Βάλτωσε στα βουνά της Ελβετίας το Κυπριακό

Μια χρονιά η οποία σημαδεύτηκε από έντονη και ίσως πρωτοφανή κινητικότητα γύρω από το Κυπριακό, αλλά που φεύγει με τα επόμενα βήματα των προσπαθειών επίλυσής του να είναι μετέωρα και με την τουρκική πλευρά ν’ απειλεί για λύση εκτός των παραμέτρων του ΟΗΕ, αποτέλεσε το 2017.
 
Μια χρονιά, η οποία ξεκίνησε με περισσές προσδοκίες, τις οποίες ωστόσο η πορεία των πραγμάτων διέψευσε, δίνοντας τη θέση τους στην απογοήτευση, τον έντονο προβληματισμό και την περισυλλογή.
 
ΤΙ ΑΦΗΝΕΙ ΠΙΣΩ ΤΟΥ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ
 
*Την για πρώτη φορά ανταλλαγή χαρτών για το εδαφικό.
 
*Την για πρώτη φορά συζήτηση του θέματος της ασφάλειας και των εγγυήσεων.
 
*Την άρνηση της Τουρκίας ν’ αποδεχθεί κατάργηση των επεμβατικών της δικαιωμάτων και αποχώρηση του συνόλου του στρατευμάτων της.
 
*Το πλαίσιο ιδεών του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ως παρακαταθήκη σε μια μελλοντική νέα προσπάθεια λύσης του προβλήματος.  

*Το αδιέξοδο και τις απειλές της Τουρκίας για λύση εκτός των παραμέτρων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. 

Με το καλημέρα στη Γενεύη
Η διαπραγματευτική προσπάθεια για το Κυπριακό ξεκίνησε με το καλημέρα του 2017, και συγκεκριμένα στις 9 Ιανουαρίου στην Ελβετία.
 
Είχε προηγηθεί την 1^η Δεκεμβρίου του προηγούμενου χρόνου το δείπνο των δύο ηγετών, Νίκου Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί, κατά το οποίο αποφασίστηκε η μετάβαση στη Γενεύη προς συζήτηση όλων των εκκρεμούντων θεμάτων, περιλαμβανομένου και του εδαφικού(σ.σ. για το οποίο είχαν προηγηθεί συζητήσεις στο Μοντ Πελεράν), ενώ για πρώτη φορά θα τίθετο στο τραπέζι των συνομιλιών-στο πλαίσιο μιας Διάσκεψης για την Κύπρο που θα άρχιζε στις 12 Ιανουαρίου- το μείζον ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων(σ.σ. με τη συμμετοχή των εγγυητριών δυνάμεων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
 
Τις συνομιλίες στη Γενεύη κατά τις πρώτες δύο μέρες διεξαγωγής τους απασχόλησαν κάποιες από τις εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού, όπως η Διακυβέρνηση, το Περιουσιακό, η Οικονομία και τα θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης(σ.σ. χωρίς να επιτυγχάνονται οποιεσδήποτε ουσιαστικές περαιτέρω συγκλίσεις), για να φθάσουμε στην τρίτη μέρα των διαπραγματεύσεων, στις 11 Ιανουαρίου, οπόταν και ήρθε η ώρα του εδαφικού.

Ανταλλαγή χαρτών
Η 11^η Ιανουαρίου 2017 έμελε να μείνει στην Ιστορία των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό ως η μέρα εκείνη κατά την οποία για πρώτη φορά αντηλλάγησαν χάρτες.
 
Οι χάρτες που αντηλλάγησαν κυμαίνονταν στο πλαίσιο που είχε συμφωνηθεί στο Μοντ Πελεράν(σ.σ. το φθινόπωρο του 2016), δηλαδή μεταξύ 28,2%-29,2%. Ωστόσο, πρόνοιες και πτυχές του χάρτη που κατέθεσε η τ/κ πλευρά τον καθιστούσαν ως τελικό αποτέλεσμα μη ικανοποιητικό, με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη να υποβάλλει γραπτώς τις διαφωνίες του. Επί του… εδάφους, ο χάρτης που κατέθεσε η τουρκική πλευρά, δεν περιλάμβανε την Μόρφου στις υπό επιστροφή περιοχές. 
 
Άδοξο το τέλος
Ιστορική χαρακτηρίστηκε η 12^η Ιανουαρίου 2017, αφού για πρώτη φορά τέθηκαν στον τραπέζι των διαπραγματεύσεων, στην παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, οι διεθνείς πτυχές του Κυπριακού, δηλαδή το ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων.
 
Στη Διάσκεψη για την Κύπρο, στο Παλάτι των Εθνών στη Γενεύη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης προέβη σε παρέμβαση 14 σελίδων, επαναλαμβάνοντας λεπτομερώς την πρότασή του για το θέμα της ασφάλειας, την οποία είχε προτείνει τον Σεπτέμβριο του 2016.

Το τέλος της Διάσκεψης για την Κύπρο ήταν άδοξο, καθότι μετά από μια γεμάτη μέρα συζητήσεων, διαβουλεύσεων και συνεχούς διπλωματικού παρασκηνίου, αυτό που τελικά αποφασίστηκε ήταν η συνέχισή της σε επίπεδο τεχνοκρατών στις 18 Ιανουαρίου.
 
Όρος εντολής των τεχνοκρατών, προερχόμενων από τα μέρη που έλαβαν μέρος στη Διάσκεψη,  ήταν να συζητήσουν πιο συγκεκριμένα και διεξοδικά το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, τις ανησυχίες και τις προσεγγίσεις που υπάρχουν, και όταν ετοιμάσουν ένα πόρισμα που να αφορά όλα τα θέματα, να υπάρξει συνέχιση της Διάσκεψης με την ίδια σύνθεση όπως ξεκίνησε.
 
Η Διάσκεψη των τεχνοκρατών
Με στόχο να προκύψει κοινό έγγραφο εργασίας στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, ξεκίνησε στις 18 Ιανουαρίου στο Μοντ Πελεράν η Διάσκεψη των τεχνοκρατών.
 
Η Διάσκεψη κράτησε μόλις 48 ώρες καθότι ολοκληρώθηκε νωρίς το βράδυ της 19^ης Ιανουαρίου, με τον τότε Ειδικό Σύμβουλο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Έιντε να κάνει λόγο για επιτυχή ολοκλήρωση της εργασίας της με βάση τους όρους εντολής που της είχαν ανατεθεί. Δηλαδή, τον προσδιορισμό συγκεκριμένων ερωτημάτων σε σχέση με το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων και των μέσων που χρειάζονται για αντιμετώπισή τους.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Διάσκεψη των τεχνοκρατών ήταν προγραμματισμένο να ολοκληρωθεί στις 20 Ιανουαρίου, ολοκληρώθηκε ωστόσο μια ώρα νωρίτερα. Ήταν σαφές, πως παρά την… φιλότιμη προσπάθεια του Έσπεν Μπαρθ Έιντε να ευθυγραμμίσει τα άστρα και να συντηρήσει κλίμα αισιοδοξίας, τα δεδομένα που είχαν διαμορφωθεί δεν οδηγούσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Αντιθέτως, μάλλον το κλίμα είχε στραβώσει ακόμα πιο πολύ και η προοπτική συνολικής διευθέτησης του Κυπριακού απομακρυνόταν περισσότερο.
 
Αυτό ακριβώς, εμμέσως πλην σαφώς επιβεβαιώθηκε κατά την πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών μετά τη Διάσκεψη της Γενεύης και των τεχνοκρατών στο Μοντ Πελεράν, στις 26 Ιανουαρίου.
 
Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί συμφώνησαν πως στην τότε χρονική στιγμή δεν θα μπορούσε να διεξαχθεί νέα Διάσκεψη για την Κύπρο, ενώ όσον αφορά τα επόμενα βήματα αποφασίστηκε η συνέχιση των διαπραγματεύσεων με παράλληλη συζήτηση και των έξι Κεφαλαίων. Δηλαδή, τόσο των εσωτερικών όσο και των διεθνών πτυχών.

Το δείπνο της 5^ης Ιουνίου 

Για να φθάσουμε έτσι στις 5 Ιουνίου, οπόταν και στο πλαίσιο δείπνου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προς τους δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη, συμφωνείται η ανάγκη επανασύγκλησης της Διάσκεψης για την Κύπρο τον Ιούνιο, και ότι το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων είναι ζωτικής σημασίας και για τις δύο κοινότητες.
 
Οι ηγέτες συμφώνησαν επίσης να συνεχίσουν παράλληλα τις δικοινοτικές διαπραγματεύσεις στη Γενεύη για όλα τα υπόλοιπα εκκρεμή ζητήματα, ξεκινώντας από το εδαφικό, το περιουσιακό, τη διακυβέρνηση και την κατανομή εξουσιών.
 
Οι ηγέτες και ο Γενικός Γραμματέας συμφώνησαν ότι όλα τα θέματα θα τύχουν αλληλένδετης διαπραγμάτευσης και τίποτε δεν θα συμφωνηθεί αν δεν συμφωνηθούν όλα.
 
Ο κύβος είχε ριφθεί και η αντίστροφή μέτρηση για τη συνέχιση της Διάσκεψης για την Κύπρο είχε αρχίσει. Λίγες μέρες αργότερα, το ραντεβού κλείδωνε για τις 28 Ιουνίου. Προορισμός, το ελβετικό θέρετρο Κρανς Μοντάνα.

 

Στο Κρανς Μοντάνα…

Όπερ και εγένετο, με τις διαπραγματεύσεις ν’ αρχίζουν στις 28 Ιουνίου. Σε δύο τραπέζια, στο τραπέζι 1 όπου θα συζητείτο το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, και στο τραπέζι 2 όπου θα συζητούνταν οι εσωτερικές πτυχές, ξεκινούσε ίσως η κρισιμότερη διαπραγματευτική διαδικασία στη σύγχρονη Ιστορία του Κυπριακού. Η λύση φάνταζε τόσο κοντά, αλλά συνάμα και τόσο μακριά. Τα πάντα θα κρίνονταν στο τραπέζι των συνομιλιών, όπου η κάθε πλευρά-ουσιαστικά η τουρκική- θα έπρεπε ν’ αποδείξει τις πραγματικές της προθέσεις.
 
Προθέσεις, που από την πρώτη κι’ όλας μέρα φάνηκε πως μόνο προς θετική κατεύθυνση δεν κινούνταν, καθότι η πρόταση που προφορικά υπέβαλε η τουρκική πλευρά για το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, ουδόλως ικανοποιητική κρινόταν από την ελλαδική και ελληνοκυπριακή πλευρά.
 
Το σκηνικό που είχε στηθεί με το καλημέρα της Διάσκεψης για την Κύπρο ήταν ξεκάθαρο. Άρνηση της τουρκικής πλευράς να κάνει βήματα και ν’ ανοίξει τα χαρτιά της σε σχέση με το ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, άρνηση της ε/κ πλευράς να κάνει βήματα και ν’ ανοίξει τα χαρτιά της σε σχέση με ανοιχτές παραμέτρους των Κεφαλαίων που άπτονταν των εσωτερικών πτυχών του προβλήματος. Παρτίδα σκάκι για γερά νεύρα, με την μία πλευρά να περιμένει την πρώτη κίνηση από την άλλη.
 
Έτσι ακριβώς ολοκληρώθηκε και η δεύτερη μέρα των διαπραγματεύσεων στο Κρανς Μοντάνα, χωρίς να προκύπτει ουσιαστική διαφοροποίηση του σκηνικού. Πολλά θα κρίνονταν την επομένη, και συγκεκριμένα στις 30 του μήνα, αφού η μετάβαση και παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στο Κρανς Μοντάνα θα έκρινε κατά τη γενική εκτίμηση που επικρατούσε, το μέλλον της Διάσκεψης για την Κύπρο.
 

Ο Γκουτέρες στη Διάσκεψη 
Το βράδυ της 30^ης Ιουνίου, και αφού στις συναντήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της ημέρας ο Αντόνιο Γκούτερες ενημερώθηκε για τις θέσεις των μερών, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ παρέθετε δείπνο εργασίας, με το μενού να περιλαμβάνει ασφαλώς τι άλλο; Την ασφάλεια και της εγγυήσεις.
 
Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, κατά τη διάρκεια του δείπνου, επικέντρωσε την προσοχή του στην πρόοδο που θα πρέπει να επιτευχθεί στο θέμα της ασφάλειας και αποχώρησης στρατευμάτων, της εφαρμογής και διασφάλισης της υλοποίησης της λύσης, ενώ την ίδια ώρα κάλεσε τους δύο ηγέτες, σε ό,τι αφορά τα θέματα εσωτερικών κεφαλαίων, να επικεντρωθούν στον στόχο επίτευξης περαιτέρω προόδου και συγκλίσεων.
 
Ο κ. Γκουτέρες προέβη σε σύνοψη επί όλων των θεμάτων μ’ έμφαση στις εγγυήσεις, σημειώνοντας ότι χρειάζεται δουλειά. Στο πλαίσιο του δείπνου, δεν έγινε συμφωνία σε κανένα από τα θέματα, ούτε και διαπραγμάτευση.
 
Η Διάσκεψη για την Κύπρο συνεχίστηκε την 1^η Ιουλίου μέχρι το μεσημέρι χωρίς τον Αντόνιο Γκουτέρες ο οποίος στο μεταξύ είχε αποχωρήσει από το Κρανς Μοντάνα, και χωρίς στη συζήτηση του κεφαλαίου της ασφάλειας και των εγγυήσεων να γίνεται διαπραγμάτευση.
 
Οι ιδέες-πλαίσιο του Γ.Γ.
Η διαπραγματευτική προσπάθεια επανάρχισε στις 4 Ιουλίου χωρίς να επιτυγχάνονται βήματα προόδου, ενώ την επομένη, στις 5 Ιουλίου, ανακοινώθηκε η επάνοδος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο Κρανς Μοντάνα, στις 6 Ιουλίου,  διαισθανόμενος ο Αντόνιο Γκουτέρες, σύμφωνα με τον εκπρόσωπό του Στεφάν Ντούζαρικ, «ότι η παρουσία του στις συνομιλίες θα χρειαστεί αύριο(σ.σ. την Πέμπτη 6 Ιουλίου)».
 
Σημειώνεται ότι στο μεσοδιάστημα υπήρξε η σύνοψη των συμπερασμάτων του Γενικού Γραμματέα, όπως αυτά προέκυψαν κατά την παρουσία του στο Κρανς Μοντάνα στις 30 Ιουνίου, με τον Αντόνιο Γκουτέρες να θεωρεί ότι:  

*Για ασφάλεια και εγγυήσεις: «Πιστεύω ότι θα πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε ένα νέο σύστημα ασφάλειας στην Κύπρο και όχι συνέχιση υφιστάμενου. Πιστεύω ότι θα πρέπει να τερματιστεί το δικαίωμα παρέμβασης, καθώς επίσης και η Συνθήκη Εγγυήσεων. Πρέπει το νέο σύστημα πρέπει να κάνει όλους τους Κύπριους να αισθάνονται ασφάλεια, χρειαζόμαστε έναν γρήγορο μηχανισμό εφαρμογής, ο οποίος να περιλαμβάνει και πέραν από την Κύπρο χαρακτηριστικά(π.χ. τα Ηνωμένα Έθνη). Οι σημερινοί εγγυητές δεν μπορούν να εφαρμόζουν και να ελέγχουν τους εαυτούς τους».
 
*Για στρατεύματα: «Πρέπει να υπάρξει ραγδαία μείωση από την πρώτη ημέρα, σε επίπεδα που προσομοιάζουν με τους αριθμούς που υπήρχαν στην παλιά Συνθήκη Συμμαχίας. Υπάρχει μια διαφωνία ανάμεσα στα μέρη, κατά πόσο είναι ρήτρα επανεξέτασης ή ρήτρα τερματισμού. Αυτό πιστεύω θα πρέπει να συζητηθεί σε υψηλότερο επίπεδο. Την ίδια στιγμή πρέπει να δούμε τις λεπτομέρειες της αποχώρησης».
 
*Για εδαφικό: «Χρειάζεται η τ/κ πλευρά να προσαρμόσει τον χάρτη που κατέθεσε, ώστε να αντιμετωπίσει κάποιες ανησυχίες που εκφράστηκαν από την ε/κ κοινότητα για περιοχές»(σ.σ. εννοώντας την Μόρφου).  
 
*Για περιουσιακό: «Απ’ όσα άκουσα θεωρώ πως στο περιουσιακό πρέπει να υπάρχουν δύο αρχές. Το καθεστώς που θα διέπει τις περιουσίες υπό εδαφική αναπροσαρμογή και τις περιουσίες στις περιοχές που θα μείνουν υπό τ/κ διοίκηση. Στις περιοχές που θα επιστραφούν πρέπει να συμφωνηθούν κριτήρια βάσει των οποίων ο νόμιμος ιδιοκτήτης, χωρίς αυτό να ισχύει κατά 100%, να είναι προνομιούχος. Αντίστοιχα, και στις περιουσίες στις περιοχές που θα μείνουν υπό τ/κ διοίκηση».
 
*Για ισότιμη μεταχείριση: «Όσον αφορά μόνιμη παραμονή Τούρκων υπηκόων στην Κύπρο, να υπάρχει μια αναλογία, που να είναι ακριβοδίκαιη».
 
*Για αποτελεσματική συμμετοχή Τουρκοκυπρίων: «Το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής χρειάζεται να συζητηθεί περαιτέρω σε σχέση με το αίτημα μιας πλευράς(σ.σ. εννοεί τους Τ/κ) για θετική ψήφο, καθώς επίσης και άλλα στοιχεία του κεφαλαίου της διακυβέρνησης, όπως και το αίτημα για εκ περιτροπής προεδρίας της τ/κ κοινότητας. Είναι θέματα που πρέπει να συζητηθούν».  Προτάσεις-βήμα από Αναστασιάδη
Το απόγευμα της 5^ης Ιουλίου, προ του φάσματος του διαφαινόμενου αδιεξόδου και προκειμένου σε μια τέτοια περίπτωση να μην αποδιδόταν η ευθύνη στην ε/κ πλευρά, αλλά και σε μια ύστατη προσπάθεια ξεκλειδώματος της διαδικασίας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προχώρησε σε υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων που ικανοποιούσαν βασικές αξιώσεις της τ/κ πλευράς σε θέματα που άπτονταν των εσωτερικών πτυχών. Ξεκαθάριζε ωστόσο, πως οι συμβιβαστικές αυτές προτάσεις θα πρέπει να θεωρηθεί ότι δεν έχουν υποβληθεί σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία.
 
«Ενόψει του αδιεξόδου που παρατηρείται τις τελευταίες οκτώ μέρες, και εις ένδειξη για ακόμη μια φορά της πραγματικής επιθυμίας μας για επίτευξη μιας λύσης που δεν θα εκφεύγει των αρχών, αξιών, αλλά και των παραμέτρων που έχει καθορίσει το Εθνικό Συμβούλιο, και των θέσεων που κατά καιρούς έχουμε υποβάλει, ανέλαβα την πρωτοβουλία να υποβάλουμε προτάσεις προκειμένου να ξεπεραστούν τα αδιέξοδα», δήλωνε ο Νίκος Αναστασιάδης.
 
Η μεγάλη Πέμπτη
Η μεγάλη μέρα, και τελικά νύχτα όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, ήταν η Πέμπτη 6 Ιουλίου, οπόταν και στο Κρανς Μοντάνα επέστρεψε ο Αντόνιο Γκουτέρες.
 
Έπειτα από μια μέρα κατά την οποία το διπλωματικό παρασκήνιο, ο επικοινωνιακός πόλεμος εντυπώσεων και ο δείχτης των συνεχών ανατροπών κτύπησε κόκκινο, η στιγμή της αλήθειας είχε φθάσει.
 
Στο δείπνο που ξεκίνησε με αρκετή καθυστέρηση αργά το βράδυ, άπαντες θα έπρεπε να τοποθετηθούν ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές επί του μείζονος θέματος της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Τις πρώτες πρωινές ώρες, λίγο μετά τις τρεις τα χαράματα, το δείπνο ολοκληρωνόταν, ρίχνοντας μαζί και τους τίτλους τέλους της Διάσκεψης για την Κύπρο.
 
Η πολυήμερη διαπραγματευτική προσπάθεια στο Κρανς Μοντάνα είχε καταρρεύσει λόγω της εμμονής των Τούρκων σε παραμονή εγγυήσεων και στρατευμάτων για 15 χρόνια με ρήτρα αναθεώρησης και όχι κατάληξης.
 
Στο εδαφικό η τ/κ πλευρά αποδέχθηκε επιστροφή μόνο μέρους της Μόρφου, ενώ η τουρκική πλευρά ήθελε η συμφωνία να γίνει πρωτογενές δίκαιο και ίση μεταχείριση Ελλήνων και Τούρκων πολιτών μετά τη λύση.
 
Η Διάσκεψη για την Κύπρο περνούσε και αυτή στο χρονοντούλαπο των αποτυχημένων προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού, τη στιγμή που άρχιζε αμέσως, κυρίως από τουρκικής πλευράς, το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών.
 
Το Κυπριακό στο ψυγείο
Οι μήνες που ακολούθησαν της ολοκλήρωσης της Διάσκεψης για την Κύπρο μέχρι και σήμερα, βρήκαν το Κυπριακό να βρίσκεται στο ψυγείο και τις όποιες πιθανότητες επανέναρξης των προσπαθειών επίλυσής του να τοποθετούνται χρονικά για μετά τις προσεχείς προεδρικές εκλογές.