Μάτι, Ραφήνα, Βουτζάς: Από πού πήραν το όνομά τους

Όταν δεν έχει κλείσει ακόμα η λίστα με τα θύματα της πυρκαγιάς της 23/7, όταν υπάρχουν ακόμα αγνοούμενοι, όταν η καμένη γη ακόμα μυρίζει καπνίλα, θα έπρεπε όλοι να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί, στα σχόλια και στις αναφορές μας για τη λαίλαπα που άλλαξε το ανθρωπογεωγραφικό τοπίο της Ανατολικής Αττικής. Θα έπρεπε να είμαστε όλοι πολύ πιο μετρημένοι, πολίτες και πολιτικοί, για να μην πω πως κάποιοι, κατέχοντες ή εποφθαλμιώντες την εξουσία, καλό θα ήταν να βγάλουν τον σκασμό, πάνω από τις απανθρακωμένες σορούς των συμπολιτών μας.

Εγώ δεν έχω να πω τίποτα: απλώς να αναφέρω πέντε πράγματα για τα τοπωνύμια που ακούστηκαν – δυστυχώς- πολύ τις τελευταίες ημέρες, έτσι, για να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε. Όχι βέβαια πως θα βοηθήσει αυτό σε οτιδήποτε τους πυρόπληκτους – απλώς εμείς οι υπόλοιποι, που δεν καήκαμε, ίσως καταλάβουμε καλύτερα το μέγεθος της απώλειας των πρώτων, μαθαίνοντας για το όνομα του οικισμού τους.

Λοιπόν, το Μάτι είναι, ή μάλλον ήταν, ένας παραθεριστικός οικισμός στην Ανατολική Αττική, εντός των διοικητικών ορίων της Δημοτικής Ενότητας Νέας Μάκρης, όμορο της Ραφήνας. Η ονομασία του, «Μάτι», πιθανώς, λέει η Γουικιπίντια, να προήλθε από την επιβλητική θέα που έχει προς τη θάλασσα, κάτι που αναφέρω με επιφύλαξη. Οι πρώτες εξοχικές κατοικίες στο Μάτι εμφανίστηκαν το 1960, αλλά από το 2000 και μετά άρχισε η μεγάλη ανάπτυξη του Ματιού ως περιοχή παραθερισμού. Τώρα, το πώς ρυμοτομήθηκε το Μάτι ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση στη θάλασσα, αυτό είναι αλλουνού παπά Ευαγγέλιο, που λένε.

Η Ραφήνα τώρα, η παραλιακή κωμόπολη της Ανατολικής Αττικής στον Ευβοϊκό, με το σημαντικό λιμάνι, να πούμε πως πρωτοκατοικήθηκε από την προϊστορική εποχή. Τα ευρήματα στην περιοχή του Ασκηταριού, που ανήκει στη Ραφήνα, χρονολογούνται από το 3200 π.Χ – μιλάμε για περισσότερα από πέντε χιλιάδες χρόνια πριν! Μετά, στα ιστορικά χρόνια έχουμε τον αρχαίο αττικό δήμο των Αραφηνίων, ή Αραφήνος, που πήρε το όνομά της από τον Αραφήνα, (ο Αραφήν, του Αραφήνος), που ήταν ένας από τους μυθικούς ήρωες της Αττικής. Για ένα μικρό διάστημα, η Ραφήνα ήταν γνωστή με το όνομα Νέα Τρίγλια, στις αρχές της δεκαετίας του ’20, όταν οι πρόσφυγες από την Τρίγλια της Μικράς Ασίας έφτιαξαν τον οικισμό τους εκεί, αλλά αυτό το όνομα δεν επικράτησε.

Στην Ραφήνα ανήκει και ο οικισμός Νέος Βουτζάς, ή Βουτσάς, που κάηκε πρώτος από τη φωτιά, πριν αυτή κατηφορήσει στις υπώρειες της Πεντέλης για να κατακάψει το Μάτι φτάνοντας μέχρι τη θάλασσα. Ο οικισμός «Νέος Βουτζάς» έχει χτιστεί σε έκταση που ανήκε στη Μονή Πεντέλης. Αυτή η έκταση αγοράστηκε το 1952 από τον οικοδομικό συνεταιρισμό που ίδρυσαν οι πρόσφυγες από τον Μπουτζά της Μικράς Ασίας. Αυτός ο Μπουτζάς, ή Βουτζάς, ήταν ένα προάστιο της Σμύρνης – τότε λεγόταν «Buca». Ο οικισμός του Νέου Βουτζά στην Ανατολική Αττική θεμελιώθηκε πανηγυρικά το 1955.

Δυστυχώς, φτάσαμε στο σημείο να χρειάζεται να θυμίσουμε την ιστορία κάποιων τοπωνυμίων, που αφορούν οικισμούς που είτε δεν υπάρχουν πια, είτε έχουν γίνει αγνώριστοι. Πολύ γρήγορα, πολύ άδοξα και πολύ άδικα πέρασαν στην Ιστορία...

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.