Η ακτινογραφία της μεταναστευτικής κρίσης-Ασύμμετρη απειλή με ξεκάθαρες ευθύνες

 

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, οι αιτητές ασύλου έχουν ξεπεράσει το 4% του πληθυσμού της Κύπρου και η κατάσταση επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα, αφού συνεχίζεται η οργανωμένη έλευση μεταναστών στα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω των κατεχομένων.
 
Μετά την Άτυπη Σύνοδο του Ελσίνκι και τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών, το πρόβλημα δεν λύθηκε, οι «28» περιορίστηκαν σε κάποιες γενικόλογες δεσμεύσεις και έβαλαν νέα χρονοδιαγράμματα με το πρόβλημα να παραμένει και τη μόνιμη λύση του να μετατοπίζεται για πιο μετά. To ίδιο περίπου συνέβη και στο Παρίσι όπου συναντήθηκαν οι υπουργοί Εσωτερικών και Εξωτερικών της Ένωσης με μόνο θέμα στην ατζέντα τους το μεταναστευτικό.
 
Θέμα ταμπού
Εδώ και μήνες ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Πετρίδης προσπαθεί με κάθε τρόπο να βρει λύση στο ζήτημα, που ταλανίζει την Κύπρο πολύ περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Την ίδια ώρα στο εσωτερικό, κανένας άλλος δεν φαίνεται να αντιλήφθηκε τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος και τους κινδύνους που ελλοχεύουν, εάν αφεθεί και δεν παρθούν άμεσα μέτρα.
 
Το μεταναστευτικό δεν παύει να είναι μια ασύμμετρη απειλή για την Κυπριακή Δημοκρατία και ακόμα ένα όπλο στη φαρέτρα της Άγκυρας για να ασκεί πιέσεις στη Λευκωσία. Από τη μια τα τουρκικά γεωτρύπανα και οι απειλές πολέμου από επίσημα χείλη και από την άλλη το εμπόριο ανθρώπων από τα παράλια της Τουρκίας προς την Κύπρο, δημιουργούν ένα επικίνδυνο κράμα που αν μετεξελιχθεί και εντατικοποιηθεί θα φέρει την Κύπρο προ μη αναστρέψιμων τετελεσμένων.
 
Είναι ξεκάθαρο πως λύσεις στο μεταναστευτικό δεν μπορεί να δώσει από μόνη της η Κυπριακή Δημοκρατία. Πρόκειται για ένα πολύ σύνθετο πρόβλημα με πολλούς εμπλεκόμενους με τους οποίους η Ε.Ε. μπορεί πολύ πιο εύκολα και αποτελεσματικά να διαπραγματευθεί.
 
Οριακή κατάσταση
Η Κύπρος περιορίζεται στο να ασκεί πιέσεις στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αλλά το κυριότερο, να διαχειρίζεται την ανθρώπινη διάσταση, τους ανθρώπους που κατακλύζουν τα προσωρινά κέντρα κράτησης.
 
Οι άνθρωποι που εργάζονται στα κέντρα όπως της Κοφίνου, της Μενόγειας και της Κοκκινοτριμιθιάς, βρίσκονται εδώ και καιρό στα όρια τους, αφού έχουν να διαχειριστούν και να φροντίσουν πολύ περισσότερους μετανάστες από όσους αντέχουν. Εγκαταστάσεις  φτιαγμένες για να φιλοξενούν 400 άτομα, σήμερα φιλοξενούν υπερδιπλάσιους. Για να διαφανεί το μέγεθος του προβλήματος αρκεί να πούμε πως οι εγκαταστάσεις μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου χίλια άτομα και σήμερα οι αιτητές ασύλου είναι περίπου 15 χιλιάδες.
 
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε και κατάφερε να επιλύσει η Κυπριακή Δημοκρατία και δη το υπουργείο Εσωτερικών ήταν το δικαίωμα που είχαν οι μετανάστες των οποίων οι αιτήσεις απορρίπτονταν να ασκήσουν έφεση. Η Κύπρος δεν διέθετε ανάλογο Δικαστήριο για να εξυπηρετήσει όλες τις εφέσεις που γίνονταν και μια υπόθεση παρέμενε ανοιχτή για μήνες.

Οι αδυναμίες του συστήματος
Πλέον, με τον δευτεροβάθμιο δικαστικό μηχανισμό, το Ειδικό Διοικητικό Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας (σ.σ. άρχισε τη λειτουργία του τον Ιούνιο), αναμένεται να αρχίσει η fast track εκδίκαση των εφέσεων με αυτές που πρόδηλα είναι αβάσιμες να έχουν προτεραιότητα για να αρχίσει και η διαδικασία επαναπροώθησης αυτών των ανθρώπων στις χώρες τους. Το Ειδικό Διοικητικό Δικαστήριο προβλέπεται να λειτουργεί με πέντε Δικαστές ενώ το όλο εγχείρημα θα ενισχυθεί με ειδικούς αξιολογητές της ΕΑSO που έχουν τη τεχνογνωσία και τη διοικητική επάρκεια στην εξέταση των υποθέσεων.
 
Το πρόβλημα όμως δεν σταματά εκεί. Ακόμα και αν το νεοσύστατο Δικαστήριο αποφασίσει την επιστροφή του συγκεκριμένου μετανάστη στη χώρα του γιατί δεν συντρέχουν μια σειρά από λόγοι που να χρήζει προστασίας, η Κύπρος από μόνη της δεν διαθέτει ούτε τα μέσα, ούτε τα επιχειρήματα να πείσει τη χώρα του να τον δεχθεί.
 
Για αυτό χωρίς τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος αδυνατεί να προωθήσει τους μετανάστες στις χώρες τους. Με κάθε ευκαιρία, ο υπουργός Εσωτερικών τονίζει στους Ευρωπαίους ομολόγους του την χρησιμότητα ενός μηχανισμού που θα εξαναγκάζει ιδιαίτερα τις αφρικανικές χώρες που δεν βρίσκονται εν μέσω πολεμικών επιχειρήσεων, να δέχονται την επιστροφή των υπηκόων τους. Κι αυτό διότι πολλές χώρες της Ένωσης μεμονωμένα αλλά και η Ε.Ε. έχει μια σειρά από οικονομικές και άλλες συμφωνίες που αυτές οι χώρες έχουν απόλυτη ανάγκη. Με το δίλημμα λοιπόν ή δέχεστε τους υπηκόους σας ή σας κόβουμε τη χρηματοδότηση, θα αμβλυνθεί η ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση που δημιουργείται στην Κύπρο, τη Μάλτα, την Ελλάδα και άλλες χώρες της Μεσογείου.

Οι ευθύνες των μελών της Ένωσης

Για το όλο ζήτημα καθώς και για τις ευθύνες τις εκρηκτικής κατάστασης που δημιουργήθηκε, ο υπουργός δεν κρύβεται και κατηγορεί ανοιχτά την Ευρώπη που εδώ και χρόνια αδυνατεί να βρει λύση στο πρόβλημα. Ο Κωνσταντίνος Πετρίδης θεωρεί πως η κύρια ευθύνη βαραίνει τα κράτη-μέλη, που δεν κατάφεραν σε επίπεδο Συμβουλίου να συμφωνήσουν μεταξύ τους, ώστε σε ένα θέμα που διέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, να βρεθεί λύση που να βρίσκει ισοζύγιο μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις ευαισθησίες των διάφορων ευρωπαϊκών χωρών που προσπαθεί η κάθε χώρα να εμπλέξει.
 
Μάλιστα μιλώντας στο κρατικό ραδιόφωνο έφερε παράδειγμα για το πώς εκτίθεται η Ευρώπη. «Είναι κάτι που μπορούμε να το δούμε στα μεγάλα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης. Βλέπουμε πλοία να φέρνουν αιτητές ασύλου διασώζοντας κάποιους ,ενδεχομένως να τους παίρνουν και από τη στεριά, και για αρκετές εβδομάδες ενδεχομένως βρίσκονται στη Μεσόγειο χωρίς να μπορούν να προσαράξουν κάπου, χωρίς να μπορεί κάποια χώρα να τους αναλάβει.
 
Τότε πέφτουν τηλέφωνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τον κάθε Υπουργό και να ρωτούν «πόσους μπορείτε να πάρετε, αν μπορείτε να πάρετε», και να αντιμετωπίζεται το θέμα με τέτοιες ad-hoc ρυθμίσεις, που δεν τιμούν την ΕΕ. Ως αποτέλεσμα έχουμε κάποια συμβάντα όπως αυτό που έγινε πρόσφατα με το πλοίο SEA-WATCH στην Ιταλία».
 
Περιστατικά σαν αυτό με το SEA-WATCH είναι αυτά που οδήγησαν την Γαλλία και την Γερμανία να κάνουν την πρόταση για δημιουργία ενός νέου μηχανισμού κατανομής των μεταναστών σε όλη την επικράτεια της Ένωσης. Η πρόταση αφορούσε όμως τους μετανάστες που έρχονται στην Ευρώπη από την κεντρική Μεσόγειο. Η Κύπρος απέρριψε τη συγκεκριμένη πρόταση και ζήτησε την άμεση δημιουργία ενός προσωρινού μηχανισμού από χώρες που εθελοντικά θα δεχτούν κάποια άτομα.
 
Η Κύπρος ανέλαβε την πρωτοβουλία για να σταλούν επιστολές σε όλα τα μέλη με το κάθε ένα να καλείται να απαντήσει εάν επιθυμεί να συμμετάσχει σε αυτόν τον προσωρινό μηχανισμό για να φιλοξενήσει προσωρινά έναν αριθμό μεταναστών, μέχρι να υπάρξει σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο μια μόνιμη λύση, κάτι που η ιστορία δείχνει πως μπορεί να πάρει ακόμα και μερικά χρόνια.