Άταφη για 33 χρόνια η καρδία του Μακαρίου, άφαντη μέχρι σήμερα του Διγενή
12:29 - 03 Αυγούστου 2017
Άταφη για 33 χρόνια έμεινε η καρδιά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, μετά τον θάνατο του σαν σήμερα πριν από ακριβώς 40 χρόνια, στις 3ης Αυγούστου του 1977 στο κρεβάτι του στην Αρχιεπισκοπή.
Με την ίδια αιτία θανάτου έχασε τη ζωή του τρία χρόνια νωρίτερα, στις 27 Ιανουαρίου του 1974 και ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής του οποίου επίσης η καρδιά έμεινε άταφη. Οι καρδιές και των δύο ταριχεύθηκαν ωστόσο δεν είχαν την ίδια κατάληξη.
Μακάριος: Έθαψαν την καρδιά του 33 χρόνια αργότερα
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υπέστη καρδιακό επεισόδιο τέσσερις μήνες πριν το θάνατο του και μετά από νοσηλεία στο Νοσοκομείο Λευκωσίας άρχισε σιγά σιγά να επανέρχεται στις καθημερινές του δραστηριότητες.
Στις 2 Αυγούστου ωστόσο ένιωσε στενοχωρία στο στήθος και κλήθηκαν αμέσως οι γιατροί του. Στην παρουσία τους και ενώ ήταν συνδεδεμένος με τον ηλεκτροκαρδιογράφο παρουσίασε ξαφνικά κοιλιακή μαρμαρύγή μια θανατηφόρα αρρυθμία της καρδιάς η οποία αν δεν αναταχθει αμέσως οδηγεί πάντα στον θάνατο.
Με ηλεκτροσόκ που ανέλαβε ο γιατρός Λεωνίδας Πηλείδης η επικίνδυνη αρρυθμία ανατάχθηκε σε κανονικό φλεβοκομβικο ρυθμό. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα έδειξε νέο εκτεταμένο πρόσθιο έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σε λίγο ακολούθησε και δεύτερο επεισόδιο κοιλιακής μαρμαρυγής και παρά τα επαναλαμβανόμενα ηλεκτροσόκ και τη συνεχή προσπάθεια ανάνηψης από όλους τους προστρέξαντες γιατρούς και τη νοσηλεύτρια Τζούλη Τζούκα, επήλθε το μοιραίο τα ξημερώματα της 3ης Αυγούστου.
Νεκροψία στη σορό του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου διενήργησε ο παθολογανατόμος του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας Πάνος Σταυρινός, στην παρουσία των γιατρών Λυσσαρίδη και Καλπιάν. Αυτή έγινε την ίδια μέρα επί τόπου στο κρεβάτι που πέθανε στην Αρχιεπισκοπή.
Ο γιατρός Σταυρινός δικαιολογεί την απόφαση της διενέργειας την νεκροψίας εκτός με πρωτόγονες και απαράδεκτες νεκροτομικές διεργασίες στην επέμβαση διαφόρων ιθυνόντων του στενού περιβάλλοντος του Μακαρίου.
Ο γιατρός Σταυρινός δικαιολογεί την απόφαση της διενέργειας την νεκροψίας εκτός με πρωτόγονες και απαράδεκτες νεκροτομικές διεργασίες στην επέμβαση διαφόρων ιθυνόντων του στενού περιβάλλοντος του Μακαρίου.
Αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής ήταν να μη καταγραφεί επίσημη νεκροτομική έκθεση.
Η καρδιά του Μακαρίου αφού αφαιρέθηκε μεταφέρθηκε από τον γιατρό Πάνο Σταυρινό στο Λονδίνο για περαιτέρω εξετάσεις. Ο Σταυρινός περιγράφει τη διαδικασία:
«Η καρδιά του Μακαρίου παρουσίαζε υπερτροφία και το βάρος της υπο9λογίσθηκε σε περίπου 450 με 480 γραμμάρια. Την καρδιά την αφαίρεσα από τη σορό και τη μετέφερα προσωπικά στο Λονδίνο για περαιτέρω εξετάσεις κατόπιν οδηγιών του τότε Κυβερνητικού Εκπροσώπου Μιλτιάδη Χριστοδούλου. Τίποτε διαφορετικό δεν διαπιστώθηκε από τους Άγγλους και επιστρέφοντας προχώρησα σε ταρίχευση της και την παρέδωσα προς φύλαξη στην Αρχιεπισκοπή όπου παρέμεινε μέχρι το 2010».
Μετά από συνεχή φυσική της φθορά και με πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄ η καρδιά του Μακαρίου τοποθετήθηκε το 2010 στον τάφο του στο Θρονί της Παναγίας του Κύκκου.
Γεώργιος Γρίβας: Η καρδιά του ουδέποτε εντοπίσθηκε
Ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής πέθανε στις 27 Ιανουαρίου του 1974 μετά από σταδιακή επιδείνωση της υγείας του που ξεκίνησε λίγους μήνες νωρίτερα, όταν και μεταφέρθηκε στο τελευταίο του κρησφύγετο όπου οι συνθήκες δεν ήταν κατάλληλες.
Στις 27 Ιανουαρίου ημέρα Κυριακή ο Στρατηγός Διγενής «ξύπνησε νωρίς έφαγε ελαφρύ πρόγευμα και στρώθηκε στο γράψιμο όπως ήταν η καθημερινή του ρουτίνα» σημειώνει η Έλλη Χριστοδούλου που τον φιλοξενούσε στο σπίτι της.
Η ηλικιωμένη αγωνίστρια της ΕΟΚΑ αρκετά χρόνια αργότερα περιγράφει:
«Ξαφνικά άκουσα ένα μπαμ και ανοίγοντας την πόρτα του μπάνιου είδα τον Αρχηγό σωριασμένο μπρούμυτα στο έδαφος. Παρατήρησα ένα γδάρσιμο στο δεξί μέρος του μετώπου που προφανώς προκλήθηκε από την πτώση του. Προσπάθησα να του δώσω τις πρώτες βοήθειες δοκιμάζοντας ακόμα και το φιλί της ζωής αλλά χωρίς αποτέλεσμα».
Το βράδυ ο γιατρός του Διγενή, Δώρος Παπαπέτρου ζήτησε τηλεφωνικά από τον παθολογοανατόμο Χριστοόδουλο Λιβέρη απο τη Λευκωσία να μεταβεί την επομένη στη Λεμεσό για να ταριχεύσει τη σορό κάποιου δήθεν Ελλαδίτη αξιωματικού. Έτσι και έγινε.
Τα αφαιρεθέντα όργανα του Διγενή μεταφέρθηκαν στη Λευκωσία όπου οι γιατροί διαπίστωσαν διγλώχινα ασβεστοποιημένη και σοβαρά στεγνωμένη αορτική βαλβίδα η οποία προκάλεσε τη μεγάλη υπερτροφία τη μεγαλοκαρδία και τελικά την κάμψη της αριστερής καρδιάς.
Ο ξαφνικός θάνατος του Διγενή όπως τον περιέγραψε η Έλλη Χριστοδουλίδου συνάδει με κοιλιακή μαρμαρυγή, μια θανατηφόρα αρρυθμία που συχνά επισυμβαίνει στους ασθενείς με σοβαρής μορφής στένωση της αορτικής βαλβίδος και επιφέρει τον θάνατο σε μερικά δευτερόλεπτα, όπως ακριβώς πέθανε και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.
Ο γιατρός Χριστόδουλος Λιβέρης αφού ταρίχευσε την καρδιά του Διγενή τη φύλαξε στο χημείο τους στη Λευκωσία μέσα σε μια μεγάλη γυάλλα.
Τον Απρίλιο του 1978 ο αγωνιστής Μάριος Χριστδοουλίδης ζήτησε την ταριχευμένη καρδιά του Αρχηγού Διγενή για να εκτεθεί στο προγραμματιζόμενο να λειτουργήσει τότε Μουσείο Αγώνος της ΕΟΚΑ, όμως η καρδιά δεν εντοπίστηκε.
Ο γιατρός Λιβέρης έδωσε τρεις εκδοχές για την εξαφάνιση.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή ο Λιβέρης υποστήριξε ότι ο βοηθός του Ανδρέας Λεωνίδου την πήρε και την έθαψε κάποια μέρα κάπου στο χωριό του γιατί τους τηλεφωνούσαν και τους απειλούσαν. Αργότερα όταν δεν πειστικέ κανένας με αυτή την εκδοχή υποστήριξαν πως η γύαλλα με την καρδιά χάθηκε κατά την μετακόμιση του εργαστηρίου.
40 χρόνια αργότερα ο παθολογοανατόμος Χριστόδουλος Λιβέρης έδωσε και μια Τρίτη εκδοχή. Ότι δηλαδή το καλοκαίρι του 1974 με το χάρος που επικρατούσε μετά την τουρκική εισβολή συνέπεσε να μετακομίσει το εργαστήριο του σε άλλο κτήριο. Την ίδια περίοδο είχαν γίνει δύο διαρρήξεις στο εργαστήριου. Δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα η μεγάλη γυάλλα με τη ταριχευμένη καρδιά του Διγενή να κλάπηκε.
Η ταριχευμένη καρδιά του Διγενή ουδέποτε εντοπίσθηκε.
Με πληροφορίες από το βιβλίο «Κυπρίων ιατρών έργα» του Λάκη Αναστασιάδη