Αποκαλυπτικός Κοτζιάς-Εκδίδει βίβλιο για την κρίσιμη τελευταία 3ετία του Κυπριακού

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

"Από έφηβος πίστευα, και εξακολουθώ να πιστεύω, ότι το Κυπριακό είναι το πιο θεμελιακό πρόβλημα του ελληνισμού. Ότι είναι καθήκον κάθε Έλληνα πολίτη και πολύ περισσότερο ενός Έλληνα πολιτικού όντος να συμβάλλει στη λύση του. Τα τρία χρόνια που είμαι Υπουργός αυτό αποτέλεσε ένα από τα πιο κομβικά σημεία αναστοχασμού, διαμόρφωσης πολιτικής και πολιτικής δράσης μου. Έγραψα δεκάδες κείμενα ως προς το Κυπριακό που θέλω να πιστεύω ότι συνέβαλαν στο να είναι οι διαπραγματεύσεις της Ελλάδας πάνω στο θέμα πιο στρατηγικά προσανατολισμένες, με μεγαλύτερο βάθος και σταθερότητα. Πολλά από αυτά τα κείμενα, ίσως τα περισσότερα, περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο. Ασφαλώς και δεν είναι δυνατόν, για ευνόητους λόγους, να δημοσιοποιηθούν όλα.

Ουδέποτε πριν δεν έχω δημοσιεύσει στη μορφή βιβλίου κείμενο που δεν είναι πρωτότυπο και γραμμένο για την κάθε φορά συγκεκριμένη έκδοση. Στη διάρκεια της υπουργικής μου θητείας δεν υπάρχει ο χρόνος για κάτι τέτοιο. Όμως, εξακολουθώ όπως έκανα σε όλη μου τη ζωή τα κείμενά μου, ομιλίες, προτάσεις, συνεντεύξεις, δηλώσεις και γράμματα να τα γράφω ο ίδιος. Θεωρώ ότι ένας Υπουργός οφείλει να επεξεργάζεται ο ίδιος την πολιτική γραμμή του Υπουργείου του, να τις συνεννοείται με τον Πρωθυπουργό της χώρας, από τον οποίο πρέπει να παίρνει και τις κατευθύνσεις της δουλειάς του, να τις δουλεύει στα συλλογικά όργανα, υπηρεσιακά, πολιτικά- κυβερνητικά. Το Κυπριακό τέθηκε από τη δική μας κυβέρνηση Σωτηρίας σε νέες βάσεις. Με άλλα λόγια ετέθη εκ νέου, στις νέες συνθήκες, το θεμελιακό ζήτημα που το ορίζει: η κατοχή, ασφαλώς παράνομη, μεγάλου τμήματος της Μεγαλονήσου. Το πώς ετέθη, τι επετεύχθη, για ποιο λόγο ετέθη, αποτελεί το αντικείμενο των κειμένων του παρόντος.

Ο τρόπος που έθεσα εξ αρχής το Κυπριακό προσέκρουσε σε ισχυρές αντιστάσεις. Οι απόψεις μου έγιναν αντικείμενο ύβρεων και εγώ προσωπικά αντικείμενο προβοκατόρικων επιθέσεων, συκοφαντιών και μιας καμπάνιας, σε εσωτερικό και εξωτερικό, δυσφήμισης. Οι υβριστές μου έχασαν αυτή τη μάχη διότι οι απόψεις που εξέφρασα αγκαλιάστηκαν από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων και σχεδόν όλων των Ελληνοκυπρίων. Υιοθετήθηκαν αναγκαστικά, στην πορεία, από πολλούς εξ εκείνων που με συκοφάντησαν. Υιοθετήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και τα περισσότερα από τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η δύναμη των ιδεών όταν είναι δίκαιες, συγκροτημένες, και ορθές κατακτούν κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο. Όταν μέσα από τη μάχη των ιδεών επιβεβαιώνεται η ορθότητά τους.

Το Κυπριακό είναι ένα εθνικό θέμα που προέκυψε από την παράνομη τουρκική εισβολή και κατοχή της μεγαλονήσου. Εισβολή που διευκολύνθηκε από τα εγκλήματα της χούντας. Η Τουρκία επικαλέστηκε τις δύο μικρές συνθήκες της Ζυρίχης/Λονδίνου, εκείνη “των Εγγυήσεων” και την άλλη της “Συμμαχίας” με τα συνοδευτικά κείμενα. Για να διευκολύνω τον αναγνώστη στο τέλος των δικών μου κειμένων παρατίθενται αυτά τα δυο σχετικά μικρά κείμενα.

Το Κυπριακό έχει δυο θεμελιακές πτυχές, την εξωτερική και την εσωτερική. Από τη σκοπιά του πυρήνα του προβλήματος και όπως αντιμετωπίζεται διεθνώς είναι ένα πρόβλημα πριν από όλα κατοχής. Εξάλλου η Ελλάδα εμπλέκεται στο Κυπριακό ως προς την εξωτερική του πτυχή και όχι ως προς την εσωτερική. Ως προς την τελευταία σέβεται απόλυτα την κυριαρχία, ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και ουδέποτε παραβίασε, όσο είμαι εγώ Υπουργός Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας, αυτόν τον κανόνα.

Όταν ξεκίνησα να θέτω το τρίπτυχο: κατάργηση των συνθηκών που αποτέλεσαν άλλοθι για την Τουρκία προκειμένου να εισβάλλει στην Κύπρο, διαμόρφωση νέων συμφωνιών μακριά από παρεμβατικά και εγγυητικά δικαιώματα και μετατροπή της Κύπρου σε ένα κανονικό κράτος, πολλοί μου επιτέθηκαν με ένα παράδοξο μένος και εμπάθεια. Θεωρούσαν ότι δεν έπρεπε να θέσω τέτοια θέματα, όπως την κατάργηση των εγγυήσεων και των “παρεμβατικών δικαιωμάτων”. Ότι όταν αυτά τίθενται δεν υπάρχει λύση στο Κυπριακό. Η παραδοξολογία, βέβαια, ήταν ότι αυτά ακριβώς είναι ο πυρήνας του διεθνούς προβλήματος της Κύπρου, της εξωτερικής πτυχής του.

Υπήρξε και ένα “μικρότερο” θέμα που έθεσα στη διαπραγμάτευση και που αφορά μερικά σοβαρά θετικά δικαιώματα συγκεκριμένων ομάδων. Η Μεγαλόνησος δεν έχει μόνο δύο κοινότητες, αλλά και τρεις μικρότερες μειονότητες (Λατίνοι, Αρμένιοι, Μαρωνίτες) που και οι τρεις δικαιούνται σε μια εξελισσόμενη Κυπριακή Δημοκρατία να κατοχυρώνουν όλο και πιο ευρύτερα δικαιώματα.

Στο κείμενο δείχνεται και η σχέση που είχαν οι δυο κυπριακές κοινότητες καθώς και η Κυπριακή Δημοκρατία με τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, τη στάση που αυτές κράτησαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Τα πιο θετικά αυτών των διαπραγματεύσεων ήταν η αποδοχή από τον ΟΗΕ και την ΕΕ των βασικών μας θέσεων ως προς τις δύο συνθήκες που προτείναμε την κατάργησή τους, το ότι ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο, πλην ενός Υφυπουργού του κατανόησε αυτή την ανάγκη. Το αρνητικό στοιχείο ήταν η εμμονή της Τουρκίας σε όρους και αντιλήψεις μιας εποχής παλαιότερης, των προτεκτοράτων και των αποικιών. Αρνητικό ήταν και το γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό η τουρκοκυπριακή ηγεσία, υπό τον συμπαθέστατο κύριο Ακιντζί, ένας Τουρκοκύπριος που νιώθει ακόμα Κύπριος, έδειξε να υιοθετεί άκριτα τις αντιλήψεις Τουρκίας. Όποιος ρίξει μια ματιά στο παράρτημα στις προτάσεις των δύο, θα δει την ταυτότητα αντίληψης και πρότασης.

Στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, ιδιαίτερα στις δύο διεθνείς διασκέψεις, εκδηλώθηκε ένα ειδικό πρόβλημα: σε αντίθεση με τον ΓΓ του ΟΗΕ, ο προσωπικός απεσταλμένος του, που είχε “ξεμείνει” στον νυν από τον προηγούμενο δεν είχε συμβάλλει στην καλή προετοιμασία τους, αλλά και δεν κατανόησε τη σημασία και του βάρος για τη λύση του Κυπριακού του ζητήματος των εγγυήσεων και της στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου. Στην πορεία έκανε πρωτοφανή πράγματα, όπως διασυνδέθηκε με δημοσιογράφους στην Κύπρο και ακόμα περισσότερο στην Ελλάδα προκειμένου να κάνει αντιπολίτευση στις δυο κυβερνήσεις. Κάτι που δεν προσπάθησε καν να κάνει στην Τουρκία. Αφενός διότι το καθεστώς της Άγκυρας δεν θα του το επέτρεπε, αφετέρου διότι η Ελλάδα, ο ελληνισμός γενικότερα, έχει παράδοση σε εφιάλτες.

Ο τόμος χωρίζεται σε κατηγορίες κειμένων, ομιλίες, συνεντεύξεις, δηλώσεις, άλλα κείμενα. Αυτά όλα παρατίθενται κατά χρονολογική σειρά και καλύπτουν το διάστημα Ιανουαρίου 2015 μέχρι και τον Δεκέμβριο 2017. Ένα διάστημα, δηλαδή, τριών ετών. Η παρούσα μικρή εισήγηση και οι συμπληρώσεις/υποσημειώσεις στον τόμο γράφτηκαν στις 31.12.2017 με 2.1.2018.

Νίκος Κοτζιάς

Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας

Αθήνα, 2 Ιανουαρίου 2018"ΩΒ