Τέλος στο έθιμο-ντροπή της Τσικνοπέμπτης για τη Γιαννούλα, μια γυναίκα με νοητική υστέρηση

Για πρώτη φορά φέτος, την περασμένη Πέμπτη, δεν πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα το βάρβαρο έθιμο της Γιαννούλας της Κουλουρούς.

Ένα έθιμο που για πολλούς ήταν "η ντροπή της πόλης" και αναβίωνε κάθε Τσικνοπέμπτη. Η απόφαση ελήφθη από τον δήμαρχο Κώστα Πελετίδη μετά από συνάντηση με το ΣΟΨΥ Πάτρας. Ο κ. Πελετίδης ζήτησε από το Δ.Σ. του Καρναβαλικού Οργανισμού να μην ξαναγίνει η αναβίωση, όπως και τελικά συνέβη.

Σύμφωνα με το κατάλοιπο αυτό, ένας άνδρας ντυμένος νύφη αναζητά στον μώλο έναν γαμπρό στο λιμάνι, ο οποίος είναι ντυμένος ναύτης. Η Γιαννούλα ήταν αντικείμενο χλεύης, θύμα διαπόμπευσης ακόμη και δεκαετίες μετά τον θάνατό της.

Συγκεκριμένα, ήταν γυναίκα με ήπια νοητική υστέρηση, που γεννήθηκε το 1868 στην Πάτρα και ζούσε πουλώντας κουλούρια και υφαίνοντας.

Αντιμετώπιζε τη φτώχεια αλλά και τις αποδοκιμασίες εξ αιτίας της ψυχικής της υγείας. Μια παρέα Πατρινών άρχισε μια κακόγουστη φάρσα.

Εκμεταλλευόμενοι την κατάστασή της αλλά και το γεγονός ότι η Γιαννούλα είχε τον καημό να βρει σύζυγο, την έντυσαν νύφη και άρχισαν να την περιφέρουν στους δρόμους της πόλης, με ένα πλήθος να μαζεύεται γύρω της και να κοροιδεύει την άτυχη γυναίκα.

Το γεγονός έγινε το 1914 και την επόμενη χρονιά μάλιστα, το περιστατικό έγινε και επιθεώρηση. Τη Γιαννούλα υποδυόταν ένας άνδρας, ο βαυαρικής καταγωγής Εδμόνδος Φυρστ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, η ίδια παρέα κατάφερε ξανά να πείσει τη Γιαννούλα ότι της είχε βρει σύζυγό. Την έντυσε νύφη και με τη συνοδεία ενός μεγάλου πλήθους και με όργανα, η Γιαννούλα έφτασε στην εκκλησία και παραδόθηκε στον υποτιθέμενο γαμπρό. Καθώς η εκκλησία ήταν κλειστή, της είπαν ότι θα αναζητούσαν επί τόπου ιερείς για να τους παντρέψουν. Τότε εμφανίστηκαν δύο άλλοι άντρες, που υποδύονταν τους στρατιωτικούς, οι οποίοι σύμφωνα με το σενάριο της φάρσας, πήραν τον γαμπρό.

Η ίδια παρέα συνέχισε να στήνει φάρσες σε βάρος αυτής της γυναίκας, με κατάληξη πάντα τη Γιαννούλα να ξεσπάει σε κλάματα και να γυρίζει σπίτι ντροπιασμένη. Σταδιακά η κατάστασή της επιδεινώθηκε αλλά η όλη διαπόμπευση συνεχίστηκε. Αποκορύφωμα ήταν ένας γάμος-φάρσα στον οποίο 10.000 άτομα τη συνόδευσαν στο λιμάνι. Η Γιαννούλα πέθανε μέσα στη φτώχεια και τη μοναξιά στη διάρκεια της Κατοχής.

Το 2015 ο Σύλλογος Ψυχικής Υγείας Πάτρας ζήτησε την κατάργηση του εθίμου.

Στην ανακοίνωσή του, σημείωνε:

"Για μας στον ΣΟΨΥ Πάτρας, είναι αδιανόητο να θεωρείται σήμερα έθιμο και να διαιωνίζεται ως παράδοση ο εμπαιγμός ενός ανθρώπου με ψυχική νόσο και μαζί με αυτήν το άθλιο της συμπεριφοράς μερίδας πολιτών που με τη στάση τους μετέτρεψαν σε μαρτυρική τη ζωή του. Δεν θεωρούμε έθιμο, ούτε τη διαπόμπευση, ούτε τον δημόσιο εξευτελισμό, ούτε τον θρήνο, ούτε τη συμβολική επανάληψή τους κάθε χρόνο εν είδη διασκέδασης των καρναβαλιστών. Η αναβίωση του γάμου της Γιαννούλας της Κουλουρούς, αποτελεί προβολή προς το μέλλον μια αρρωστημένης αντίδρασης του κοινωνικού συνόλου απέναντι στον ψυχικά πάσχοντα και μέσω της σάτιρας μεταφέρει το μήνυμα της νομιμοποίησης δια της διασκέδασης τέτοιων απαράδεκτων συμπεριφορών".

Η ιστορία της Γιαννούλας έγινε και ταινία από τον Πατρινό σκηνοθέτη Τότη Φαφούτη αλλά και θεατρική παράσταση από το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας.

Ένα τραγούδι για τη Γιαννούλα, από τη Ματούλα Ζαμάνη: