Η άγνωστη ιστορία του κλεμμένου ημερολογίου της γραμματέως του Μακαρίου

«Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος καίνε και ανθρώπους»,  έγραψε ο Γερμανός συγγραφέας Heinrich Heine και στην Κύπρο βρεθήκαμε μια ανάσα πριν από αυτό το στάδιο.

Ο ΡΕΠΟΡΤΕΡ μέσα από μια σειρά θεμάτων, που θα δημοσιεύονται κάθε Σαββατοκύριακο για τις επόμενες εβδομάδες, θα καταγράψει τις περιπτώσεις βιβλίων που λογοκρίθηκαν ή η κυκλοφορία τους  οδηγήθηκε και κρίθηκε στις αίθουσες των δικαστηρίων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες.

Σε αυτή την προσπάθεια μας, συνδράμει και τον ευχαριστούμε, ο συγγραφέας – βιβλιοθηκονόμος Ανδρέας Καπανδρέου, ο οποίος μας διέθεσε υλικό από την έρευνα που πραγματοποίησε ο ίδιος για να καταγράψει αυτές τις περιπτώσεις βιβλίων.

Μακάριος: Ένα προσωπικό ημερολόγιο

Κάθε ταραγμένη περίοδος εκτός από πολιτικές και οικονομικές συνέπειες αφήνει πάντα και πλούσιο συγγραφικό έργο, με τους πρωταγωνιστές και τους αναλυτές να καταγράφουν τα αίτια, τις αφορμές και τις συνέπειες.

Ο τίτλος «Μακάριος: Ένα προσωπικό ημερολόγιο», από μόνος του τραβάει τα βλέμματα και την περιέργεια, ώστε να πάρει κανείς το βιβλίο και να  διαβάσει άγνωστες πτυχές και σκέψεις του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, που εμπιστευόταν σε έναν από τα πιο κοντινά και έμπιστα άτομα του περίγυρού του, στη Νίτσα Χριστοδουλου.

Όταν ο δημοσιογράφος και μετέπειτα αρχισυντάκτης για σειρά ετών της εφημερίδας «Αλήθεια», Αλέκος Κωνσταντινίδης, το εξέδιδε το 1981 ήξερε πως το βιβλίο θα έκανε πάταγο και θα κέντριζε το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης.

Η Νίτσα Χριστοδούλου όμως, η προσωπική γραμματέας του Αρχιεπισκόπου από το 1960 μέχρι τον θάνατο του ο 1977 είχε διαφορετική γνώμη, αφού το περιεχόμενο του βιβλίου αποτελούσε πνευματική της ιδιοκτησία και σε αυτό κατέγραφε τις προσωπικές της συνομιλίες με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, καθώς και τις ανησυχίες της, κατά την τεταμένη περίοδο 1968-1974.

Τις ημέρες του πραξικοπήματος, όταν το Προεδρικό Μέγαρο καταλήφθηκε από στρατιωτικές δυνάμεις, το ημερολόγιο που βρισκόταν στο γραφείο της γραμματέως του Μακαρίου κλάπηκε από πραξικοπηματίες που κατέλαβαν το Προεδρικό Μέγαρο και με κάποιο τρόπο έφτασε στα χέρια του Αλέκου Κωνσταντινίδη, ο οποίος το μελέτησε και εξέδωσε βιβλίο με το περιεχόμενο του.

Στο βιβλίο δεν αναφέρεται πουθενά το όνομα του Αλέκου Κωνσταντινίδη ενώ η συγγραφέας του βιβλίου αναφέρεται μόνο στον πρόλογό με τα αρχικά του ονόματός της: “Το «Ημερολόγιο» είναι γραμμένο από τη Ν.... Χ……….., για αρκετά χρόνια ιδιαιτέρα του πρώτου προέδρου της Κύπρου αρχιεπισκόπου Μακαρίου…”

Κύμα αντιδράσεων...

Το βιβλίο ξεσήκωσε κύμα αντιδράσεων από υποστηρικτές του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου αφού περιελάβανε γεγονότα που έδειχναν ένα διαφορετικό πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου από αυτού που έβγαινε προς τα έξω μέχρι τότε. Η πρώτη καταγραφή του ημερολογίου ξεκινά στις 13 Μαρτίου 1968 και η τελευταία στις 8 Μαΐου του 1974 (λίγες μόνο μέρες πριν το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή). 

Μέσα από το ημερολόγιο μπορεί κάποιος να διαβάσει πολύ προσωπικές σκέψεις του Μακαρίου για γεγονότα και άτομα του περίγυρού του τις οποίες εμπιστευόταν στην γραμματέα του, αυθόρμητα, σε πολύ χαλαρές στιγμές.

Η Νίτσα Χριστοδούλου έσυρε στα δικαστήρια τον Αλέκο Κωνσταντινίδη και πέτυχε την απαγόρευση του βιβλίου με την αιτιολογία ότι αποτελούσε δική της πνευματική ιδιοκτησία.

Στην ουσία η Νίτσα Χριστοδούλου παραδέχτηκε την αυθεντικότητα των όσων περιγράφονταν στο βιβλίο, όμως κατάφερε να βγάλει διάταγμα απόσυρσης του βιβλίου.

Μετά την απόφαση του Δικαστηρίου για απαγόρευση του βιβλίου, η Αστυνομία προχώρησε σε κατάσχεση και καταστροφή όλων των αντιγράφων, όμως κάποια αντίτυπα πρόλαβαν και κυκλοφόρησαν. Ένα από αυτά τα αντίτυπα έφτασε και στα χέρια του Τάκη Ευδόκα ο οποίος δημοσίευσε μέρος του ημερολογίου και στο δικό του βιβλίο «Εγώ είμαι η Κύπρος», γεγονός που οδήγησε και τον ίδιο στα δικαστήρια.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τα ακόλουθα κεφάλαια (τους τίτλους των οποίων έδωσε ο Αλέκος Κωνσταντινίδης):

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
– Ο Ευνοούμενος της τύχης
– Η παραίτηση του Γιωρκάτζη
– Η απόπειρα δολοφονίας και οι μαγνητοταινίες
– ΟΧΙ ΜΑΚΑΡΙΟΤΑΤΕ! και κάποιες μαγνητοταινίες
– Ίντρικες – “Για φαντάσου, μωρέ, ένας αρχιεπίσκοπος στο Κρεμλίνο”
– Όλοι είναι βολεμένοι από εμένα – Θα διαλύσω την Εθνοφρουρά
– Μακάριος και Δούντας
– Η αιώνια αντιδικία Αθήνας
– Λευκωσίας «Θα Τουρκέψουμε όλοι»
–  Ο Μ. απήντησεν ότι είμαι της απολύτου εμπιστοσύνης του
– «Δεν ηδυνάμεθα να προβλέψωμεν τις εξελίξεις…»
– ΜΕΓΑΛΟΜΑΝΙΑ. Οι 20 μεγάλοι του αιώνος μας
– Ο βραδυκίνητος και ο βλαξ
– Η ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Μ.: Ο Κυπριανού νομίζει πολλές φορές ότι οι ευσεβείς του πόθοι είναι η πραγματικότητα
– Θα έκαμνε την Κύπρο Παράδεισο
– ΟΠΛΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ Μ.: «Το ξέρω, αίμα μου είναι…»
–  Κου ντετά και ελιμινέισιον – «Φέτος στα Ηνωμένα Έθνη μας τα έκναν θάλασσα…» -- ΤΑ ΜΙΚΡΟΓΕΓΟΝΟΤΑ. Το Ογλάνι του Μακαρίου
 – «Δεν θα ήθελα να προχωρήσουν τα πράγματα….»
– Το Πραξικόπημα που δεν έγινε
– «Σκεφτόμουν το ρεζίλεμα» -- Θέλω να συναντήσω τον Στρατηγό
– Είδες πόσο δόλιος είμαι!
– Η φωτεινή μορφή και οι σκοτεινές δυνάμεις
– «Όσο ζει ο Μακάριος το Κυπριακό δεν λύεται…»
– Το δεκατρία
– Ο Γρίβας δέχεται
– Η συνάντηση με τον Γρίβα – «Μπλέξαμε»
– Ο Ανασχηματισμός
– Η σημασία των λέξεων (ΣΗΜΕΙΩΜΑ)
– Αχ τι έκαμα και δέχτηκα να συναντηθούμε
– Ο Γρίβας ζητά να παραιτηθώ
– Κυβερνητικός Εκπρόσωπος είμαι εγώ
– Περνούσαμε καλά με τα αστεία μας…
– Αν παραιτηθώ δεν θα μείνω στην Κύπρο
– Οι μητροπολίτες και ο Μακάριος
– Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΑΖΙ ΣΑΣ
– Οι μητροπολίτες επιμένουν
– Σκευωρίες και Πλεκτάνες
– Η ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ – Η πρώτη καλή είδηση
– Η ΜΕΙΖΩΝ ΣΥΝΟΔΟΣ – Η ΛΟΧΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΟΛΟΓΟΣ
– Φοβού τους Δαναούς…
– Είδες τι καλή συναλλαγματική για το κράτο είμαι;
–  Μια μικρή εγχείρηση
– Συλλυπητήρια
– Ψηφίζοντας Κυκκώτη, ψηφίζετε Μακάριο
– Γράμμα στο βασιλιά Φευζάλ
– Δεν φοβάμαι να έλθω σε ρήξη με την Ελλάδα
– Να κάνουμε μια δήλωση
– Κάτι εξαιρετικά ευχάριστο – A short break.

Στο αυριανό αφιέρωμα του ΡΕΠΟΡΤΕΡ διαβάστε την δεύτερη απόπειρα για να δημοσιευθεί το προσωπικό ημερολόγιο της Νίτσας Χριστοδούλου, αυτή τη φορά από τον Τάκη Ευδόκα.