Το ακριβότερο κόμμα και παύλα στην ιστορία

Δυο ανεπαίσθητα λαθάκια στην πληκτρολόγηση, καταστρέφουν διαστημικούς πυραύλους των ΗΠΑ. Η υποδιαστολή και η παύλα, που επειδή μπήκαν λάθος, κόστισαν πακτωλούς δολαρίων.

Όταν ένας χειριστής ηλεκτρονικού υπολογιστή πληκτρολογεί μπροστά στην οθόνη του μια σειρά από αριθμούς ή σύμβολα, μπορεί άραγε να κοστολογήσει κάθε κλικ που κάνει στο πληκτρολόγιο του; Μάλλον όχι, αλλά οι ανθρώπινοι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν καταγράψει την ακριβότερη παύλα και την ακριβότερη υποδιαστολή στην ιστορία, μετά από αντίστοιχες καταστροφές που συνέβησαν στο διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ. Η πρώτη συνέβη το 1962 και η δεύτερη το 1999.

Τον Απρίλιο του 1962 πραγματοποιήθηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ των ΗΠΑ η εκτόξευση της μη-επανδρωμένης κάψουλας Μάρινερ-1, που ήταν τοποθετημένη πάνω σ’ έναν ισχυρό προωθητικό πύραυλο τύπου Άτλας-Εϊτζίνα Β. Το Μάρινερ-1 είχε φτερά με ηλιακούς συλλέκτες για τη συλλογή ενέργειας και είχε προορισμό την Αφροδίτη. Τέσσερα μόλις λεπτά όμως μετά την εκτόξευση, ο πύραυλος έκανε έναν περίεργο ελιγμό και βγήκε από την πορεία του. Εξ’ αιτίας του φόβου να πέσει σε κατοικημένη περιοχή, πύραυλος και κάψουλα ανατινάχθηκαν με εντολή του κέντρου επιχειρήσεων. Όλοι οι πύραυλοι διαθέτουν αυτή την δυνατότητα από κατασκευής, για την αποφυγή ατυχημάτων αυτού του είδους.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι ένας προγραμματιστής πληκτρολογώντας στο κομπιούτερ την παράσταση “R-dot-bar sub-n”, είχε ξεχάσει την τελευταία παύλα και αντί για sub-n είχε γράψει sub n. Επειδή το n ήταν η εξομαλυσμένη τιμή της παραγώγου της ακτίνας, ο υπολογιστής έκανε λάθος υπολογισμούς κι έδωσε άλλη πορεία στον πύραυλο. Το κόστος ήταν 100 εκατομμύρια δολάρια του 1962 (μερικά δισεκατομμύρια σήμερα), πράγμα που έκανε τον υπεύθυνο του προγράμματος Άρθουρ Κλαρκ να μιλήσει για την ακριβότερη παύλα στην ιστορία.

Πάμε τώρα στο ακριβότερο κόμμα ή μάλλον την ακριβότερη υποδιαστολή, αφού επρόκειτο για αριθμούς. Τον Απρίλιο του 1999 εκτοξεύτηκε πάνω σε πύραυλο Τιτάν-4 Κένταυρος, ο δορυφόρος Milstar-2 που ανήκε στο κατασκοπευτικό πρόγραμμα των ΗΠΑ. Μόλις ο Κένταυρος μπήκε σε τροχιά γύρω απ’ τη γη, κάποια λάθος εντολή τον οδήγησε να πυροδοτήσει μέσα σε 89 δευτερόλεπτα όλα τα διαμερίσματα των καυσίμων του, ενώ αυτό έπρεπε να γίνεται ανά έξι ώρες. Η αλλαγή της πορείας οδήγησε σε καταστροφή του πυραύλου και του δορυφόρου, με συνολικό κόστος άνω του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων. Η έρευνα απέδειξε ότι ένας μηχανικός πληκτρολογώντας ένα από τα εκατομμύρια αρχεία του, αντί να γράψει τον αριθμό 0,1992476, είχε μετακινήσει την υποδιαστολή κι είχε γράψει 01,992476. Ο υπολογιστής πήρε στα σοβαρά την εντολή και πυροδότησε όλα τα καύσιμα του πυραύλου μαζί.

Αναφέρομαι σ’ αυτά τα δύο συμβάντα του διαστημικού προγράμματος, διότι αποδεδειγμένα είχαν αφορμή ένα λανθασμένο κλικ στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Υπήρξαν και άλλα φοβερά ατυχήματα με θύματα στο διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ, όπως ο θάνατος τριών αστροναυτών που κάηκαν ζωντανοί σε επίγεια δοκιμή το 1967 ή η τραγωδία του Τσάλεντζερ με επτά νεκρούς το 1986. Στα διαστημικά προγράμματα, κάθε αστοχία -από την μικρότερη ως την μεγαλύτερη- ερευνάται σχολαστικά με απανωτούς ελέγχους και ταυτοποιήσεις.

Πολλές φορές οι έρευνες αυτές κρατούν μήνες και αν δεν βγάλουν αποτέλεσμα οι καινούριες εκτοξεύσεις αναβάλλονται για τον φόβο της αποτυχίας. Στα δυο ατυχήματα που περιγράφηκαν στην αρχή, η έρευνα απέδωσε. Σε άλλα ατυχήματα δεν ανακαλύφθηκαν συγκεκριμένες αιτίες, με αποτέλεσμα να βγει πόρισμα ότι την καταστροφή έφερε κάποιος τυχαίος συνδυασμός αιτιών, όχι ένα δευτερολεπτικό λάθος κάποιου ανθρώπου σ’ ένα φαινομενικά ασήμαντο τομέα του όλου εγχειρήματος.

Δεν ήταν τυχαίο άλλωστε που ο ταγματάρχης Έντουαρντ Μέρφι διατύπωσε τον περίφημο νόμο του Μέρφι, ήταν εργαζόμενος στη ΝΑΣΑ. Ο νόμος αυτός ως γνωστόν λέει ότι «αν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι τρόποι να γίνει κάτι και κάποιος απ’ αυτούς οδηγεί στην καταστροφή, τότε κάποιος θα το κάνει μ’ αυτό τον τρόπο». Ο Μέρφι μελετούσε την αντοχή του ανθρωπίνου σώματος στις απότομες επιβραδύνσεις, στα πλαίσια του διαστημικού προγράμματος των ΗΠΑ και κατάλαβε πως ό,τι είναι να πάει στραβά, τελικά θα πάει.