Η ακτινογραφία του Κυπριακού και τα αγκάθια στο δρόμο για την επανεκκίνηση

Μέσα σε ένα ιδιαιτέρως ιδιόμορφο και… περίεργο πολιτικό κλίμα οδεύουμε ολοταχώς, όπως όλα δείχνουν, προς μια νέα προσπάθεια για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας για το Κυπριακό.
 
Το πρώτο βήμα θα επιχειρηθεί να γίνει κατά τη συνάντηση που θα έχουν στις 9 Αυγούστου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί, χωρίς-όπως τελικά ξεκαθαρίστηκε- την παρουσία της ειδικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Τζέιν Χολ Λουτ. 
 
Στόχος και σκοπός της συνάντησης των δύο ηγετών είναι να υπάρξει ελεύθερη συζήτηση και ανοικτός διάλογος ανάμεσα στους δύο ηγέτες, ώστε να ξεκαθαριστεί και ν’ αποσαφηνιστεί εκατέρωθεν η οπτική γωνία μέσα από την οποία αντικρίζουν τα διάφορα ζητήματα, προκειμένου να διαφανεί κατά πόσο υπάρχει πρόσφορο κοινό έδαφος στη βάση του οποίου να πραγματοποιηθούν τα επόμενα βήματα.
 
Με το επόμενο κομβικής σημασία βήμα να είναι, εκτός απροόπτου, η τριμερής συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί τον Σεπτέμβρη στη Νέα Υόρκη με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Εκεί ακριβώς όπου, όπως εκτιμάται, ο επικεφαλής του διεθνούς οργανισμού θ’ αποφανθεί και θα καταλήξει στο εάν και εφόσον συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι σύγκλισης μιας άτυπης πενταμερούς Διάσκεψης προς διαμόρφωση της ατζέντας ενός ενδεχόμενου νέου διαπραγματευτικού κύκλου.
 
Το όλο εγχείρημα που βρίσκεται σε εξέλιξη, πάντως, δηλαδή για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας, μοιάζει και είναι εξαιρετικά δύσκολο, μιας και το timing κατά το οποίο λαμβάνει χώρα καθόλου ευνοϊκό δεν φαντάζει να είναι, για πολύ ξεκάθαρους και συγκεκριμένους λόγους.
 
Η ακτινογραφία και τα αγκάθια
Συνοψίζοντας τα μεγάλα αγκάθια στο δρόμο για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, η ακτινογραφία της όλης προσπάθειας καταδεικνύει τα εξής:
 
Βάση λύσης του Κυπριακού: Την ώρα που ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί σε θεωρητικό επίπεδο εμφανίζεται προσηλωμένος σε λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, έχοντας μάλιστα αποστείλει και σχετική επιστολή στον Γ.Γ. του ΟΗΕ, η Άγκυρα στέλνει διαρκώς μηνύματα, κυρίως διά του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, πως η συζήτηση στη βάση της ομοσπονδίας έχει τελειώσει και πως θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες μορφές λύσης.
 
Η διγλωσσία της τουρκικής πλευράς στο πρώτιστο προς ξεκαθάρισμα αυτό ζήτημα, δηλαδή της στόχευσής της σε ό,τι αφορά τη μορφή της επιδιωκόμενης λύσης, επιτείνει τις αμφιβολίες γύρω από το κατά πόσο οι Τούρκοι είναι πραγματικά έτοιμοι να συζητήσουν για λύση. Για την ε/κ πλευρά, δεν τίθεται ζήτημα αλλαγής της βάσης λύσης του Κυπριακού και πολύ περισσότερο συζήτηση μοντέλου δύο κρατών, δηλαδή διχοτόμησης, όπως φαίνεται να προκρίνουν και να προωθούν αυτή τη στιγμή οι Τούρκοι.
 
Φυσικό Αέριο-Τουρκική προκλητικότητα: Η Τουρκία κορυφώνει την παράνομη δραστηριότητα της στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, ενώ με την γνωστή πρόταση την οποία υπέβαλε πρόσφατα μέσω του Μουσταφά Ακιντζί, η οποία ως γνωστό απορρίφθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, επιχειρεί να βάλει χέρι στους υδρογονάνθρακες της Κυπριακής Δημοκρατίας πριν από τη λύση.
 
Το θέμα του φυσικού αερίου δείχνει ικανό από μόνο του να ανατινάξει εν τη γενέσει της την όποια νέα προσπάθεια για επανέναρξη των συνομιλιών, δεδομένου ότι η Άγκυρα δεν κάνει πίσω από την παραβατική συμπεριφορά της και ότι η Λευκωσία θέτει ως προϋπόθεση για επανέναρξη των συνομιλιών, τον τερματισμό των προκλητικών ενεργειών της Τουρκίας.  
 
Κινήσεις…κακής θέλησης: Μόνο ως τέτοια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί για παράδειγμα η απόφαση του ψευδοκράτους να προχωρήσει σε άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, ενώ θα μπορούσε στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που κατά καιρούς εφαρμόζονται, να έκανε αποδεκτή την σχετική για την Αμμόχωστο πρόταση της ε/κ πλευράς.
 
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Η στόχευση Αναστασιάδη για τη συνάντηση με Ακιντζί και τι ζήτησε ο Γκουτέρες
 
Ακόμη και αν…  
Τα πιο πάνω, συνιστούν αγκάθια στο δρόμο για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, οι οποίες θέση της ε/κ πλευράς, σε αντίθεση με την τη διαφαινόμενη στόχευση της τουρκικής, είναι πως θα πρέπει να συνεχιστούν από το σημείο στο οποίο διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά.
 
Ακόμα όμως και να συμβεί αυτό, τα πράγματα θα παραμένουν εξαιρετικά δύσκολα, αφού σε ζωτικής σημασίας παραμέτρους του Κυπριακού, οι Τούρκοι παραμένουν ανένδοτοι και εξακολουθούν να κινούνται εκτός του πλαισίου έξι σημείων του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, ως εξής:
 
Ασφάλεια-Εγγυήσεις-Στρατεύματα: Η τουρκική πλευρά δεν αποδέχεται κατάργηση των επεμβατικών της δικαιωμάτων στην Κύπρο, σε αντίθεση με τη θέση, όχι μόνο της ελληνοκυπριακής πλευράς αλλά και του ίδιου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες-όπως αυτή καταγράφεται μάλιστα στο πλαίσιο έξι σημείων- πως το υπάρχων σύστημα εγγυήσεων είναι αναχρονιστικό, ότι θα πρέπει να καταργηθεί και πως θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σταθερό σύστημα ασφάλειας, όπου ολόκληρη η Κύπρος και το σύνολο των Κυπρίων και από τις δύο κοινότητες θα αισθάνονται ασφαλείς.
 
Την ίδια ώρα, οι Τούρκοι διαμηνύουν με κάθε ευκαιρία και αφορμή πως τα στρατεύματά τους δεν πρόκειται να αποχωρήσουν από την Κύπρο.
 
Αξίζει να σημειωθεί πως για το θέμα των εγγυήσεων, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατέθεσε στο παρελθόν ολοκληρωμένη πρόταση, η οποία αφορά τόσο την αντικατάσταση του υφιστάμενου μοντέλου όσο και το πώς διασφαλίζεται η εφαρμογή της λύσης.
 
Αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/κ: Η τουρκική πλευρά επιμένει στην μία θετική ψήφο των Τ/κ για κάθε απόφαση της κεντρικής κυβέρνησης ερμηνεύοντας κατά το δοκούν την πολιτική ισότητα. Κάτι τέτοιο, αναμένεται να καταστήσει τη λύση δυσλειτουργική και να θέσει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά της. Στο πλαίσιο αυτό, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης υπέβαλε την γνωστή πρότασή για αποκέντρωση εξουσιών, δηλαδή για λιγότερες εξουσίες στο κεντρικό κράτος και περισσότερες στις συνιστώσες πολιτείες, προτείνοντας συνάμα όπως η θετική ψήφος των Τ/κ χρειάζεται σε αποφάσεις οι οποίες θα επηρεάζουν ζωτικά συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων.
 
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τριμερής πριν από την πενταμερή και βλέπουμε...
 
Το πλαίσιο Γκουτέρες
Οι παράμετροι-πλαίσιο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, όπως καταγράφονται από την ε/κ πλευρά, είναι και αφορούν στα εξής:
 
(α) Ασφάλεια και Εγγυήσεις: Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα νέο καθεστώς ασφαλείας και όχι τη συνέχιση του παλαιού καθεστώτος. Χρειάζεται ο τερματισμός των μονομερών επεμβατικών δικαιωμάτων και ο τερματισμός της Συνθήκης Εγγυήσεως. Η παρούσα κατάσταση θα αντικατασταθεί από ένα σταθερό σύστημα ασφάλειας όπου ολόκληρη η Κύπρος και το σύνολο των Κυπρίων και από τις δύο κοινότητες θα αισθάνονται ασφαλείς από ισχυρούς μηχανισμούς εφαρμογής και εποπτείας της λύσης που θα περιλαμβάνουν διεθνή διάσταση (ΟΗΕ, πολυμερές /διεθνές πλαίσιο / φιλικές χώρες). Οι σημερινές εγγυήτριες δυνάμεις δεν είναι σε θέση να εφαρμόζουν και να εποπτεύουν οι ίδιοι την εφαρμογή της λύσης.
 
(β) Ξένα Στρατεύματα: Θα πρέπει να υπάρξει μια δραστική μείωση σε ένα χαμηλό επίπεδο από την πρώτη μέρα εφαρμογής της λύσης, και στη συνέχεια οι αριθμοί των στρατευμάτων θα πρέπει να είναι σε ισοδύναμοι με εκείνων της παλαιάς Συνθήκης Συμμαχίας (χρονοδιάγραμμα για να φτάσουν τα επίπεδα του 1960 και να συμφωνηθεί ο μηχανισμός εποπτείας).
 
Αναφορικά με τη ρήτρα λήξης της παραμονής των στρατευμάτων έναντι της ρήτρας αναθεώρησης, αυτό θα πρέπει να συζητηθεί στο ανώτατο επίπεδο. Πρέπει να συζητήσουμε την εντολή/σκοπό/Status of Forces Agreement (SOFA Agreement), υποχρεώσεις που απορρέουν από την παραμονή των στρατευμάτων και ούτω καθεξής.
 
(γ) Εδαφικό: Η τουρκοκυπριακή πλευρά θα πρέπει να αναπροσαρμόσει το χάρτη εδαφικών προσαρμογών που υπέβαλε, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανησυχίες που εκφράστηκαν από τους Ελληνοκυπρίους όσον αφορά ορισμένες περιοχές, περιλαμβανομένου και της Μόρφου.
 
(δ)Περιουσιακό: Υπάρχουν δύο αρχές: (α) Για περιοχές που υπόκεινται σε εδαφικές αναπροσαρμογές όπου θα πρέπει να δίδεται προτεραιότητα στους εκτοπισθέντες ιδιοκτήτες, αλλά όχι σε απόλυτο ποσοστό και (β) το υπόλοιπο καθεστώς που θα πρέπει να οικοδομηθεί κατά τρόπο που θα δίδει προτεραιότητα στους χρήστες, αλλά όχι σε απόλυτο ποσοστό. Συγκεκριμένα στοιχεία θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω.
 
(ε)Μεταχείριση Τούρκων υπηκόων: Όσον αφορά τη μόνιμη διαμονή των Τούρκων υπηκόων, να υπάρξει μια ποσόστωση η οποία θα είναι ακριβοδίκαια (equitable) σε σχέση με τους Έλληνες υπηκόους που θα αποκτούν μόνιμη διαμονή, εκτός από το καθεστώς που σχετίζεται με τους φοιτητές, τουρίστες και αποσπασμένους εργαζόμενους. Απαιτείται περαιτέρω συζήτηση αναφορικά με το τι κρίνεται ως ακριβοδίκαιο για την εφαρμογή της μόνιμης διαμονής.
 
(στ)Αποτελεσματική Συμμετοχή: Αυτό το θέμα θα πρέπει να συζητηθεί περαιτέρω όσον αφορά το θέμα της θετικής ψήφου (πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις, σε ποια σώματα και ποιοι θα είναι οι σχετικοί μηχανισμοί επίλυσης αδιεξόδου), ενώ άλλα εκκρεμούντα ζητήματα που αφορούν τον καταμερισμό εξουσίας θα πρέπει επίσης να συζητηθούν, περιλαμβανομένου και της αξίωσης της τουρκοκυπριακής πλευράς για εκ περιτροπής προεδρία.