Τι είναι το σκάνδαλο της Novartis και πως εμπλέκεται η Κύπρος

Η Novartis βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνούς έρευνας για παράνομες πληρωμές κρατικών αξιωματούχων και άλλων λειτουργών, με στόχο την αθέμιτη προώθηση των προϊόντων της προκειμένου να αποκτήσει κυρίαρχη θέση στη φαρμακευτική αγορά παγκοσμίως. Πρακτική, που σύμφωνα με τη δικογραφία που κατατέθηκε στη Βουλή, επιχείρησε να εφαρμόσει και στην Ελλάδα.
 
Ποια είναι η Novartis

 

H Novartis είναι μια ελβετική πολυεθνική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1996 με τη συγχώνευση των Ciba-Geigy and Sandoz Laboratories. Οι προκάτοχοί της έχουν μια μακρά ιστορία 250 χρόνων στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, ωστόσο οι δραστηριότητες τις εταιρείας στη σημερινή της μορφή κινούνται γύρω από τρεις βασικούς άξονες: φάρμακα, φροντίδα ματιών και γενόσημα φάρμακα.

 

Η δικογραφία στις 6 Φεβρουαρίου 2018 έφτασε στην ελληνική Βουλή. Η ζημιά του ελληνικού δημοσίου υπολογίζεται σε 3 δισ. ευρώ.
 
Η ελληνική εμπλοκή
 
Η Ελλάδα είναι χώρα ειδικού ενδιαφέροντος για την Novartis, αφού η τιμή ενός προϊόντος στην Ελλάδα θα επηρέαζε την τιμή του διεθνώς. Έτσι, μια αύξηση 10 σεντ στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι μπορεί να μεταφράζεται σε κέρδη 25 εκατομμυρίων για την εταιρεία.
 
Την υπόθεση ξετύλιξαν οι αμερικάνικες διωκτικές αρχές, καθώς υποψιάζονται ότι η Novartis ασκεί αθέμιτο ανταγωνισμό σε αμερικάνικες φαρμακοβιομηχανίες.
 
Την υπόθεση χειρίζεται η εισαγγελέας Διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη, η οποία μετέβη στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2016 και επισκέφτηκε αμερικανικές αρχές και δη την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (αρμόδια σε περιπτώσεις παραβίασης ομοσπονδιακών νόμων, εν προκειμένω αυτού για τις Πρακτικές Διαφθοράς στο Εξωτερικό, γνωστού ως FCPA - Foreign Corrupt Practices Act).
 
Οι καταθέσεις
 
Η δικογραφία βασίζεται πάνω σε τρεις προστατευόμενους μάρτυρες.Σύμφωνα με τους τρεις μάρτυρες, οι παράνομες πληρωμές ανέρχονται σε ποσά που αγγίζουν τα 50 εκατ. ευρώ και έλαβαν χώρα σε χρονικό διάστημα που ξεκινά από το 2007 και φτάνει έως το 2015. Οι πληρωμές γίνονταν με βαλίτσες γεμάτες χαρτονομίσματα ή μέσω συνεργατών.  Οι καταθέσεις των τριών προστατευόμενων μάρτυρων με τις κωδικές ονομασίες «Μάξιμος Σαράφης», «Αικατερίνη Κελέση» και «Ιωάννης Αναστασίου» έγιναν τμηματικά και με χρονική απόσταση, δέκα ή και είκοσι ημερών. Άλλοι 17 μάρτυρες έχουν καταθέσει αλλά δεν αναφέρονται σε δωροδοκίες πολιτικών.
 
Συμφωνα με τον προστατευόμενο μάρτυρα με την κωδική ονομασία «Αικατερίνη Κελέση», ο Αντώνης Σαμαράς φέρεται να δωροδοκήθηκε: «Πριν από τα μέσα του 2013 ο Φρουζής συναντήθηκε με τον τότε πρωθυπουργό της χώρας Αντώνη Σαμαρά στο πλαίσιο του προγράμματος Harvard Project. Είχε μαζί του μια μαύρη τσάντα samsonite τύπου τρόλεϊ, την οποία είχε γεμίζει με δεσμίδες χαρτονομισμάτων χρώματος μοβ, κίτρινου, πράσινου, τα οποία παρέδωσε στον Αντώνη Σαμαρά. Το αυτοκίνητο του κ. Φρουζή εισήλθε και στάθμευσε στο Μέγαρο Μαξίμου».
 
Ο Δημήτρης Αβρααμόπουλος, σύμφωνα με τους μάρτυρες, εμπλέκεται στην υπόθεση παραγγελίας των εμβολίων για τον πανδημικό ιό της γρίπης για το σύνολο του πληθυσμού της Ελλάδας[11] καθώς και για τον διαγωνισμό ύψους 200 εκατ. ευρώ για την προμήθεια διαγνωστικών τεστ μοριακού έλεγχου του αίματος για τον ιό του AIDS.
 
O Ανδρέας Λοβέρδος, σύμφωνα με τον μάρτυρα με την κωδική ονομασία "Μάξιμος Σαράφης", φέρεται να δωροδοκήθηκε για διακριτική μεταχείριση της εταιρείας, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την έκδοση δελτίου τιμών για την κατ’ εξαίρεσιν τιμολόγηση δύο φαρμάκων της Novartis (Gilenya και Tasygna 150) καθώς και για τη μη έγκριση ανταγωνιστικού στο Lucentis φαρμάκου.Ο προστατευόμενος μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Αικατερίνη Κελέση» ανέφερε ότι ο Λοβέρδος εξυπηρετούσε ταχεία τιμολόγηση των προϊοντων της εταιρείας.
 
Ο Άδωνις Γεωργιάδης, σύμφωνα με τον μάρτυρα με την κωδική ονομασία "Μάξιμος Σαράφης", φέρεται να χρησιμοποιούσε ως μέθοδο ξεπλύματος των χρημάτων που έαιρνε ως δώρα από τη Novartis εκδοτικές του δραστηριότητες.  Κατά τον μάρτυρα, επί υπουργίας Γεωργιάδη εκδόθηκαν δελτία τιμών με αυξήσεις στα φάρμακα της Novartis και κυκλοφόρησαν νέα ακριβά φάρμακα της εταιρείας., Ο προστατευόμενος μάρτυρας με την κωδική ονομασία «Αικατερίνη Κελέση» ανέφερε ότι ο Γεωργιάδης βοήθησε για την αποπληρωμή χρεών του Δημοσίου προς τη Novartis ύψους 65 εκατ. ευρώ. «Γνωρίζω ότι ο Γεωργιάδης είχε κάνει συμφωνία με τον Φρουζή να λάβει ως αντάλλαγμα ποσό 2 εκατ. ευρώ, το οποίο έλαβε. Τα χρήματα αυτά τα πήρε με βαλιτσάκι στο υπουργικό γραφείο». Σύμφωνα με τον μάρτυρα επίσης ο Φρουζής της Novartis έδωσε μεγάλο χρηματικό ποσό μέσω συνεργάτιδος του στον Άδωνη Γεωργιάδη για να ανακαινίσει το σπίτι του.
 
Για τον Γιάννη Στουρνάρα, σύμφωνα με τον μάρτυρα με την κωδική ονομασία "Μάξιμος Σαράφης", οι φαρμακευτικές εταιρείες κέρδισαν από απόφασή του να συμψηφιστούν χρέη του Δημοσίου με τις μεθόδους rebate και clawback.  Επιπλέον, την ίδια περίοδο υπήρξε αύξηση των χορηγιών εταιρειών προς την εταιρεία Mindwork, συμφερόντων της συζύγου του κ. Στουρνάρα.
 
Οι αντιδράσεις
 
Η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι επεμβαίνει στην απονομή της δικαιοσύνης. Σύμφωνα με την Καθημερινή, πηγές της Νέας Δημοκρατίας αναφέρουν ότι η υπόθεση βασίζεται σε 3 ανώνυμους μάρτυρες, πως καμιά κατηγορία δεν βασίζεται σε μαρτυρία, αλλά σε τι “άκουσαν”, “τους είπαν”, “υποθέτουν”, “εικάζουν” οι 3 μάρτυρες κατηγορίας, και στον τρόπο διαχείρισης της υπόθεσης από την βουλη και τον πρωθυπουργό. O πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας ζήτησε να διαλευκανθεί άμεσα η υπόθεση χωρίς κουκούλες και να παρουσιαστούν οι ανώνυμοι μάρτυρες στην Βουλή.
 
Ο Αντώνης Σαμαράς αρνήθηκε τις κατηγορίες και μίλησε για σκευωρία. O Παναγιώτης Πικραμμένος αρνήθηκε τις κατηγορίες. Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος ανέφερε πως «πρόκειται για απόλυτη γελοιότητα και ανυπόστατες φήμες». Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έκανε λόγο για «οχετό συκοφαντιών» και «πλήρη γελοιοποίηση των θεσμών». Ο Ανδρέας Λοβέρδος ανέφερε πως θα καταθέσει μηνύσεις και αγωγές «κατά των φυσικών και ηθικών αυτουργών της ελεεινής σκευωρίας».
 
Στις 7 Φεβρουαρίου ο Δημήτρης Αβραμόπουλος χαρακτήρισε "αλητήριους" και "συκοφάντες" τους μάρτυρες της υπόθεσης και έκανε λόγο για μεγάλη σκευωρία, ενώ ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε για "κουκουλοφόρους" μάρτυρες και ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί άμεσα στην έρευνα της βουλής.
 
Η κυπριακή εμπλοκή
 

Η εμπλοκή της Κύπρου στο ζήτημα περιορίζεται στο γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές κατέθεσαν αιτήματα για άνοιγμα λογαριασμών σε κυπριακές τράπεζες, σε μια προσπάθεια να βρεθούν στοιχειά για διακίνηση πολιτικού χρήματος προκειμένου να στοιχειοθετηθούν οι καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων. 

 

Πάντως σε ανακοίνωση της η εταιρία στην Κύπρο επισημαίνει πως λειτουργεί ως ανεξάρτητη νομική οντότητα και δεν συνδέεται διοικητικά με τη Novartis Ελλαδος.
Αυτούσια η δήλωση της Novartis Pharma Services Inc. Κύπρου σχετικά με τα δημοσιεύματα για την Novartis Ελλάδος:
 
«Έχουμε λάβει γνώση των δημοσιευμάτων σχετικά με τις επιχειρηματικές πρακτικές της Novartis στην Ελλάδα. Η εταιρεία συνεχίζει να συνεργάζεται με τις αρχές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
 
Η Novartis Pharma Services Κύπρου λειτουργεί σαν ανεξάρτητη νομική οντότητα και δεν συνδέεται διοικητικά με τη Novartis Ελλάδος.
 
Η Novartis Κύπρου ακολουθεί πιστά την τοπική νομοθεσία που διέπει την λειτουργία των Φαρμακευτικών εταιρειών όπως επίσης και τον κώδικα πρακτικής και δεοντολογίας της Novartis, της ΚΕΦΕΑ (Κυπριακή Ένωση Φαρμακευτικών Εταιρειών Έρευνας & Ανάπτυξης) όπως και της EFPIA(European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations).
 
Η Novartis δεσμεύεται με τα υψηλότερα πρότυπα ηθικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς και κανονιστικής συμμόρφωσης σε όλες τις πτυχές της εργασίας. Λαμβάνουμε κάθε ισχυρισμό για πιθανό παράπτωμα εξαιρετικά σοβαρά και εξετάζουμε διεξοδικά όλες τις αναφορές».