Τα πραξικοπήματα στην Τουρκία. Έξι πραξικοπήματα σε λιγότερο από 60 χρόνια

Ολη η ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας χρωματίζεται από την επιβλητική και καθοριστική παρουσία του Στρατού. Αν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης οι πολιτικοί ελέγχουν τον Στρατό, ακόμη και στη σταλινική Σοβιετική Ενωση, στην Τουρκία συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: ο Στρατός ελέγχει τους πολιτικούς και την πολιτική ζωή της χώρας.

Ή μάλλον αυτό ήταν σίγουρο πως συνέβαινε μέχρι σήμερα που όπως φαίνεται ο Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να το ελέγξει. 

Η χώρα είναι αντιμέτωπη με πραξικόπημα για έκτη – αν υπολογιστεί και η απομάκρυνση από την εξουσία του Νετσμετίν Ερμπακάν , μέντορα του Ερντογάν,  το 1997  -  με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα είναι η Τουρκία. 

Δείτε τα πραξικοπήματα που έγιναν στην χώρα.

27 Μαΐου 1960

Η αρχή έγινε το 1960, όταν νεαροί αξιωματικοί που βρίσκονταν εκτός της διοίκησης του στρατού, ξεσηκώθηκαν εναντίον του δημοκρατικά εκλεγμένου κόμματος των Δημοκρατών.

Το πρώτο πραξικόπημα μετά την εισαγωγή του πολυκομματικού συστήματος στην Τουρκία έγινε το 1960 από μια ομάδα αξιωματικών, οι περισσότεροι εκ των οποίων έφεραν το βαθμό του συνταγματάρχη. Ηγέτης τους ήταν ο Τζελάλ Γκιουρσέλ, στρατηγός και Αρχηγός του στρατού. Εμφανίστηκαν ως εγγυητές του συντάγματος και στόχος τους ήταν η ανατροπή της κυβέρνησης Μεντερές διότι \"απειλούσε την παρακαταθήκη του Κεμάλ Ατατούρκ\".

Ο Αντνάν Μεντερές υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 1950 ως την ανατροπή της κυβέρνησής του - συνολικά μία δεκαετία. Είχε ενταχθεί στο κόμμα του Ατατούρκ το 1930 και εκδιώχθηκε το 1945. Μαζί με ορισμένους ακόμη διαφωνούντες, μεταξύ των οποίων ο Τζελάλ Μπαγιάρ, ίδρυσαν, το 1946, το Δημοκρατικό Κόμμα, το πρώτο αντιπολιτευόμενο τους κεμαλιστές κόμμα της Τουρκίας που κατόρθωσε να κερδίσει τις εκλογές.

12 Μαρτίου 1971

Το 1971,  στρατιωτικό κίνημα που έμεινε στην ιστορία ως το «στρατιωτικό πραξικόπημα του μνημονίου», έβγαλε τα τανκς στους δρόμους, προκειμένου να ρίξει την κυβέρνηση και να αναλάβει την εξουσία.

Ο αρχηγός του τουρκικού στρατού παραδίδει τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό οδηγώντας τον σε παραίτηση με πρόφαση την επικράτηση του χάους και της αναρχίας. Φυσικά, η σχέση των Γκρίζων Λύκων με τα παλαιότερα παραστρατιωτικά σώματα του αντιτρομοκρατικού στρατιωτικού τμήματος δεν διαψεύστηκαν ποτέ. Με τη μόνη διαφορά ότι ο παλαιός σοβιετικός κίνδυνος που αρχικά εκπαιδεύτηκαν για να ανακόψουν, είχε πάρει διαστάσεις εσωτερικής πόλωσης.

Μέχρι το 1973 ίσχυσε ο στρατιωτικός νόμος σε 11 από τις συνολικά 67 τουρκικές περιφέρειες, αλλά και στις κουρδικές περιοχές. Τα αντίποινα του Απελευθερωτικού Στρατού ήταν πολλά. Ο κύκλος της βίας δεν σταματά. Από το 1975 ως το 1980 ο ετήσιος αριθμός νεκρών από πολιτικές διώξεις και συγκρούσεις φτάνει από τους 35 στους 1.500. Το ρεπουμπλικανικό κόμμα του Ινονού στρέφεται προς την εργατική τάξη υιοθετώντας μία σοσιαλδημοκρατική πολιτική και το 1972 την ηγεσία του αναλαμβάνει ο πιο ριζοσπαστικός, την εποχή εκείνη, Μπουλέντ Ετσεβίτ. Τα κόμματα μάχονται μεταξύ τους για την εξουσία την ώρα που οι δρόμοι μετρούσαν κάθε μέρα νεκρούς και τραυματίες από τις βίαιες πολιτικές συγκρούσεις.

12 Σεπτεμβρίου 1980

Το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980 αποτελεί την τρίτη επέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή της Τουρκίας μετά τα πραξικοπήματα του 1960 και 1971. Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν ανατρέπει την κυβέρνηση του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.

Η στρατιωτική επέμβαση του 1980 έθεσε τέρμα στη μακρά σύγκρουση του κράτους με την εξωκοινοβουλευτική αριστερά και ταυτόχρονα επιβεβαίωσε τον υπό στρατιωτική κηδεμονία χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, αφού οι ένοπλες δυνάμεις απεδείχθησαν για άλλη μια φορά ο μοναδικός θεσμός που μπορούσε να δώσει «λύση» σε οποιαδήποτε πολιτική κρίση αντιμετώπιζε η χώρα. 

1993

Το 1993, εκδηλώθηκε το λεγόμενο «συγκεκαλυμμένο πραξικόπημα», το οποίο είχε στόχο την υπογραφή συμφωνίας ειρήνης με το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK).

1997

Το 1997,  η ανοικτή δυσαρέσκεια των  στρατιωτικών  κύκλων σε έναν ισλαμικό προσανατολισμό από το τότε κόμμα της «Ευημερίας» του  Ερμπακάν οδήγησε στην πτώση του από την εξουσία.