Κυπριακό: Μια δημιουργική προσέγγιση

Το πρόσφατο συμβάν με το ψήφισμα της Βουλής των Αντιπροσώπων, για μνημόνευση του Ενωτικού Δημοψηφίσματος στα Ε/κ Λύκεια, καθώς και οι προεκτάσεις του, ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος, αποδεικνύουν κατά την άποψη μου-δυστυχώς για μια ακόμη φορά-το αυτονόητο: ότι δηλ. μια μεγάλη και καθοριστική μερίδα Ε/Κ και Τ/Κ συμπολιτών μας, ηγεσίας και λαού, δεν είναι ακόμη σε θέση ή δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την μεγάλη πρόκληση της δημιουργίας ενός κοινού κράτους στη βάση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα.

 
Η αδυναμία δε αντιμετώπισης της πιο πάνω πρόκλησης οφείλεται-όπως φαίνεται με το πιο πάνω συμβάν αλλά και με άλλα παρόμοια συμβάντα που πιθανόν να ακολουθήσουν- στην διαχρονική έλλειψη εμπιστοσύνης που οι Ε/Κ και η Ελλάδα έχουν όσον αφορά τις προθέσεις των Τ/Κ και της Τουρκίας καθώς και το αντίστροφο.
 
Η έλλειψη όμως εμπιστοσύνης εκπηγάζει από τον φόβο και τις φοβίες που ενυπάρχουν και στις δύο πλευρές (Ε/Κ και Ελλάδα - Τ/Κ και Τουρκία). Αυτοί οι φόβοι και φοβίες παράγονται και αναπαράγονται κατά την άποψη μου καθημερινά λόγω και κυρίως:  της παρουσίας του Τουρκικού στρατού στην Κύπρο, του συγκρουσιακού εθνικού ιστορικού παρελθόντος μας που ακόμη φαίνεται να μας στοιχειώνει, των ισχυρών πολιτικών, οικονομικών και θρησκευτικών ελίτ και στις δύο πλευρές οι οποίες δεν επιθυμούν μια λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα για διάφορους λόγους, της έλλειψης κουλτούρας ομοσπονδίας και τέλος της έλλειψης  πεφωτισμένων και χαρισματικών Κυπρίων ηγετών  οι οποίοι, ως επικεφαλής των Κοινοτήτων τους, θα καθοδηγούν τον Κυπριακό λαό (Ε/κ και Τ/Κ) και δεν θα καθοδηγούνται από αυτόν.
 
Ως εκ τούτου, και με βάση την πιο πάνω ανάλυση, για να μπορέσουμε οι δύο πλευρές -το συντομότερο δυνατόν-να εξεύρουμε ένα κοινό πλαίσιο συμφωνίας και κυρίως να εφαρμόσουμε επιτυχώς ένα αμοιβαία συμφωνημένο πλαίσιο λύσης θα πρέπει ΠΡΩΤΑ- μέσω μιας  άμεσης αλλαγής  της διαπραγματευτικής τακτική μας –να διαλύσουμε  τον φόβο και τις φοβίες μεταξύ των δύο πλευρών εκριζώνοντας τα πιο πάνω αίτια που έχουν διαχρονικά λιπάνει τους φόβους και φοβίες αυτές. Πιο συγκεκριμένα,  αντί ενός άγονου και ατελέσφορου διαλόγου για επίτευξη συνολικής διευθέτησης του Κυπριακού στη βάση του «τίποτε δεν ισχύει εκτός εάν έχουν συμφωνηθεί όλα» θα πρέπει- έστω και την υστάτη- να εμπλακούμε σε ένα διάλογο για μια σταδιακή λύση του Κυπριακού στη βάση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) υψηλής και χαμηλής πολιτικής. Τέτοια ΜΟΕ θα μπορούσαν ενδεικτικά να ήταν: το άνοιγμα των Βαρωσίων έναντι του νόμιμου ανοίγματος του λιμανιού της Αμμοχώστου και του αεροδρομίου της Τύμπου (ίσως κάτω από την αιγίδα του ΟΗΕ ή της ΕΕ), η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας από μέρους της Τουρκίας έναντι του ξεπαγώματος από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας των διαπραγματευτικών κεφαλαίων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ, δημιουργία-από την Κυπριακή Δημοκρατία-μιας κοινής δικοινοτικής επιτροπής υδρογονανθράκων έναντι αποφυγής από μέρους της Τουρκίας προκλήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ, εκατέρωθεν σταδιακή αποστρατιωτικοποίηση, περαιτέρω σύσφιξη των πολιτισμικών, εκπαιδευτικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών.
 
Στόχος τα εν λόγω  ΜΟΕ, επιτρέποντας σ τα δύο μέρη  να διατηρήσουν τις  διαπραγματευτικές «θέσεις αρχών» τους, να μπορέσουν: αφενός μεν εξελικτικά-στα πλαίσια ενός οδικού χάρτη κάποιων χρόνων-να αναιρέσουν τα προαναφερθέντα αίτια της μη-λύσης  (μέσω της καλλιέργειας, συνολικής ασφάλειας, αλληλοκατανόησης και ενσυναίσθησης, κοινών συμφερόντων, κουλτούρας ομοσπονδίας και κατάλληλης ηγεσίας) αφετέρου δε να βοηθήσουν Ε/Κ και Τ/Κ να ξεκινήσουν ένα δημιουργικό ταξίδι συνεργασίας για αναζήτηση μιας μελλοντικής  κοινά αποδεκτής λύσης στη βάση του «όλα τα μέρη κερδίζουν» (win-win approach). Εάν δε παρ’ ελπίδα και αυτό το εγχείρημα ναυαγήσει τουλάχιστον, μέσα από την έστω μερική εφαρμογή κάποιου/ων ΜΟΕ, τα δύο μέρη θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μίνιμουμ κοινούς τόπους συμφερόντων και αμοιβαίας εμπιστοσύνης οι οποίοι θα μπορούν δυνητικά να αποτρέψουν μια μελλοντική και αμοιβαία καταστροφική σύγκρουση μας (Για μια πιο λεπτομερή ανάλυση της πιο πάνω πολιτικής εισήγησης μου βλ.  YIANGOU C. "SOLVING THE CYPRUS PROBLEM: AN EVOLUTIONARY APPROACH" THE CYPRUS REVIEW JOURNAL, VOL.26, NO.2 (FALL 2014).
 
Συμπερασματικά, μόνο αν εξαλείψουμε τα αίτια των φόβων και φοβιών μας για τη δημιουργία ενός κοινού κράτους θα μπορέσουμε ποτέ Ε/Κ και Τ/Κ να δημιουργήσουμε τις προυποθέσεις για επανένωση της χώρας μας. Αυτό όμως μόνο εξελικτικά μπορεί να επιτευχθεί.  Ενώ λοιπόν ο στρατηγικός μας στόχος για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στη βάση της ΔΔΟ με πολιτική ισότητα πρέπει πιστεύω για ρεαλιστικούς λόγους να μείνει αναλλοίωτος, εντούτοις δεν πρέπει να συνεχίσουμε μια διαπραγματευτική τακτική η οποία εκ των πραγμάτων δεν έχει αποδώσει. Ως εκ τούτου, στην επιμέτρηση τους κόστους/οφέλους από μια διαιώνιση της μη λύσης (η οποία θα επισυμβεί είτε από την απουσία ενός διαλόγου μεταξύ των δύο πλευρών είτε από την συνέχιση ενός ατελέσφορου διαλόγου) ή από την εφαρμογή μιας σταδιακής ή εξελικτικής προσέγγισης επίλυσης όπως την έχω προ-αναλύσει  η πλάστιγγα για τους Ε/Κ και την Ελλάδα αλλά και τους Τ/Κ και την Τουρκία πρέπει να γύρει προς την δεύτερη επιλογή. Αυτό πρέπει να είναι το δεύτερο μας πλάνο!  
 
Χρίστος Γιάγκου
Πολιτικός Επιστήμονας