Οκτώ ψέματα που διαβάσαμε μετά την εθνική τραγωδία (pics-video)

Το χέρι του πυροσβέστη

Μια από τις εικόνες που κυκλοφόρησε τις τελευταίες ημέρες παρουσίαζε το καμένο χέρι ενός πυροσβέστη από τις πυρκαγιές.

Η φωτογραφία είναι όντως σοκαριστική ωστόσο δεν βγήκε στην Ελλάδα αλλά το 2015 στη Βρετανία και παρουσιάζει το χέρι της 26χρονης Katy Emslie, η οποία έπαθε έγκαυμα προσπαθώντας να σβήσει την φωτιά που έπιασε το δωμάτιο της από φορητό φορτιστή κινητού τηλεφώνου.

Με 30 χρόνια διαφορά

Σε μια άλλη φωτογραφία που κατέκλεισε τα social media εμφανίζεται ένας πυροσβέστης να σώζει ένα παιδί.

Είναι δεδομένο πως δεν πρόκειται για Έλληνα πυροσβέστη, αλλά για τον Adam Long, έναν Αμερικανό πυροσβέστη που σώζει ένα δίχρονο κοριτσάκι μετά από πυρκαγιά σε διαμέρισμα στο Σαιντ Λούις στις 30 Δεκεμβρίου 1988. Η φωτογραφία, η οποία δημοσιεύθηκε στην Post-Dispatch μια ημέρα μετά τη φωτιά, κέρδισε το βραβείο Pulitzer στην κατηγορία spot news photography το 1989.

Aπό την Καλιφόρνια στην Αττική 

Μια φωτογραφία που δείχνει μια τεράστια φωτιά και πολλά οχήματα στον δρόμο και που επίσης κάνει τον γύρο του facebook δεν προέρχεται από την Ανατολική Αττική.

Άλλωστε η πυρκαγιά έφτασε στην παραλία πολύ πριν να νυχτώσει. Σύμφωνα με το ellinikahoaxes.gr, προέρχεται από αυτό το βίντεο.

 Ο παππούς με το γατάκι

Το ίδιο συμβαίνει και με τη φωτογραφία που παρουσιάζει έναν ηλικιωμένο να έχει στην αγκαλιά του ένα γατάκι.

Η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι από  την Τουρκία και συγκεκριμένα από το χωριό Bolu Mudurnu. Το σπίτι του παππού της φωτογραφίας κάηκε τον Ιανουάριο 2018.

Η φωτογραφία που δείχνει εμπρησμό

Από την πρώτη στιγμή κυκλοφόρησε η φήμη πως πρόκειται για εμπρησμό. Το επιχείρημα αυτό ενισχύθηκε από φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν τόσο στο διαδίκτυο, όσο και σε ελλαδικές εφημερίδες.

Η φωτογραφία που δημοσίευσε το Έθνος ως «αποκλειστικό», και ισχυρίζεται ότι προέρχεται από την ανατολική Αττική, κοινοποιήθηκε στο facebook (μαζί με μια ακόμη φωτογραφία) από το πρωί της Τετάρτης 25/7/2018. Όμως δεν έχει καμιά σχέση με την πυρκαγιά στην ανατολική Αττική. Οι εικόνες λήφθηκαν στην Κινέτα, και όπως αναφέρει ο Δημήτριος Πολυχρόνης, κάτοικος της περιοχής και ιδιοκτήτης του Cafe Lemon Bistro που τις τράβηξε, είναι συγκεκριμένα στον οικισμό Γαλήνη, πάνω από το κτήμα «Σπύρος Παπαχαραλάμπους» σύμφωνα με το Hellenic hoaxes.

Τα πήρε στο κρανίο ο φωτογράφος

Ακόμη και ειδησεογραφικά site χρησιμοποίησαν φωτογραφίες από την περσινή φωτιά στον Κάλαμο δηλώνοντας ότι τραβήχτηκαν το προηγούμενο βράδυ.

Ο φωτογράφος της επίμαχης φωτογραφίας Βασίλης Ασβεστόπουλος επικοινώνησε με το Infowar και εξήγησε (όπως είχε κάνει νωρίτερα και στο twitter) ότι παρουσιάζεται μια περσινή φωτογραφία σαν να είναι από το Μάτι.

Ο πυροσβέστης που δροσίζεται

Μία από τις εικόνες που είδαμε να «παίζουν» πολύ αυτές τις μέρες είναι αυτή που δείχνει έναν κατάκοπο πυροσβέστη να έχει κάτσει στηριζόμενος στη ρόδα ενός οχήματος και να βρέχει το πρόσωπό του με ένα μπουκάλι νερό. Είναι μια εικονική φωτογραφία. Και σίγουρα συνέβη κάποια αντίστοιχη στιγμή και τις τελευταίες μέρες. Όμως δεν προέρχεται από τις φετινές πυρκαγιές.

Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι σχετικά με το που τραβήχτηκε η συγκεκριμένη φωτογραφία, όμως, με ένα απλό ψάξιμο στις διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης τη βρίσκουμε σε πολλά άρθρα για τις φωτιές που είχαν ξεσπάσει πέρσι στη Βορειοανατολική Αττική.

Fake news και το δράμα του Ψινάκη

Λίγο μετά την ανείπωτη τραγωδία ο Δήμαρχος Μαραθώνα Ηλίας Ψινάκης εμφανίστηκε στα κανάλια και μεταξύ άλλων είπε πως κάηκε και το σπίτι του από την πυρκαγιά

Γιατί συμβαίνει αυτό;
 
Σε παλαιότερο άρθρο του, ο CNNi επιχείρησε να «αποκρυπτογραφήσει» τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι διακινούν τέτοιες εικόνες σε κοινωνικά δίκτυα.
 
Κατέληξε σε πέντε συμπεράσματα:
 
1. Οι άνθρωποι έχουν «εκπαιδευτεί» να πιστεύουν
Αρκετοί χρήστες δεν έχουν ακόμη εξοικειωθεί με το διαδίκτυο. Πιστεύουν ότι εάν κάτι εμφανίζεται σε κοινωνικά δίκτυα ή οποιαδήποτε άλλη ιστοσελίδα, τότε σίγουρα ισχύει.
 
«Έχουμε εκπαιδευτεί να πιστεύουμε ότι εάν βλέπουμε κάτι δημοσιευμένο τότε έχει περάσει από κάποια φίλτρα ελέγχου» λέει ο David Weinberger, ειδικός σε θέματα διαδικτύου και τεχνολογίας και ερευνητής του κέντρου Berkman Klein του πανεπιστημίου του Harvard.
 
«Κάποτε έβλεπες ειδήσεις στην τηλεόραση και πίστευες ότι τα θέματα που παρουσιάζονταν είχαν περάσει από κάποιον έλεγχο» λέει ο ίδιος, εξηγώντας ότι το ίδιο συνέβαινε και στον έντυπο Τύπο.
 
Ωστόσο, περιεχόμενο για το διαδίκτυο μπορεί να δημιουργήσει πλέον οποιοσδήποτε χρήστης και να το αναρτήσει σε κάποιο μπλογκ ή ιστοσελίδα.
 
2. Διαβάζουμε και πιστεύουμε υλικό που συνάδει με τις απόψεις μας
Ένας ακόμη λόγος για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και φωτογραφιών είναι και το γεγονός ότι οι χρήστες είναι πιθανότερο να πιστέψουν και να διαμοιραστούν υλικό που συνάδει με τις απόψεις τους… Ως παράδειγμα, το CNNi αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια τρομοκρατικών χτυπημάτων κάνει τακτικά την εμφάνισή της στο διαδίκτυο φωτογραφία ενός σεΐχη, που φοράει τουρμπάνι. Ενίοτε, μάλιστα, χρησιμοποιείται το photoshop για να φανεί πως ο σεΐχης αυτός φοράει γιλέκο με εκρηκτικά.
 
«Ο κόσμος είναι πάντα πρόθυμος να πιστέψει πράγματα που συνάδουν με τη λογική του» αναφέρει ο Weinberger, και συμπληρώνει: «Και όταν δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες, είναι πολύ εύκολο να κυκλοφορήσει μια ιδέα που μοιάζει να έχει μια κάποια λογική».
 
3. Οι χρήστες θέλουν να συμμετέχουν στη συζήτηση
Την ώρα που ο τυφώνας Ίρμα σάρωνε την Καραϊβική τον Σεπτέμβριο του 2017, χρήστες του διαδικτύου αναπαρήγαγαν βίντεο της καταστροφής και έστελναν μηνύματα αγάπης. Το μόνο πρόβλημα;
 
Τα εν λόγω βίντεο δεν αποτύπωναν την καταστροφή του συγκεκριμένου τυφώνα…
 
Όταν λαμβάνει χώρα κάτι τρομακτικό, είτε πρόκειται για φυσικό φαινόμενο είτε για κάποια ανθρώπινη ενέργεια, οι πολίτες προσπαθούν να κατανοήσουν με κάποιον τρόπο το χάος. Είναι ανθρώπινη ανάγκη να αποπειραθεί κάποιος να παρηγορήσει τους πληγέντες και να ενημερωθεί. Οπότε μοιραζόμαστε…
 
«Αυτός είναι ένας τρόπος για τον οποίο οι άνθρωποι γράφουν ένα tweet, ιδιαίτερα εάν θεωρούν ότι είναι οι πρώτοι από τον κοινωνικό τους κύκλο...» εξηγεί ο Weinberger, και συνεχίζει: «Δημιουργείται ένα συναίσθημα ότι βοηθάς την κοινότητά σου ή το δίκτυό σου να κατανοήσει ένα γεγονός…».
 
4. Ορισμένοι το κάνουν επίτηδες
Σε γενικά πλαίσια, οι περισσότεροι άνθρωποι που αναπαράγουν fake news ή φωτογραφίες δεν το γνωρίζουν ούτε το κάνουν επίτηδες. Υπάρχουν, ωστόσο, και αυτοί που το κάνουν εσκεμμένα. Γιατί; «Είναι αδύνατο να απαντηθεί αυτό το ερώτημα» λέει ο Weinberger, και συμπληρώνει:
 
Ορισμένες φορές τα αίτια είναι παθολογικά. Κάποιος μπορεί να αναζητά την επιβεβαίωση. Ίσως να κάνουν trolling. Ή, δεν αποκλείεται, κάποιος να το κάνει επειδή θέλει να επηρεάσει την επικαιρότητα.
 
5. Γιατί ορισμένες φορές η αλήθεια είναι όντως τόσο περίεργη…
Την ώρα που μια πυρκαγιά σάρωνε τα πάντα στο διάβα της στο Πόρτλαντ του Όρεγκον πριν από μερικούς μήνες, μια φωτογραφία Αμερικανών που έπαιζαν γκολφ με «φόντο» τις φλόγες έκανε το γύρο του κόσμου. Οι χρήστες του διαδικτύου εξέφρασαν αμέσως τον σκεπτικισμό τους… Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι είναι αλήθεια. Αλλά ήταν.
Και αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που ορισμένοι άνθρωποι θεωρούν πραγματικές ακόμη και… απίστευτες φωτογραφίες -επειδή, δηλαδή, η πραγματικότητα είναι, ορισμένες φορές, τόσο αλλόκοτη.

Με πληροφορίες από hellenichoaxes,vice και infowar