5 εκ. που καταβλήθηκε και γιατί το Τμήμα Φορολογίας δεν αναζήτησε όσους έλαβαν ποσά, ενδεχομένως υπό μορφή προμηθειών, ώστε να βεβαιωθεί ότι τουλάχιστον, θα καταβάλουν τον αναλογούντα φόρο. 
 
Ανάλογος έλεγχος θα έπρεπε να γίνει και στις άλλες αγοραπωλησίες της συγκεκριμένης διαδικασίας αλλά και γενικότερα σε κάθε ανάλογη πράξη του προγράμματος επενδύσεων. Επίσης φαίνεται ότι ενδεχομένως να έπρεπε να ενημερωθεί η Μονάδα Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης (ΜΟΚΑΣ) για το ενδεχόμενο κάποιοι εκ των ντόπιων επιχειρηματιών που εισέπραξαν τα αυξημένα (σε σχέση με την πραγματική αξία) ποσά να κατέβαλαν προμήθειες εκτός των πλαισίων της νομοθεσίας.

Οι εταιρείες των πολιτογραφηθέντων προσώπων δεν έχουν υποβάλει καμία φορολογική δήλωση από το 2014.
 
Το Τμήμα Φορολογίας μας ενημέρωσε ότι από τις εταιρείες αυτές έχει ζητηθεί να υποβάλουν τις φορολογικές δηλώσεις και σε περίπτωση που δεν το πράξουν εντός του χρονικού διαστήματος που τους δόθηκε τότε το Τμήμα θα προχωρήσει με ποινική δίωξη τους.
 
Ο Γενικός Ελεγκτής εισηγείται όπως, τόσο το Υπουργικό Συμβούλιο όσο και η Βουλή των Αντιπροσώπων, λάβουν υπόψη τα ευρήματα της παρούσας ΄Έκθεσης, ώστε να εισαγάγουν τις κατάλληλες πρόνοιες στους εν λόγω Κανονισμούς, με σκοπό αυτοί να καταστούν αποτελεσματικοί.