Tραμπ εναντίον Γκρέτα: H μάχη της εποχής μας

Το Νταβός 2020 ξεκίνησε με τη μεγαλύτερη πολιτική μονομαχία του κόσμου, Τραμπ εναντίον Γκρέτα. Η μάχη μεταξύ δύο προσεγγίσεων για τον κόσμο δύσκολα θα μπορούσε να αποτυπώνεται περισσότερο σε φυσικές παρουσίες. Αλογοουρά εναντίον πορτοκαλί μαλλιών, ροζ φούτερ εναντίον πανάκριβου κοστουμιού, και στη μέση εμείς, που καλούμαστε από τις δύο πλευρές να πάρουμε θέση για τα πάντα.

Η στήλη αυτή δεν αφορά την κλιματική αλλαγή, αρχίζει όμως από εκεί επειδή το θέμα αυτό δείχνει πώς η πόλωση μπορεί να μας τρελάνει. Δύο φράσεις του προέδρου Τραμπ δεν φεύγουν από το μυαλό μου. «Αυτοί οι ακτιβιστές του κλίματος ζητούν πάντα το ίδιο πράγμα, την απόλυτη εξουσία για να κυριαρχήσουν, να ελέγξουν και να αλλάξουν κάθε πλευρά της ζωής μας. Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ στους ριζοσπάστες σοσιαλιστές να καταστρέψουν την οικονομία μας, να γκρεμίσουν τη χώρα μας ή να ξεριζώσουν την ελευθερία μας».

Λίγο αργότερα διάβαζα ένα άρθρο του ευφυούς αριστερού ακτιβιστή Τζορτζ Μόνμπιοτ, ο οποίος έγραψε: «Αν με το να υπερασπιζόμαστε τη ζωή στον πλανήτη θεωρούμαστε εξτρεμιστές, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να δεχθούμε τον χαρακτηρισμό. Είμαστε εξτρεμιστές για την επέκταση της δικαιοσύνης και τη διαιώνιση της ζωής.»

Το περασμένο καλοκαίρι, μια δημοσκόπηση στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως η κλιματική αλλαγή λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας αποτελεί μια μεγάλη απειλή. Η ίδια δημοσκόπηση όμως έδειξε μια τεράστια διαφορά μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών: το 84% των πρώτων και μόλις το 27% των δεύτερων βρίσκονται στο στρατόπεδο της «μεγάλης απειλής». Στην Αμερική, η κλιματική αλλαγή είναι ένα θέμα που χωρίζει με σαφήνεια τη Δεξιά από την Αριστερά.

Ένας επισκέπτης από το διάστημα θα έμενε έκπληκτος: γιατί η απειλή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα να αποτελεί ιδεολογικό ζήτημα; Κι όμως, πριν από 30 χρόνια ήταν η Μάργκαρετ Θάτσερ εκείνη που έλεγε τα παρακάτω λόγια στον ΟΗΕ: «Αυτό που κάνουμε τώρα στον πλανήτη, προσθέτοντας με πρωτοφανείς ρυθμούς αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, είναι κάτι καινούργιο. Το πρόβλημα της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής μάς αφορά όλους και η δράση θα είναι αποτελεσματική μόνο αν αναληφθεί σε παγκόσμιο επίπεδο.»

Όλα σήμερα είναι θέμα στρατοπέδων. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τα παλιά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν υποχωρήσει και το πολιτικό «μομέντουμ» είναι με τους Πράσινους. Το πού βρίσκεσαι πολιτικά είναι άμεσα συνδεδεμένο με την εκπαίδευση και την ηλικία σου. Οι νεότεροι «κοσμοπολίτες», για τους οποίους η κλιματική αλλαγή είναι ένα κρίσιμο θέμα, είναι διεθνιστές και κοινωνικά φιλελεύθεροι. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει και μια γεωγραφική διάσταση, με τους ψηφοφόρους αυτούς να είναι συγκεντρωμένοι στις πόλεις, τα προάστια και τις παράκτιες πολιτείες.

Την εποχή που η Θάτσερ είχε εκφωνήσει αυτή την ομιλία, παρόλο που υπήρχε οργή, υπήρχε ταυτόχρονα και μια πεποίθηση στη Δύση ότι κάποια πράγματα είχαν λυθεί. Δεν ζούσαμε πια σε έναν διπολικό κόσμο όπου έπρεπε να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα. Η δημιουργία σε χώρες του πρώην σοβιετικού συνασπισμού ιδρυμάτων τα οποία χρηματοδοτούνταν από τον Σόρος και βοηθούσαν στην εμπέδωση των δημοκρατικών συνηθειών αποτελούσαν μια συναινετική πράξη.

Από την εποχή του Στάλιν και του ψευδοβιολόγου του Λισένκο έχει να χωριστεί η επιστήμη με ιδεολογικά κριτήρια. Οι ιοί, τα βακτήρια, η τήξη των πάγων, η πρόκληση των μαζικών τεχνολογικών αλλαγών, είναι συνήθη προβλήματα με συνήθεις (αν και πολύπλοκες) λύσεις. Όλα όμως πλέον αντιμετωπίζονται με ιδεολογικό τρόπο. Διαλέγουμε στρατόπεδο, εντοπίζουμε τη φυλή μας και ακούμε τον αρχηγό να λέει πόσο δίκιο έχει εκείνος και πόσο άδικο οι υπόλοιποι.

Στην κατάσταση αυτή, η επιχειρηματολογία και η πειθώ είναι μάταιη υπόθεση. Όλοι φωνάζουν εναντίον όλων. Και ο πολωμένος λόγος γίνεται πολωμένη πράξη. Όταν παλιότερα άλλαζε η διδακτέα ύλη σε ένα δημοτικό σχολείο της Βρετανίας, δεν οργανώνονταν πικετοφορίες απ’ έξω. Ίσως μόνο σε μερικές περιοχές της Βόρειας Ιρλανδίας. Τώρα συμβαίνει και στο Μπέρμιγχαμ.

Δεν είμαι ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπερι. Αντιλαμβάνομαι, δέχομαι και ευχαριστιέμαι την ένταση της πολιτικής αντιπαράθεσης. Σε κάποιο σημείο όμως, αν θέλουμε να αποφύγουμε την καταστροφή, θα πρέπει να κοιτάξουμε τους τύπους του άλλου στρατοπέδου και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι κοινό έχουμε μαζί τους.

Ο Ντέιβιντ Ααρόνοβιτς είναι αρθρογράφος των Times