Τα νεύρα του Ερντογάν και το κρίσιμο ραντεβού στη Βάρνα

Πότε θα αφήσουν ελεύθερους τους δύο Έλληνες αξιωματικούς οι Τούρκοι; Τί θα πράξει ο Ερντογάν, απέναντι στους Αμερικανούς που έστειλαν στην Κύπρο το αεροπλανοφόρο-φόβητρο Iwo Jima, λίγες ώρες μετά την έξοδο του ερευνητικού "Med Surveyor" της Exxon Mobil στην κυπριακή ΑΟΖ; Η εβδομάδα αρχίζει με προδιαγραφές θρίλερ και με την μπάλα στο γήπεδο του Ταγίπ Ερντογάν.

Ήδη ανακύπτει το ερώτημα... τί θα συμβεί με τους δύο Έλληνες αξιωματικούς, εάν προκύψει ένας γύρος έντασης με πολεμικά πλοία να συνωστίζονται στην κυπριακή ΑΟΖ, την ώρα που η Exxon Mobil δηλώνει αποφασισμένη να προχωρήσει κανονικά στις έρευνες. Και πόσο ακόμα θα τραβήξει το σχοινί ο Τούρκος Πρόεδρος, που φαίνεται να ξεπέρασε τα όρια με το παραλήρημα περί "παστών ψαριών" και Ελλήνων που "έπεσαν στη θάλασσα για να γλιτώσουν";

Περισσότερο απρόβλεπτος από ποτέ ο Ερντογάν

Το πρόβλημα της παρατεταμένης νευρικότητας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και στην συμπεριφορά της Τουρκίας σε σχέση με την κυπριακή ΑΟΖ, μοιάζει να προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο.

Για την ακρίβεια, ο Ταγίπ Ερντογάν πυροδοτεί ένταση στο εσωτερικό της Τουρκίας και την συντηρεί εδώ και πολύ καιρό: από το καλοκαίρι του 2016 και την αποτυχημένο απόπειρα πραξικοπήματος. Από τότε, η τουρκική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με γενικευμένη καχυποψία και με την απροκάλυπτη διάθεση του “σουλτάνου” να εξοντώσει – όχι μόνο πολιτικά, αλλά με κατασταλτικά μέσα – οποιονδήποτε και οτιδήποτε φαντάζεται ότι συνιστά εν δυνάμει απειλή.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τουρκία τέθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον Ιούλιο του 2016 και αυτό το καθεστώς παρατάθηκε έκτοτε κάθε τρεις μήνες, με τελευταία “ανανέωση” τον Ιανουάριο του 2018. Η κυβέρνηση διευρύνει σταθερά τα όρια της έννοιας “τρομοκρατία” και προωθεί ένα μακρύ κατάλογο από μέτρα, τα οποία απαγορεύουν την κριτική, συμπιέζουν την ελευθερία του Τύπου και μετατρέπουν τον κρατικό μηχανισμό σε κομματικό όργανο επιβολής εξουσίας.

Οι ακρότητες μεταφράζονται και σε πολιτικές συμμαχίες: ο ακροδεξιός – εθνικιστής Μπαχτσελί (θαυμαστής των “γκρίζων λύκων”) ανακοίνωσε πριν από δύο μήνες ότι θα υποστηρίξει άνευ όρων την υποψηφιότητα Ερντογάν για την επόμενη προεδρική εκλογή, το Νοέμβριο του 2019.

Γιατί ο Ερντογάν έχει τα νεύρα του

Η εξαγωγή εντάσεων από την Τουρκία αποτελεί παραδοσιακό εργαλείο άσκησης πολιτικής. Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία, ότι ο Ερντογάν υλοποιεί συγκεκριμένο σχεδιασμό και βρισκόμαστε στο σημείο κορύφωσης μίας “καμπάνιας” με απειλές, ακραία ρητορική και επιθετικότητα στην πράξη – με απτό δείγμα την κράτηση των δύο αξιωματικών.

Δυστυχώς, Αθήνα και Λευκωσία αντιλαμβάνονται ότι οι λόγοι που οδήγησαν τον Τούρκο Πρόεδρο σε αυτή την κατάσταση, εξακολουθούν να τον εγκλωβίζουν και δεν είναι ορατό κάποιο σημείο απεμπλοκής.

Η Αμάντα Σλοτ, βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Ομπάμα, εξηγεί αναλυτικά το γιατί, σε μία έρευνα του Ινστιτούτου Brookings στην Ουάσιγκτον. Παραθέτει τρεις λόγους:

Οι ΗΠΑ βρήκαν μία φατρία Κούρδων της Συρίας (την γνωστή μεα τα αρχικά YPG) που διαθέτει αποτελεσματικούς μαχητές, οι οποίοι θέλουν να επικεντρώσουν τις επιθέσεις τους κατά του ISIS...Η Τουρκία, διαρκώς και εντονότατα, απορρίπτει την αμερικανική υποστήριξη προς την YPG, καθώς την συνδέει με τo ΡΚΚ (που δρα και στην Τουρκία). Ο μεγαλύτερος φόβος της Άγκυρας είναι το ενδεχόμενο να συνενώσει η YPG τρεις βόρειες επαρχίες της Συρίας, διαμορφώνοντας μία ενιαία και αυτόνομη κουρδική περιοχή. Οι Τούρκοι φοβούνται ότι τότε θα μπορούσαν οι Κούρδοι να ανακηρύξουν ανεξάρτητο κράτος.

Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν έχει πολλούς λόγους να πιστεύει, ότι το ΝΑΤΟ έχει δικές του προτεραιότητες, όπως η προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων, ενώ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν του προσφέρει καμία στήριξη, με αποτέλεσμα να αισθάνεται ότι πρέπει να λειτουργεί ως ανεξάρτητος παίκτης. Οι Τούρκοι δεν ξεχνούν, ότι η Κωνσταντινούπολη δέχθηκε τρεις μεγάλης κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις από την ISIS το 2016 και μέτρησαν 38 νεκρούς. Ωστόσο, ποτέ δεν δημιουργήθηκε ένα κίνημα τύπου “je suis Istanbul” για να τους υποστηρίξει, όπως συνέβη με τα θύματα των επιθέσεων στο Παρίσι.

Ο Ερντογάν είναι πεπεισμένος – και ίσως όχι εντελώς άδικα – ότι για πολλούς από τους Ευρωπαίους ηγέτες η Τουρκία είναι ανεπιθύμητη στους κόλπους της ΕΕ. Ίσως να ήταν περισσότερο “πολιτικά έντιμο” να δοθεί ένα τέλος στο σίριαλ της τουρκικής ένταξης, που φαίνεται να έχει κολλήσει στο πρώτο επεισόδιο επί πολλά χρόνια. Σχεδόν κανένας δεν υπερασπίζεται την ιδέα ενός μεγάλου μουσουλμανικού κράτους, ως πλήρους μέλους της ΕΕ. Στη διάρκεια της προεκλογικής μάχης στην Γερμανία, πολλοί το δήλωσαν ευθέως. Μόνο ο Αλέξης Τσίπρας, από όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες, απάντησε καθαρά λέγοντας ότι θα ήταν “τακτικό και στρατηγικό λάθος” της Ευρώπης να ανακόψει την τουρκική ενταξιακή πορεία και να γυρίσει πίσω δεκαετίες η δημοκρατία στην Τουρκία.

Θα εκτονώσει την ένταση το ραντεβού στην Βάρνα; 

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η περιπέτεια των δύο Ελλήνων αξιωματικών που έπιασαν οι Τούρκοι στον Έβρο πρέπει να επιλυθεί σχετικά σύντομα – και ο Ερντογάν το αντιλαμβάνεται αυτό, παρά την σκληρή γραμμή που ακολουθεί μέχρι σήμερα.

Στις 26 Μαρτίου είναι προγραμματισμένη μία συνάντηση κορυφής στην Βάρνα της Βουλγαρίας, με τον Τούρκο Πρόεδρο, τον Βούλγαρο ομόλογό του που προεδρεύει αυτή την περίοδο στην ΕΕ, καθώς και το δίδυμο Γιούνκερ – Τουσκ. Σε αυτή την τετραμερή, ο Ερντογάν και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι θα κληθούν να δώσουν απαντήσεις για το πως θα συνεχιστεί η ενταξιακή προσπάθεια της Τουρκίας, αφού πλέον είναι ορατός ο κίνδυνος για πισωγύρισμα.

Είναι κάτι που στην πραγματικότητα δεν θέλει ούτε ο Ερντογάν, ούτε οι Ευρωπαίοι, για ένα απλό λόγο. Ο Μουράτ Γετκίν, αρθρογράφος της Hurriyet Daily News και από τους εξαιρετικά πληροφορημένους Τούρκους δημοσιογράφους, εξηγούσε σε άρθρο του στις 16 Μαρτίου, ότι – παρά την ακινησία στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας – το πολιτικό κόστος θα ήταν πολύ υψηλό για τους Ευρωπαίους ηγέτες, αλλά και για τον Ερντογάν. Ένα “ναυάγιο” θα ακουστεί πολύ άσχημο για όλους. Η εναλλακτική λύση που παραμένει στο τραπέζι είναι ένα σενάριο αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης. Είναι κάτι που θα μπορούσε να ανακοινωθεί στην Βάρνα, ώστε να σωθεί επί του παρόντος η παρτίδα. Και έχει πιθανότητες να εφαρμοστεί, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι έχει “βαλτώσει” η ενταξιακή προσπάθεια.

Προσφυγικό: πετάνε ξανά το "μπαλάκι" στην Αθήνα;

Καθώς οι Ευρωπαίοι αναζητούν σημείο ισορροπίας με την Άγκυρα, η Αθήνα ίσως αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα που βρήκε μπροστά της και παλιότερα. Δεν είναι άλλο από την διαχείριση του προσφυγικού, όπου ο Ερντογάν κατηγορεί την Ελλάδα, ότι είναι εκείνη που δεν συνεργάζεται επαρκώς για να εφαρμοστεί σωστά η συμφωνία με την Ευρώπη. 

Το σημερινό δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας "Die Welt", που καταλήγει με τη διαπίστωση ότι η Τουρκία εφαρμόζει τη συμφωνία, ενώ υπάρχει η υποψία ότι η Ελλάδα την "τορπιλίζει", μας προϊδεάζει για τα δύσκολα που μπορεί να βρούμε μπροστά μας σύντομα. Θα είναι ο λόγος μας, απέναντι στον λόγο του Ερντογάν. Και αν οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να τον ζορίσουν περισσότερο, εύκολα θα καταλογίσουν στην Ελλάδα την ευθύνη. Το έχουν πράξει με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και στο πρόσφατο παρελθόν.

Πηγή: The Toc