Κλειδί για την πορεία της κυπριακής οικονομίας οι μεταρρυθμίσεις

Η κυπριακή οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, η δημοσιονομική επίδοση είναι σταθερή, αλλά οι εξωτερικές πιέσεις αυξάνονται και οι σημαντικές εγχώριες αδυναμίες παραμένουν, ενώ οι βασικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της Δικαιοσύνης, έχουν καθυστερήσει, σύμφωνα με την έκθεση επιτήρησης μετά το πρόγραμμα διάσωσης που συνέταξε η Κομισιόν και δημοσιεύθηκε σήμερα στις Βρυξέλλες.

Η έκθεση εκπονήθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων υπό τη διεύθυνση των Manfred Bergmann, Διευθυντή, Moisés Orellana, Προϊσταμένου Μονάδας για την Κύπρο, και Magdalena Morgese-Borys, Αναπληρώτριας Προϊσταμένης Μονάδας για την Κύπρο και αντικατοπτρίζει διαθέσιμες πληροφορίες μέχρι 24 Απριλίου 2019.

Σύμφωνα με την έκθεση, "ενώ η κυπριακή οικονομία εξακολούθησε να αναπτύσσεται έντονα το 2018, οι εξωτερικές πιέσεις αυξάνονται και παραμένουν σημαντικές εγχώριες αδυναμίες".

Η Κομισιόν σημειώνει αναλυτικά ότι παρά την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, η Κύπρος σημείωσε αξιοσημείωτη έντονη ανάπτυξη για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, φθάνοντας το 3,9% το 2018. Η ανάπτυξη οφείλεται στην εγχώρια ζήτηση και τις εξαγωγές υπηρεσιών, ιδίως στον τουρισμό, ενώ ο πληθωρισμός παρέμεινε υποτονικός, η ζήτηση αναμένεται να συνεχίσει έντονα το 2019, λόγω της ραγδαία μειούμενης ανεργίας και των μέτριας αύξησης των μισθών, παρόλα αυτά προβλέπεται να υποχωρήσει η δυναμική της ανάπτυξης, αντανακλώντας κυρίως το λιγότερο ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον, ενώ τα πολύ υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων καθώς και το ιδιωτικό, δημόσιο και εξωτερικό χρέος σε ένα πλαίσιο χαμηλής αύξησης της παραγωγικότητας και μεγάλης εξάρτησης από τις ροές ξένων κεφαλαίων, αποτελούν κινδύνους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισημαίνει ότι "οι βασικές δημοσιονομικές επιδόσεις συνέχισαν να είναι πολύ ισχυρές το 2018 λόγω των αυξημένων εσόδων, παρόλο που το πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης μετατράπηκε σε έλλειμμα λόγω των εφάπαξ τραπεζικών μέτρων στήριξης που συνδέονται με την πώληση της Κυπριακής Συνεργατικής Τράπεζας (CCB). "

Αναγνωρίζει επίσης ότι "πέρυσι η Κύπρος σημείωσε σημαντική πρόοδο στην εδραίωση του τραπεζικού της τομέα και στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που κατέχουν οι τράπεζες, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις".

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποιεί ότι "για να συνεχιστεί η μείωση των δανειακών υποχρεώσεων και η μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα, είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η πειθαρχία των πληρωμών και να εκκαθαριστεί το μη βιώσιμο χρέος χρησιμοποιώντας πλήρως τα τροποποιημένα πλαίσια αφερεγγυότητας και αποκλεισμού".

"Η αυστηρή αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα κριτήρια επιλεξιμότητας και η ταχεία ενεργοποίηση των διαδικασιών αποκλεισμού σε περίπτωση επανεπενδύσεων θα είναι κρίσιμη για την απόδοση του επικείμενου συστήματος ΕΣΤΙΑ για τα μη εξυπηρετούμενα με ενυπόθηκες πρωτεύουσες κατοικίες, μαζί με την αντίστοιχη απόφαση περί κρατικών ενισχύσεων, η οποία περιλαμβάνει την υπέρβαση των σημερινών καθυστερήσεων στη δημιουργία αποτελεσματικού πλαισίου διακυβέρνησης, την εξασφάλιση λειτουργικής ανεξαρτησίας από το κράτος και την ύπαρξη επαρκούς εποπτικού πλαισίου ", αναφέρει η έκθεση.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι  ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες παρέχουν μια ευκαιρία για την ενίσχυση του ρυθμού των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την τόνωση της δυνητικής ανάπτυξης και μια βασική προτεραιότητα είναι η αποτελεσματική εφαρμογή της δικαστικής μεταρρύθμισης "που είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της οικονομίας" .

Αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία "νέων ειδικευμένων δικαστηρίων, ιδίως εμπορικών δικαστηρίων, εκκαθάρισης της μεγάλης συσσώρευσης περιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων και την αναθεώρηση των ξεπερασμένων κανόνων πολιτικής δικονομίας".

"Η ενίσχυση της επιβολής των δικαστικών αποφάσεων θα πρέπει να αποτελέσει ουσιαστικό στοιχείο της μεταρρύθμισης, καθώς θα συμβάλει επίσης στη βελτίωση της πειθαρχίας αποπληρωμής χρέους", σημειώνει η έκθεση.

Ωστόσο, η Επιτροπή προειδοποιεί ότι "παρά την υψηλή πολιτική προτεραιότητα που αποδίδεται στη δικαστική μεταρρύθμιση, η πρόοδος στην εφαρμογή της ήταν αργή". Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης - βασικός πυλώνας της μεταρρύθμισης - έχει επίσης αναβληθεί, αλλά η διαδικασία των πολιτικών διαδικασιών βρίσκεται σε καλό δρόμο.

Η Επιτροπή δηλώνει ότι είναι επίσης απαραίτητο να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα, και ιδίως η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιπλέον, το επιχειρηματικό περιβάλλον πρέπει να βελτιωθεί, μεταξύ άλλων με την κατάργηση των διοικητικών εμποδίων στις επενδύσεις, το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την ολοκλήρωση των έργων ιδιωτικοποίησης.

"Οι διαρθρωτικές αυτές μεταρρυθμίσεις θα διευκόλυναν τις επενδύσεις στην Κύπρο και θα βοηθούσαν στη διαφοροποίησή τους σε άλλους τομείς εκτός από τις κατασκευές και τον τουρισμό, που είναι σήμερα οι κύριοι κινητήριοι μοχλοί ανάπτυξης. Η εφαρμογή του εθνικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης αναμένεται να βελτιώσει την πρόσβαση σε προσιτές υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, αλλά ταυτόχρονα θα είναι σημαντικό να περιοριστούν οι σχετικοί δημοσιονομικοί κίνδυνοι", σημειώνει η έκθεση.

Σε κάθε περίπτωση, οι κίνδυνοι για την ικανότητα της Κύπρου να εξυπηρετεί το χρέος του ESM παραμένουν χαμηλοί βραχυπρόθεσμα. Για να διατηρηθεί η ικανότητα αποπληρωμής, είναι σημαντικό για την Κύπρο να διασφαλίσει τη δημοσιονομική πειθαρχία, να μειώσει περαιτέρω τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και να προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη στήριξη της δυνητικής ανάπτυξης.

Αναλυτικά, σύμφωνα με την έκθεση, λόγω του ισχυρού οικονομικού ρυθμού αύξησης, των αναμενόμενων μεγάλων πρωτογενών πλεονασμάτων, σημαντικού αποθέματος μετρητών και βελτιωμένης εμπιστοσύνης των επενδυτών, ο κίνδυνος της Κύπρου να μην είναι σε θέση να εξυπηρετήσει το χρέος της παραμένει χαμηλός βραχυπρόθεσμα. "Ωστόσο, η μεσοπρόθεσμη δυναμική του χρέους είναι ευαίσθητη στις μακροοικονομικές διαταραχές, τα τρωτά σημεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, στη σημαντική και σταθερή αύξηση των επιτοκίων και οι μεταβολές στις δημοσιονομικές επιδόσεις".

Σχετικά με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η έκθεση αναφέρει ότι «το άνοιγμα της αγοράς ενέργειας και η διαφοροποίηση του ενεργειακού μίγματος προχωρούν, αλλά αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις, προχωρούν οι προετοιμασίες για την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της υγειονομικής περίθαλψης, ενώ υπάρχουν αβεβαιότητες σχετικά με τις δημοσιονομικές και οικονομικές επιπτώσεις της, ένα νομικό πλαίσιο για τη διευκόλυνση των στρατηγικών επενδύσεων εν αναμονή της έγκρισής τους".

"Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να διερευνήσει και να χρησιμοποιήσει υδρογονάνθρακες είναι σε εξέλιξη και οι αρχές αναμένουν ότι οι εξερευνήσεις στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου θα συνεχιστούν όπως έχει προγραμματιστεί." Η συμφωνία περί αποθεμάτων υδρογονανθράκων στον τομέα της Αφροδίτης αναμένεται να ολοκληρωθεί κατά την προσεχή περίοδο, αλλά η εφαρμογή θα διαρκέσει αρκετά χρόνια", σημειώνει η έκθεση.

Ανησυχίες παραμένουν όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τις αναντιστοιχίες των δεξιοτήτων και τις ευάλωτες ομάδες.

Η καθιέρωση του συστήματος ΕΣΤΙΑ καθυστέρησε. Η πρόοδος σε σχέση με τις ρυθμίσεις περί αφερεγγυότητας είναι πιο περιορισμένη. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η καθυστερημένη εγκατάσταση της ΚΕΔΙΠΕΣ εισάγει μια σειρά προκλήσεων. Η πρόοδος στη δημιουργία της ΚΕΔΙΠΕΣ "ήταν μέχρι στιγμής απογοητευτική".

Επιπλέον, οι μεταβιβάσεις τίτλων ιδιοκτησίας παραμένουν βασικό μέλημα και ένα αξιόπιστο νέο σύστημα έχει καθυστερήσει πολύ και εκκρεμεί η απλούστευση των διαδικασιών έκδοσης αδειών οικοδόμησης και χωροταξίας. Παρά την απόσυρση του νόμου για τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων, λαμβάνονται ορισμένα μέτρα για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και των επιδόσεών τους.

Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση εσόδων προχωρούν σταδιακά, αλλά η πρόοδος στα μεμονωμένα έργα ιδιωτικοποίησης παραμένει περιορισμένη.

Καταγράφεται ότι "το νομοσχέδιο για την εταιρική διακυβέρνηση της Κυπριακής Αρχής Τηλεπικοινωνιών (CyTA) έχει σταματήσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων από το 2017 και προς το παρόν δεν υπάρχει πρόθεση υιοθέτησης αυτού του νομοσχεδίου".

"Δεν έχει σημειωθεί αξιοσημείωτη πρόοδος όσον αφορά την ιδιωτικοποίηση άλλων περιουσιακών στοιχείων, όπως το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου. Αντίθετα, η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης κερδίζει έδαφος. Η οριζόντια μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης εξακολουθεί να εκκρεμεί. Η συμπλήρωση του μισθολογίου του δημόσιου τομέα παραμένει ουσιαστική", αναφέρεται.

Όσον αφορά τη δημοσιονομική πλευρά, η Κομισιόν επισημαίνει ότι εφαρμόζεται το δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο αποσκοπεί στη διασφάλιση της δημοσιονομικής διαφάνειας, αν και εμπεριέχει κινδύνους δημοσιονομικής χαλάρωσης.

Η Κύπρος αναμένεται να επανέλθει σε θετικά δημοσιονομικά πλεονάσματα το 2019 και το 2020. Σύμφωνα με την εαρινή έκθεση της Επιτροπής, το αρχικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης θα φθάσει το πλεόνασμα 3,0% του ΑΕΠ και 2,8% του ΑΕΠ το 2019 και το 2020 αντίστοιχα.

"Είναι αβέβαιος ο βαθμός στον οποίο μπορεί να διατηρηθεί η ισχυρή αύξηση των φορολογικών εσόδων. Οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι κυμαίνονται κυρίως προς τα κάτω, εν μέρει λόγω της αυξανόμενης πίεσης για περαιτέρω αύξηση των δαπανών", προειδοποιεί η Επιτροπή.

Τέλος το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί σταθερά το 2019 και το 2020, λόγω της αναμενόμενης ισχυρής δημοσιονομικής επίδοσης.

Σύμφωνα με την εαρινή πρόβλεψη της Επιτροπής, το δημόσιο χρέος της Κύπρου αναμένεται να μειωθεί από 102,5% στο τέλος του 2018 σε 96,4% μέχρι το τέλος του 2019 και περαιτέρω κάτω από το 90% το 2020. Η μείωση αντανακλά τα προβλεπόμενα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και την ευνοϊκή δυναμική του χρέους κυρίως λόγω της ισχυρής αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας του 2019, το δημόσιο χρέος προβλέπεται να μειωθεί στο 95,7% του ΑΕΠ σε 2019 και κάτω από το 90% του ΑΕΠ το 2020.

Ωστόσο, "το δημόσιο χρέος στην Κύπρο είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ, καθιστώντας τη χώρα ευάλωτη σε πιθανές οικονομικές ή οικονομικές διαταραχές", καταγράφει η έκθεση και αναφέρει: οι κίνδυνοι αυτοί μετριάζονται κάπως από τις αρκετά μεσοπρόθεσμες ανάγκες χρηματοδότησης και την αυξημένη εμπιστοσύνη των επενδυτών, όπως αντικατοπτρίζεται στην ανακτημένη πιστοληπτική διαβάθμιση για το δημόσιο χρέος της Κύπρου.

Συμπερασματικά, η Κύπρος συνεχίζει να απολαμβάνει μια αξιοσημείωτη ανάκαμψη μετά την κρίση. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ το 3,18% ήταν 3,9%, ενώ τα δεδομένα του 2017 αναθεωρήθηκαν και πάλι σε 4,5%, καθιστώντας την Κύπρο μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην ΕΕ τα τελευταία 3 χρόνια. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Κύπρου αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω λόγω του λιγότερο ευνοϊκού εξωτερικού περιβάλλοντος και της συνεχιζόμενης απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα. Η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να συνεχίσει να είναι σταθερή, υποστηριζόμενη από ισχυρές επιδόσεις στην αγορά εργασίας.
 
Πηγή: ΚΥΠΕ