Τα προεκλογικά συνθήματα που έδωσαν παλμό στις ελληνικές εκλογές

Σωστή προεκλογική μάχη χωρίς καυτό σλόγκαν δεν νοείται και οι επιτελείς των κομμάτων έχουν φτάσει σε απύθμενα βάθη σκέψης για να σκαρώσουν εκείνα που θα δώσουν τη νίκη.

Ευφυολογήματα, αποθεώσεις του αρχηγού ή τόνους λάσπης στον αντίπαλο, δεν είναι και πολλά αυτά που δεν έχουν δει κατά καιρούς τα μάτια μας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην Ελλάδα, παρά στην Κύπρο.

Ο μπαχτσές έχει εδώ απ’ όλα: συνθήματα οργισμένα, επιθετικά, υβριστικά, σαρκαστικά, χιουμοριστικά, έξυπνα, σοβαρά, κακόγουστα, ακόμα και αήθεις επιθέσεις στον άλλο. Ή τον χώρο που εκπροσωπεί. Κάποια εκφωνούνταν μάλιστα χωρίς την επίσημη σφραγίδα του κόμματος.

Υπήρχαν εποχές εξάλλου που οι προεκλογικές συγκεντρώσεις ήταν σωστές λαοθάλασσες. Εκεί είχαν την τιμητική τους τόσο τα συνθήματα που έβγαιναν από το στόμα του ηγέτη όσο και των οπαδών, καθώς κάποια τα έβγαζε ο αθώος και άδολος λαός από το πάθος και τον παλμό του.

Ή τον βρόμικο πόλεμο στον αντίπαλο…

Αφήνοντας τις δύσκολες και ταραγμένες πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης κατά μέρος, όταν τα συνθήματα δεν ήταν πειράγματα δηλαδή αλλά τραγικά βιώματα, ερχόμαστε στις εκλογές του Νοεμβρίου 1977.

Με τη Νέα Δημοκρατία να κατεβαίνει στον προεκλογικό στίβο με κεντρικό σύνθημα «παραλάβαμε χάος, φτιάξαμε κράτος» και τους γαλάζιους οπαδούς να παραληρούν με τα «Νέα Δημοκρατία, ειρήνη τάξη, ευημερία» και το άλλο, αυτό το «σβήνει-σβήνει ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ».

Το οποίο έχει τη δική του υπέροχη ιστορία, καθώς πρωτακούστηκε ήδη από το 1974, παρά το γεγονός ότι η εκλογική δύναμη της πράσινης παράταξης ανέβαινε διαρκώς. Το 1977 διπλασίασε μάλιστα τα ποσοστά του, κι όμως οι νεοδημοκράτες τραγουδούσαν εν χορώ «σβήνει-σβήνει ο ήλιος του ΠΑΣΟΚ». Δεν έσβησε.

Το 1981 ανήκει εξολοκλήρου στην «αλλαγή» του Ανδρέα Παπανδρέου, το σύνθημα που καταγράφηκε όσο κανένα στις συνειδήσεις του λαού. Όχι ότι μονοπώλησε την προεκλογική καμπάνια του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο, καθώς το πλήθος παραληρούσε και με εκείνο το «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά» και ο Παπανδρέου απαντούσε αποφασιστικά στην περιβόητη καραμανλική ρήση «ανήκουμε εις την Δύσιν» με το δικό του «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».

Τι άλλο ειπώθηκε από τα πράσινα στόματα σε εκείνη την αξέχαστη αναμέτρηση; Από το «λαέ προχώρα, πέρασε η μπόρα», το «έξω οι βάσεις» και το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ…» (την προηγούμενη χρονιά ο Καραμανλής είχε βάλει τη χώρα στην ΕΟΚ) μέχρι τα «εδώ και τώρα αλλαγή», «ραντεβού με την Ιστορία» και «ο λαός θέλει, το ΠΑΣΟΚ μπορεί».

«Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία», έγραφαν και οι προεκλογικές αφίσες του κόμματος, με τον λαό να βροντοφωνάζει στις κοσμοπλημμύρες «εμπρός, Αντρέα, για μια Ελλάδα νέα» και «εδώ και τώρα, Αντρέα ήρθε η ώρα». Αυτό το «θέλουμε πρωθυπουργό που να μπορεί να πει το ρο», για τον απερχόμενο πρωθυπουργό και αρχηγό της ΝΔ, Γεώργιο Ράλλη, το αφήνουμε προφανώς ασχολίαστο.

Έτσι φτάσαμε στις εκλογές του Ιουνίου 1985, όταν οι συγκεντρώσεις μετατράπηκαν σε λαοθάλασσες, τις μεγαλύτερες που θα έβλεπε ποτέ ο πολύπαθος τόπος μας. Με την πόλωση να έχει αγγίξει ξανά ιστορικό υψηλό, ο Ανδρέας επιμένει στην «αλλαγή» του και ο πράσινος κόσμος απαντά με τα «μαζί σου Ανδρέα, για μια Ελλάδα νέα», «ο αγώνας τώρα δικαιώνεται» και «ο λαός γνωρίζει, την αλλαγή στηρίζει». Και το διαχρονικό, η μόνιμη επωδός των πράσινων ψηφοφόρων: «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά».

Η απάντηση της Νέας Δημοκρατίας ήρθε με συνθήματα όπως «κάτω η χούντα του ΠΑΣΟΚ». Η γαλάζια στρατιά μιλούσε για «νέο ξεκίνημα», «για μια φιλελεύθερη Ελλάδα», ενώ οι οπαδοί υποδέχονταν τον Μητσοτάκη με εκείνα τα «ψηλέ προχώρα, σε θέλει όλη η χώρα» και «να τος, να τος, ο πρωθυπουργός». Πρωθυπουργός θα ξανάβγαινε βέβαια ο Παπανδρέου.

Το «καλύτερα παπάκι, παρά το Μητσοτάκη» ήταν ωστόσο το πιο αξιομνημόνευτο της περιόδου. Βγήκε από τα στόματα των πασοκτζήδων όταν ο αρχηγός της ΝΔ υποσχέθηκε φτηνότερα αυτοκίνητα, μειώνοντας τη φορολογία των νέων ΙΧ.

Τον Ιούνιο του 1989, με την οσμή του σκανδάλου Κοσκωτά να πλανάται σαν φάντασμα πάνω από τη χώρα, το σύνθημα που κυριαρχεί στα στόματα των δεξιών είναι το «κάτω οι κλέφτες του ΠΑΣΟΚ». Με τη σημαία της «κάθαρσης» ο Μητσοτάκης θα πάρει «αέρα» τις εκλογές, αφήνοντας το λαβωμένο πολιτικά σοσιαλιστικό κόμμα να ψελλίζει σε εκείνο το «βρώμικο ’89» πράγματα σαν «το ΠΑΣΟΚ ειν’ εδώ, ενωμένο δυνατό» και να υποδέχεται τον ηγέτη του με το «είσαι και θα είσαι ο πρωθυπουργός».

Η ΝΔ είχε την τιμητική της σε αυτό το προεκλογικό ντέρμπι με ομοβροντία πολιτικών συνθημάτων: «αέρα-αέρα να φύγει η χολέρα», «αξίζουμε μια καλύτερη ζωή», «ώρα για δουλειά», «το παρελθόν διχάζει, το μέλλον ενώνει», «Νέα Δημοκρατία ή ακυβερνησία». Στον αρχηγό βροντοφωνάζουν «Μητσοτάκη μπες μπροστά, η Ελλάδα στο ζητά».

Και στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου πάντως (Ιούνιος 1989, Νοέμβριος 1989 και Απρίλιος 1990), το σύνθημα που κυριάρχησε στις γαλάζιες συγκεντρώσεις ήταν το «κάτω οι κλέφτες του ΠΑΣΟΚ», ένα από τα πιο σημαντικά σε επίπεδο επηρεασμού της κοινής γνώμης, στοχεύοντας ευθέως στη σκανδαλολογία της εποχής.

Το ΠΑΣΟΚ ανασυντάχθηκε πάντως στις δεύτερες εκλογές του 1989, εκείνο τον Νοέμβριο, και απάντησε με τη «νέα πορεία» του, αλλά και το θρυλικό «Τσοβόλα δώσ’ τα όλα». Το οποίο, παρεμπιπτόντως, είχε βγει κατευθείαν από τα χείλη του Ανδρέα σε προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στο Περιστέρι.

Στις εκλογές του 1990, το ΠΑΣΟΚ βαφτίζει την «αλλαγή» σε «μεταρρύθμιση», είναι όμως αρκετά τραυματισμένο από το «βρώμικο ’89» για κορώνες. «Ο κόσμος αλλάζει. Εμείς;», ρωτά η Νέα Δημοκρατία, εκμεταλλευόμενη τη διεθνή συγκυρία με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Μητσοτάκης παίρνει και τις τρεις εκλογές.

Η πρόωρη αναμέτρηση του 1993 σφραγίστηκε από το «επιτέλους τέλος» που ξεστόμιζε ο Ανδρέας, το μεγάλο προεκλογικό σλόγκαν του ΠΑΣΟΚ. Η Νέα Δημοκρατία απαντούσε με το «Η Ελλάδα δεν γυρίζει πίσω» και το ΠΑΣΟΚ επέμενε: «έχουμε μία δυνατότητα, να πετύχουμε». Και πέτυχε. Τη νίκη. Σαρώνοντας με 170 έδρες (έναντι 111 της ΝΔ).

Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1996, όταν το debate των πολιτικών αρχηγών μπαίνει για πρώτη φορά στις ζωές μας, η μάχη δίνεται από το γυαλί. Το ΠΑΣΟΚ κατεβαίνει στην κούρσα με σύνθημα «νέα εποχή, μεγάλη νίκη», ενώ η Νέα Δημοκρατία απαντά με το παλιότερο «ώρα για δουλειά». Κερδίζει ο Κώστας Σημίτης.

Έτσι φτάσαμε αισίως στο 2000, τον Απρίλιο, όταν η Νέα Δημοκρατία μελοποιεί το εξαιρετικό «υπάρχει καλύτερη Ελλάδα και τη θέλουμε» και υπόσχεται ένα «νέο ξεκίνημα». Ο λαός επιλέγει ωστόσο το «όλοι μαζί δημιουργούμε τη νέα Ελλάδα» και «το μέλλον ξεκίνησε» του ΠΑΣΟΚ, βγάζοντας ξανά πρωθυπουργό τον ηγέτη του. Το «σεισμός-σεισμός, εκσυγχρονισμός» ήταν ωστόσο το απόλυτο σλόγκαν της εκσυγχρονιστικής εποχής Σημίτη!

«Επανίδρυση του κράτους» και «έρχεται το τέλος της διαπλοκής» διακηρύσσει ο Κώστας Καραμανλής τον Μάρτιο του 2004 και πείθει τον κόσμο. «Σήκω, Ανδρέα, για να δεις, το παιδί της αλλαγής», έλεγαν οι πασοκτζήδες για το δαχτυλίδι της διαδοχής που έδωσε ο Σημίτης στον Γιώργο Παπανδρέου. «Σήκω, Ανδρέα, για να δεις, ήρθε ο Καραμανλής» απαντούσαν οι δεξιοί.

Πέντε χρόνια αργότερα, το «παιδί της αλλαγής» θα γινόταν πρωθυπουργός με εκείνο το «λεφτά υπάρχουν». Κώστας Καραμανλής και Γιώργος Παπανδρέου ανασύρουν από τα συρτάρια τους συνθήματα με τη σέσουλα στις τρεις αναμετρήσεις που ήρθαν αντιμέτωποι (2004, 2007και 2009), θυμίζοντας σε πολλά τα ένδοξα παλιά.

«Όλοι μαζί με τον Καραμανλή», «ο τόπος χρειάζεται πολιτική αλλαγή», «όλοι αξίζουμε ένα καλύτερο αύριο», «οι νέοι ελπίζουν, Καραμανλή ψηφίζουν» λέει η ΝΔ, για να εισπράξει την απάντηση του ΠΑΣΟΚ. Όχι τίποτα πρωτότυπο, το κίνημα είχε επιστρέψει στην εποχή του Ανδρέα: «αλλάζουμε εποχή, δίνουμε ζωή», «αλλαγή, αλλαγή, με τον γιο του ιδρυτή», «ενώνουμε τους Έλληνες, αλλάζουμε την Ελλάδα, «μαζί στη νέα εποχή», «τολμάμε, δεσμευόμαστε» και τέτοια πράγματα.

Πλέον όμως τις εκλογές τις παίρνουν οι διακηρύξεις, οι υποσχέσεις και οι προγραμματικές δηλώσεις κι όχι τα σλόγκαν. Εξαίρεση ίσως το πρόσφατο «κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη», με το οποίο κέρδισε ο ΣΥΡΙΖΑ τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015…