Tα δέκα τραγικά λάθη που έκαψαν 87 ψυχές… Η πορεία προς τον όλεθρο

Μια σειρά από τραγικά λάθη, αβελτηρίες, άστοχες αποφάσεις και κινήσεις πανικού προκάλεσαν το θάνατο δεκάδων ανθρώπων στο Μάτι. Η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης είναι σε πλήρη εξέλιξη, όμως, έχουν αρχίσει και ξεδιαλύνονται οι αιτίες που έφεραν, όχι την καταστροφή του Ματιού, αλλά κυρίως τη δραματική αύξηση των θυμάτων.

Τα λάθη, τα οποία βαρύνουν όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες, την Πολιτική Προστασία, την Πυροσβεστική, την Περιφέρεια, την Αστυνομία, τη διοίκηση του δήμου Μαραθώνα, χωρίζονται όπως χωρίζεται ο Νέος Βουτζάς με το Μάτι. Στη Λεωφόρο Μαραθώνος. Ο δρόμος που γράφτηκε η εθνική τραγωδία.

1.Το πρώτο λάθος ήταν το ξεκίνημα της πυρκαγιάς, στη περιοχή Νταού Πεντέλης. Υποτιμήθηκε η πυρκαγιά, οι πυροσβέστες που ήρθαν δεν ήταν η ενδεδειγμένη δύναμη κι όταν φούντωσε ήταν πια αργά. Η δύναμη ήταν μικρότερη από αυτή την Κινέτα που εκείνη την ώρα είχε πάει προς το βουνό και δεν απειλούσε κατοικημένες περιοχές. Η φωτιά φούντωσε γρήγορα και η μάχη χάθηκε αφού δεν ελέγχθηκε στο βουνό.

2.Το δεύτερο λάθος ήταν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων αλλά και την κατάθεση της περιφερειακής συμβούλου, Ι. Τσούπρα, η λανθασμένη εκτίμηση της Πυροσβεστικής για την κατεύθυνση της φωτιάς. «Μας είπαν ότι πάει προς τη Διώνη», καταγγέλλεται, αλλά τελικά ο ισχυρός άνεμος οδήγησε την πυρκαγιά προς το Μάτι. Οταν έγλειψε τη Λ. Μαραθώνος ήταν πολύ αργά πια.

3.Τρίτο λάθος ήταν το απίστευτο αλαλούμ των αστυνομικών αρχών. Οι διάλογοι από τον ασύρματο έδειξαν ότι δεν υπήρξε ένας συγκεκριμένος σχεδιασμός κι επικράτησε ο πανικός. Η διακοπή της κυκλοφορίας στη λεωφόρο και η εκτροπή των οχημάτων προς τους στενούς δρόμους του Ματιού, εγκλώβισε ακόμη περισσότερους πολίτες.

Λειτούργησε από την ανάποδη η λογική του «μπουκαλιού». Εκατοντάδες αυτοκίνητα, και από την πλευρά της Νέας Μάκρης και από αυτήν της Ραφήνας, μπήκαν σε στενότερο μέρος από αυτό που βρίσκονταν, το ένα αυτοκίνητο μετά το άλλο ακινητοποιήθηκε και εγκλωβίστηκαν όλοι μέσα στις φλόγες. η συνέχεια είναι η γνωστή, με τους δεκάδες νεκρούς.

Σύμφωνα με τις ηχογραφημένες συνομιλίες που έφερε στο φως η «Καθημερινή», η εντολή του διοικητή της Διεύθυνσης Αστυνομίας Βορειοανατολικής Αττικής προς τον επικεφαλής της Τροχαίας για διακοπή της κυκλοφορίας στη λεωφόρο Μαραθώνος στο ρεύμα προς Μαραθώνα δόθηκε τηλεφωνικά στις 18.12 και ενώ η φωτιά βρισκόταν στον Νέο Βουτζά.Ένα λεπτό αργότερα, στις 18.13, δίνεται εντολή μέσω ασυρμάτου σε μοτοσικλέτα και περιπολικό της Τροχαίας που πραγματοποιούσαν εκτροπές της κυκλοφορίας σε Νέο Βουτζά και Καλλιτεχνούπολη να μετακινηθούν και να κόψουν την κυκλοφορία στη λεωφόρο Μαραθώνος, στη συμβολή της με την οδό Φλέμινγκ (διασταύρωση Ραφήνας), μόνο για τα οχήματα που κινούνταν προς Μαραθώνα. 

Μετά τις 18.30 οι ηχογραφημένες συνομιλίες από τους ασυρμάτους των αστυνομικών αποτυπώνουν τις δραματικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή. «Όσοι σταθμοί κινούνται ή βρίσκονται εντός της φωτιάς προσοχή να μην εγκλωβιστούν. Ούτε ένα όχημα παραλιακά, αυστηρές εκτροπές, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα», ακούγεται να διατάσσει ο επικεφαλής αξιωματικός τους αστυνομικούς που βρίσκονται στα μπλόκα.

Πέντε λεπτά αργότερα, η ένταση κλιμακώνεται, καθώς υπάρχει πληροφορία ότι ένα περιπολικό έχει εγκλωβιστεί στη φωτιά. Είναι 18.35, όταν ο διοικητής της Τροχαίας ακούγεται να ρωτά στον ασύρματο: «Το 10 είναι καλά; Άκουσα ότι έχει εγκλωβιστεί;». Η απάντηση που ακολούθησε ήταν καθησυχαστική: «Ναι, όλα καλά, έχει κατέβει στη διασταύρωση της Ραφήνας».

4.Υπάρχουν καταγγελίες για ακινητοποίηση οχημάτων της Αστυνομίας, λόγω μηχανικής βλάβης αλλά και ένας -δικαιολογημένος για την κατάσταση- πανικός που επικράτησε μεταξύ των αστυνομικών. Εφτασαν μάλιστα στο σημείο κάτοικοι να κάνουν τον τροχονόμο και να ρυθμίζουν την κυκλοφορία σώζωντας ενδεχομένως πολλές ζωές.

5.Το πέμπτο λάθος έχει να κάνει με τον συντονισμό. Αποκαλύπτεται κατ’ αρχάς ότι το Συντονιστικό έκανε σύσκεψη στις 20.30 όταν όλα είχαν χαθεί. Ο δήμαρχος Ραφήνας ειδοποιήθηκε 4 λεπτά πριν από τις 8 να πάει, ενώ το γεγονός και μόνο ότι απουσίασε εκπρόσωπος της Πυροσβεστικής δείχνει τον πλήρη αποσυντονισμό. Τα πρακτικά της συνεδρίασης αυτής επιβεβαιώνουν επίσης και το χάος που επικράτησε. Ελλιπής ενημέρωση, αποφάσεις που δεν είχαν κανένα νόημα εκείνη τη στιγμή, έλλειψη προετοιμασίας για μια τέτοια κατάσταση.

6.«Κάντε ό,τι νομίζετε». Αυτή ήταν η απάντηση που έλαβε από την Πυροσβεστική Υπηρεσία ένα ζευγάρι στο Μάτι, το οποίο απεγνωσμένα προσπαθούσε να επικοινωνήσει με την αρμόδια υπηρεσία την ώρα που έβλεπε από το σπίτι όπου έμενε μαζί με το μωρό του ανησυχητικούς καπνούς. Οταν η φωτιά πέρασε στον οικισμό οι κάτοικοι κατήγγειλαν ότι δεν είδαν ούτε έναν πυροσβέστη. Το «κατηγορώ» των συγγενών των δύο θυμάτων αφορά, όπως προκύπτει από τη μήνυση, τον γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας Γιάννη Καπάκη, την περιφερειάρχη Αττικής Ρένα Δούρου και τον δήμαρχο Μαραθώνα Ηλία Ψινάκη. Επιπλέον στρέφουν τα πυρά τους κατά των υπευθύνων των Γραφείων Πολιτικής Προστασίας Περιφέρειας Αττικής και Δήμου Μαραθώνα, των υπευθύνων αξιωματικών της Πυροσβεστικής και της ΕΛ.ΑΣ. για την περιοχή της Ανατολικής Αττικής, καθώς και κατά παντός άλλου υπευθύνου.

Στη μήνυση επισημαίνεται μάλιστα «ότι ούτε από πριν ούτε και κατά τις στιγμές εκείνες μας είχε πει κάποιος αρμόδιος της Περιφέρειας ή του Δήμου ή της Πυροσβεστικής ή και της Αστυνομίας κατά ποιο τρόπο θα ενεργήσουμε σε περίπτωση πυρκαγιάς και ποιο δρόμο θα έπρεπε να ακολουθήσουμε για να πάμε σε ασφαλές μέρος».

Ετσι, πάνω στον μεγάλο πανικό τους, όπως περιγράφεται στη μήνυση, «ενεργήσαμε τελείως αυτοβούλως και αποφασίσαμε να πάμε στην παραλία έξω από τη θάλασσα».

7.Δεν υπήρξε μέσα στον οικισμό, την ώρα της φωτιάς κανείς για να βοηθήσει, να συντονίσει. Οι μηνυτές επικαλούνται τη μαρτυρία γείτονα του οποίου το σπίτι είναι πολύ κοντά στο δικό τους, ο οποίος τους είπε ότι «αυτός έμεινε στο σπίτι καθ’ όλο τον χρόνο της καταστροφής (από τη Δευτέρα 23/7 μέχρι την Τρίτη 24/7), και όμως κανένας, ούτε από την Περιφέρεια ούτε από τον Δήμο ούτε από την Πυροσβεστική ούτε και από την Αστυνομία, δεν πέρασε από το σπίτι του ούτε είχε άλλη ειδοποίηση περί του τι θα έπρεπε να κάνει. Μόνος του πήρε την πρωτοβουλία να μείνει στο σπίτι του και έτσι, ως εκ θαύματος, σώθηκε και αυτός και το σπίτι του. Επιμένει όμως ότι εκείνο το βράδυ της καταστροφικής πυρκαγιάς δεν εμφανίστηκε απολύτως κανένας, όχι μόνο στο σπίτι του, αλλά ούτε και στους δρόμους του Νέου Βουτζά».

Η περιγραφή του συμπίπτει με αυτή που είχαν από άλλη γειτόνισσα, η οποία «μας ενημέρωσε εκ των υστέρων ότι δεν πέρασε κανένας αρμόδιος για να τους καθοδηγήσει και λόγω του καπνού και της φωτιάς έφυγε όλη η οικογένειά της μέσω της β’ εισόδου και όταν πέρασαν από το σπίτι το δικό μας είδαν τη Μαρία Παγωμένου έξω από το σπίτι της και της είπαν να φύγει γρήγορα».

8.Καταγγέλλεται δραματική καθυστέρηση στην περισυλλογή κατοίκων που είχαν πέσει στη θάλασσα. Κάποιους τους πήραν ιδιωτικά σκάφη, κάποιοι άλλοι περίμεναν 3 και 4 ώρες μέχρι να κινητοποιηθούν οι πάντες. Και φυσικά δεν ήταν οι λίγοι εγκλωβισμένοι στο Κόκκινο Λιμανάκι που ενημέρωνε ο Τόσκας τον Τσίπρα στις 12 τα μεσάνυχτα.

9.Φυσικά το βασικό λάθος είναι πριν τη φωτιά. Η Πολιτική Προστασία απουσίασε εντελώς και αποδείχθηκε ότι δεν υπήρξε κανένα σχέδιο εκκένωσης, ούτε καν προειδοποίησης σε περίπτωση μιας τέτοιας κατάστασης. Δεν χρησιμοποιήθηκαν ούτε σύγχρονα μέσα ειδοποίησης (SMS, μηνύματα στα social media) ούτε καν… οι καμπάνες της εκκλησίας στην περιοχή.

10.Εσχατο λάθος, κακή εκτίμηση, σκόπιμη επιλογή, ήταν η ωραιοποίηση της κατάστασης στις 12 τα μεσάνυχτα στο Κέντρο Επιχειρήσεων. Οι νεκροί είχαν αρχίσει από τις 10 να φτάνουν στα νοσοκομεία (το βρέφος) ή στις 11.03 στο Σισμανόγλειο, αλλά οι υπουργοί δεν ήξεραν τίποτε ή αποσιώπησαν την κατάσταση. Μια ολόκληρη κυβέρνηση εμφανίστηκε ψευδόμενη ή στην χειρότερη περίπτωση αδύναμη κι εκτός πραγματικότητας.