Η αμερικανική ήπειρος ασπάζεται τον εθνικισμό

Οι τρεις αμερικανοί γίγαντες, δηλαδή οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βραζιλία και το Μεξικό όπου ζουν τα 660 εκατομμύρια από το ένα δισεκατομμύριο κατοίκων της αμερικανικής ηπείρου, κυβερνώνται πλέον από τρεις εθνικιστές πολιτικούς. Η γεωπολιτική της Αμερικής θα περιστρέφεται τα επόμενα χρόνια γύρω από αυτούς τους ιδιότυπους ηγέτες, για τους οποίους η εξωτερική πολιτική δεν νοείται χωρίς προηγούμενη ενίσχυση της εσωτερικής. Ένα ασυνήθιστο τρίο, με προεξάρχουσες ασφαλώς τις ΗΠΑ, τον Ζαϊρ Μπολσονάρο να επιδιώκει να αποτελεί τον προνομιακό της εταίρο και την κυβέρνηση του Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ να φοβάται ότι θα απομονωθεί.

Η πολιτική σκακιέρα της Λατινικής Αμερικής αναδιαρθρώθηκε στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς. Σε γενικές γραμμές, το εκκρεμές μετακινήθηκε προς τα δεξιά, με το Μεξικό, που δεν είναι καθόλου μικρή ποσότητα, να αποτελεί την εξαίρεση. Ο θρίαμβος του Λόπες Ομπραδόρ τον περασμένο Ιούλιο έφερε την εξουσία για πρώτη φορά στα χέρια ενός πολιτικού που προέρχεται από την Αριστερά. Την ίδια στιγμή, η Βραζιλία και η Κολομβία μετακινούνταν ακόμη περισσότερο προς τα δεξιά, ενώ στο επίκεντρο της μεγαλύτερης κρίσης, τη Βενεζουέλα, πραγματοποιήθηκε μια παρωδία εκλογών που εδραίωσε ακόμη περισσότερο την αυταρχική διακυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο.

Ο αυταρχισμός ενισχύθηκε με την περίπτωση του Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα, όπου η καταστολή είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 300 άτομα και να πάρουν τον δρόμο της εξορίας χιλιάδες ακόμη, ενώ θύμα απηνών διώξεων έχει πέσει και ο Τύπος.

Η γεωπολιτική της αμερικανικής ηπείρου θα περιστρέφεται τα επόμενα χρόνια γύρω από τους Τραμπ, Λόπες Ομπραδόρ ή Μπολσονάρο, τρεις ηγέτες για τους οποίους η εξωτερική πολιτική δεν νοείται χωρίς ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας. Στα χαρτιά, ο Λόπες Ομπραδόρ και ο Τραμπ έχουν καλές σχέσεις. Ο αμερικανός πρόεδρος έχει διαβεβαιώσει ότι θα κάνει σπουδαία πράγματα με τον νέο γείτονά του, ενώ ο μεξικανός πρόεδρος έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να συγκρουστεί με τον ισχυρό του γείτονα. Στο ζήτημα της άσκησης πολιτικής, στις χειρονομίες και τους τρόπους που τόσο μεγάλη σημασία έχουν στην εποχή μας, οι δύο ηγέτες δεν διαφέρουν και πολύ. Δεν εκτιμούν ιδιαίτερα τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, για παράδειγμα, αν και προσπαθούν να έχουν μια διαρκή παρουσία σε αυτά και να καθορίζουν την ατζέντα τους. Κανείς από τους δύο επίσης δεν διστάζει να τα βάλει με το επιτελείο του ή να λάβει αμφιλεγόμενες αποφάσεις.

Αυτό που απειλεί το μέλλον αυτού του ασυνήθιστου ζεύγους είναι η διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης. Ο Τραμπ δεν έχει πάψει να ζητά χρηματοδότηση για τη μεγάλη προεκλογική του υπόσχεση: την κατασκευή ενός τείχους στα σύνορα με το Μεξικό. Η μεξικανική κυβέρνηση, που γνωρίζει ότι οι πιέσεις θα κλιμακωθούν όσο πλησιάζει η ημερομηνία των αμερικανικών εκλογών, συνδυάζει τον πραγματισμό με μια αποστασιοποίηση. Εχει ανάγκη την οικονομική στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και για τον λόγο αυτό αποφεύγει να υψώσει τη φωνή απέναντι σε έναν ηγέτη που, ιδεολογικά, βρίσκεται στον αντίποδα.

Η μεξικανική κυβέρνηση βρίσκεται όμως σε δύσκολη θέση λόγω του ρόλου που αναμένεται να αναλάβει η νέα κυβέρνηση του Μπολσονάρο. Στην ιδεολογική ανακατάταξη της περιοχής, αν κάποιος έχει συμφέρον να τείνει χείρα φιλίας είναι ο νέος ηγέτης της Βραζιλίας. Ο εκλογικός του θρίαμβος ευθυγράμμισε ιδεολογικά τη μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής με την υπερδύναμη στο άλλο άκρο της ηπείρου. Αν δεν υπήρχε ο Καναδάς, θα διαγραφόταν στον χάρτη ένα είδος σάντουιτς του δεξιού λαϊκισμού, που έτσι κι αλλιώς προελαύνει ασυγκράτητος σε όλο τον κόσμο.

Ο Μπολσονάρο είναι αποφασισμένος να ακυρώσει όλη την κληρονομιά του πρώην προέδρου Λούλα ντα Σίλβα. Ο αριστερός ηγέτης που βρίσκεται σήμερα στη φυλακή συνήψε στη διάρκεια της θητείας του συμμαχίες στους τομείς του εξωτερικού εμπορίου και της βιομηχανίας με τις χώρες του Νότου και απομάκρυνε τη χώρα του από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Μπολσονάρο, αντίθετα, προτίθεται να γίνει ο κυριότερος σύμμαχος του Τραμπ στον οικονομικό και τον ιδεολογικό τομέα. Θέλει, για παράδειγμα, να παίξει ενεργό ρόλο στην απομάκρυνση του Νικολάς Μαδούρο από την προεδρία της Βενεζουέλας. Και τα πρώτα δείγματα αυτής της συνεργασίας δόθηκαν με τις συναντήσεις που είχε ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Βραζιλίας με τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζον Μπόλτον και τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο.  

Ο Χαβιέρ Λαφουέντε είναι αρθρογράφος της El Pais