Είναι βιώσιμο το σχέδιο του Ερντογάν για την επανεγκατάσταση των Σύρων προσφύγων;

Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να κτίσει προσφυγικά χωριά στις περιοχές της Συρίας όπου διεξάγονται οι επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού.

Μια εβδομάδα αργότερα, αποκάλυψε τις λεπτομέρειες αυτού του πρωτοφανούς προγράμματος. «Επεξεργαστήκαμε τα αναγκαία σχέδια», είπε σε ομιλία του στη Βουλή. «Με τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας θα επανεγκαταστήσουμε ένα εκατομμύριο ανθρώπους σε 140 χωριά με 5.000 κατοίκους και 50 περιφέρειες των 30.000 κατοίκων. Ήδη έχουμε εντοπίσει τις τοποθεσίες και υπολογίζουμε το κόστος».

Ο Ερντογάν είπε επίσης ότι 370.000 πρόσφυγες έχουν επιστρέψει στις πόλεις Αφρίν και Ζαραμπλούς της βοιρειοδυτικής Συρίας. Εδώ όμως πρέπει να γίνει μια σημαντική διάκριση: οι άνθρωποι αυτοί επέστρεψαν στις πόλεις τους, όπου έχουν διασυνδέσεις και οικογένειες. Τα σχέδια του Ερντογάν όμως είναι να κατασκευάσει νέους οικισμούς για μεγάλο αριθμό προσφύγων που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στο Χαλέπι, το Ιντλίμπ και άλλες περιοχές της Συρίας.

Επιπλέον, αντίθετα με τη βορειοδυτική Συρία όπου οι μάχες έχουν σχεδόν τελειώσει, ο πόλεμος στις βορειοανατολικές περιοχές μόλις άρχισε.

Ειδικοί και ανθρωπιστικές οργανώσεις επισημαίνουν ότι τα σχέδια της Τουρκίας παραβιάζουν πολλούς διεθνείς νόμους αναφορικά με τα δικαιώματα των προσφύγων.

«Ακόμη κι αν η Τουρκία κατορθώσει να αποκτήσει τον έλεγχο της περιοχής, θα υπάρχουν παράπλευρες συνέπειες, ενδεχομένως επιθέσεις αυτοκτονίας, και η ζώνη δεν θα είναι ασφαλής», σημειώνει ο ειδικός για το προσφυγικό Μετίν Κοραμπατίρ. «Φυσικά, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα εγκατασταθούν εκεί με τη θέλησή τους».

Τι θα συμβεί αν η τουρκική κυβέρνηση αποπειραθεί να μεταφέρει πρόσφυγες με τη βία, όπως έκανε τον Ιούλιο μετά τις τοπικές εκλογές; ΟΙ Σύροι πρόσφυγες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις δημοτικές εκλογές, όπου το κυβερνών κόμμα υπέστη βαριές ήττες.

«Η Τουρκία μπορεί να εγκαθιδρύσει μια ασφαλή ζώνη για τη δική της ασφάλεια, αλλά αυτή δεν θα είναι μια περιοχή για άμαχους και πρόσφυγες», λέει ο Κοραμπατίρ, που είναι σήμερα πρόεδρος του Ερευνητικού Κέντρου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση.

Ένα άλλο σημείο τριβής είναι οι πιθανές προσπάθειες της Τουρκίας για «δημογραφική αλλοίωση».

Σχετικές ανησυχίες εξέφρασαν βουλευτές του φιλοκουρδικού «Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος» (HDP) κατά τη συζήτηση της 10ης Οκτωβρίου για την παράταση για έναν ακόμη χρόνο των εξουσιών της κυβέρνησης να αποφασίζει στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και το Ιράκ.

«Στην περιοχή αυτή ζουν ήδη πέντε εκατομμύρια άνθρωποι», είπε ο βουλευτής Σαρουχάν Ολούτς. «Η παράβλεψη αυτού του γεγονότος προκειμένου να διευκολυνθεί η δημογραφική αλλαγή μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες».

«Οι άνθρωποι από το Τελ Αμπιάντ πρέπει να επιστρέψουν στο Τελ Αμπιάντ. ΟΙ άνθρωποι από τη Σερεκανίγια πρέπει να επιστρέψουν στη Σερεκανίγια. Αν υποστηρίζεις ότι θα φέρεις στην περιοχή αυτή ανθρώπους από τη Χάμα, το Χούμους, το Ντεϊριζόρ, τη Ράκα και άλλες περιοχές, διαπράττεις έγκλημα», τόνισε ένας άλλος βουλευτής του HDP, ο Χισιάρ Οζσόι.

Αν πάντως τα σχέδια αυτά δεν αρέσουν ούτε στους Κούρδους ούτε στους Σύρους πρόσφυγες, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις κατασκευαστικές εταιρείες της νότιας και νοτιοανατολικής Τουρκίας, που είδαν τις μετοχές τους να ανεβαίνουν κατά 30% - 40%.

Πόσο θα κοστίσουν τα προσφυγικά χωριά που θα κατασκευάσει ο Ερντογάν και ποιος θα πληρώσει; Τα δισεκατομμύρια που δίνει η ΕΕ για το προσφυγικό θα λάβουν τέλος στα τέλη του επόμενου χρόνου. Ήδη ο Τούρκος πρόεδρος προειδοποιεί ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο θα ανοίξει τις πόρτες και θα στείλει 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Ευρώπη.

Ο Κοραμπατίρ πιστεύει κι αυτός ότι η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει την υποστήριξή της προς την Τουρκία - αλλά για διαφορετικούς λόγους. Για να συνεχίσουν να ζουν τα 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία μέχρι να έρθει η ειρήνη στη χώρα τους.

Η Σιμπέλ Χουρτάς είναι μια βραβευμένη Τουρκάλα δημοσιογράφος που ειδικεύεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και νομικά ζητήματα. Το 2013 εξέδωσε ένα βιβλίο για τις δολοφονίες Χριστιανών στην Τουρκία.