Να καπνίζω ή να ατμίζω

Η μικρή ‘βόμβα’
Οι χρήστες του ηλεκτρονικού τσιγάρου αυξάνονται ραγδαία, από επίδοξους μη καπνιστές αλλά και άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ τσιγάρο. Μαζί με την τάση αυξάνονται και τα ατυχήματα ειδικά από συσκευές αμφιβόλου ποιότητας αλλά και τα ερωτήματα κατά πόσο είναι βλαβερά ή όχι για την υγεία. Διαβάσαμε πρόσφατα ότι στην Αθήνα ηλεκτρονικό τσιγάρο «έσκασε», την ώρα που το έβαλε στο στόμα του και ρουφούσε ατμό ένας μηχανικός Απόστολος Πεταυράκης από την Αθήνα. Ο ίδιος ανέφερε στα ΜΜΕ ότι το τσιγάρο ανατινάχτηκε στο χέρι του, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν μια σειρά από χειρουργεία ενώ κατέθεσε μήνυση κατά της κατασκευάστριας εταιρείας. Σύμφωνα με τη μήνυση που κατέθεσε, λίγες ημέρες πριν το τσιγάρο εκραγεί και του σκάσει στα χέρια, επειδή η μπαταρία του είχε χαλάσει πήγε και αγόρασε ένα ανταλλακτικό το οποίο τον τοποθέτησε στον ατμοποιητή και δούλευε κανονικά.  “Τον χρησιμοποιούσα πέντε μήνες τον ατμοποιητή. Λίγες ημέρες μετά την Πρωτοχρονιά, το κρατούσα και ρουφούσα αλλά η συσκευή έδειχνε να μη λειτουργεί. Όσο και αν ρούφαγα από το ειδικό στόμιο του ατμοποιητή δεν ενεργοποιούνταν.  Ξαφνικά, ένιωσα το ηλεκτρονικό τσιγάρο να υπερθεμαίνεται ακαριαία και πριν προλάβω να αντιδράσω γίνεται η έκρηξη. Ήταν τόσο μεγάλη η θερμότητα που εξέπεμψε που προσπάθησα να το αφήσω από το χέρι μου. Δυστυχώς όμως πριν προλάβω να το αφήσω έκανε έναν εκκωφαντικό θόρυβο και εξερράγη. Ο ατμοποιητής το πάνω κομμάτι του τσιγάρου που έχει το υγρό από την έκρηξη εκτοξεύτηκε σαν βλήμα. Ο συνήγορος του κ. Γιάννης Μαρακάκης μιλώντας στο ΘΕΜΑ τόνισε  μεταξύ άλλων πως “ Η έκρηξη της συσκευής του κ. Πενταυράκη η οποία θα μπορούσε να αποβεί και μοιραία αν δεν είχε προλάβει να την απομακρύνει από το πρόσωπό του, δεν είναι ένα πρωτοφανές περιστατικό. Δυστυχώς, υπάρχουν δεκάδες τέτοια περιστατικά παγκοσμίως. Η παντελής έλλειψη πληροφόρησης των καταναλωτών για ασφαλή χρήση αλλά και οι εγκληματικές υποδείξεις παραγωγών, προμηθευτών και εμπόρων σχετικά με τη συνδυαστική χρήση των εξαρτημάτων του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχουν αφήσει ακάλυπτο σε απρόβλεπτους κινδύνους τον μέσο χρήστη”. 

Η ραγδαία αύξηση
Στην αγορά κυκλοφορούν σήμερα περισσότερες από 7.000 ποικιλίες ηλεκτρονικών τσιγάρων. Από την εφεύρεση του ηλεκτρονικού τσιγάρου το 2004 από τον Κινέζο φαρμακοποιό Χον Λικ, μέχρι σήμερα, ο αριθμός των χρηστών παγκοσμίως έχει ανέβει κατακόρυφα.
Συνολικά στην ΕΕ, οι χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων υπολογίζονται στα δέκα εκατομμύρια.
Στην Βρετανία από τις 700.000 άτομα το 2012 οι χρήστες ηλεκτρονικών τσιγάρων ανήλθαν στα 2,6 εκατομμύρια πέρσι, ενώ περίπου 1 εκατομμύριο χρησιμοποιεί μαζί με τους ατμιστές και κανονικά τσιγάρα.
Στην Γαλλία υπολογίζεται βάσει μελέτης του 2014 ότι κάθε μέρα τα χρησιμοποιούν 1,1-1,9 εκατομμύρια άτομα, ενώ τα έχουν δοκιμάσει τουλάχιστον μια φορά, γύρω στα 7,7-9,2 εκατομμύρια άτομα.
Στην Ιρλανδία, οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων εκτοξεύθηκαν κατά 478% το 2013, φέροντας κέρδη 7,3 εκατομμυρίων ευρώ στις εταιρίες που τα παράγουν.
Στις ΗΠΑ, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν ιδιαίτερη απήχηση στους νέους. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν το 2013 σε πολιτεία των ΗΠΑ, 250.000 έφηβοι είχαν αρχίσει την χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου χωρίς να έχουν καπνίσει τσιγάρο και μετά από αυτό απαγορεύθηκε η διάθεσή τους σε άτομα κάτω των 19 ετών.
 
 
Οι Ευρωπαίοι το βλέπουν με καχυποψία
Μια νέα επιστημονική έρευνα, με επικεφαλής τον ελληνικής καταγωγής λέκτορα Φίλιππο Φλιππίδη της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Imperial College του Λονδίνου, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό για τον έλεγχο του καπνίσματος "Tobacco Control". Η μελέτη βασίσθηκε σε ανάλυση στοιχείων του Ευρωβαρόμετρου για τον Καπνό για ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα άνω των 53.000 ανθρώπων από 27 χώρες της ΕΕ:
 
-Οι μισοί τουλάχιστον Ευρωπαίοι (51,5%) θεωρούν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι ασφαλές, διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με το 2012 (27%), με την μεγαλύτερη καχυποψία απέναντί του να καταγράφεται στην Ολλανδία (78%).
-Πάνω από ένας στους δέκα Ευρωπαίους (11,6%) το 2014 είχε δοκιμάσει ηλεκτρονικό τσιγάρο, κατά 60% περισσότεροι σε σχέση με το 2012 (7,2%). 
(-Η μεγαλύτερη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου γίνεται στη Γαλλία (21,3%) και η μικρότερη στην Πορτογαλία (5,7%).
- Σε πολλές χώρες, σύμφωνα με την έρευνα, όλο και περισσότεροι περνάνε από τον απλό πειραματισμό στην κανονική χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου.
-Οι νυν καπνιστές είναι 23 φορές πιθανότερο να έχουν δοκιμάσει ηλεκτρονικό τσιγάρο, ενώ οι πρώην καπνιστές 6,5 φορές, σε σχέση με όσους δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
-Αυξημένη είναι η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου στις ηλικίες 18-24 ετών, σε όσους ζουν σε πόλεις και έχουν υψηλή μόρφωση. 
-Οι τωρινοί "ατμιστές" (χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου) έχουν τριπλάσια σχεδόν πιθανότητα να το έχουν ξεκινήσει με την ελπίδα ότι θα τους βοηθήσει να κόψουν το κάπνισμα και υπερδιπλάσια πιθανότητα να το κάνουν προκειμένου να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις του καπνίσματος.
-Σχεδόν το ένα τρίτο της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης (29%) δηλώνει άγνοια για το αν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι επιβλαβή.
 
 
Όχι πια ανεξέλεγκτο
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις σχετικά με το αν πρέπει να υπόκειται σε αυστηρούς κανόνες ή όχι. Οι Βρυξέλες, οι οποίες στην αυστηρή αναθεώρηση της Οδηγίας για τα προϊόντα καπνού ενέταξαν και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, εξισώνοντάς το με το κανονικό τσιγάρο εφόσον περιέχει έως και 20mg/ml νικοτίνης που είναι και το ανώτατο επιτρεπτό όριο. Τα κράτη-μέλη είχαν περιθώριο ενσωμάτωσης της Οδηγίας στο δικό τους νομοθετικό πλαίσιο μέχρι τις 20 Μαΐου 2016. Οι νέοι κανόνες μεταξύ άλλων, ορίζουν ότι στο εξής θα απαγορεύεται η διαφήμιση των ηλεκτρονικών τσιγάρων με κάθε τρόπο, πάνω στις συσκευασίες θα υπάρχουν προειδοποιήσεις για την υγεία καλύπτοντας το 30% αυτών, τα μπουκάλια με τα υγρά αναπλήρωσης που περιέχουν νικοτίνη δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τα 10ml, ενώ κάθε τέτοιο προϊόν θα ελέγχεται, θα αδειοδοτείται και θα καταγράφεται προτού κυκλοφορήσει.
 
 
Στις ΗΠΑ οι κανονιστικές αρχές «συστήνουν» στις εταιρίες να αρχίσουν να τους παρέχουν από εδώ και στο εξής ειδικές πληροφορίες, όπως κλινικές αποδείξεις για τους κινδύνους ή όχι, που έχουν για την υγεία τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και έρευνες για το τι «χαρμάνια» προτιμούν κυρίως οι καταναλωτές. Και σύντομα θα προκύψει και η υψηλότερη φορολόγηση των συγκεκριμένων προϊόντων. Εντός του 2017  αναμένεται η κατάθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικών προτάσεων περί φορολόγησης των ηλεκτρονικών τσιγάρων.
 
Άτμισμα σε δημόσιους χώρους
Στην σχετική Οδηγία της ΕΕ το θέμα της ελεύθερης χρήσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων με νικοτίνη σε δημόσιους χώρους αφήνεται στην ευχέρεια των εθνικών κυβερνήσεων να αποφασίσουν για αυτό. Έτσι, στην Αγγλία, την Ιρλανδία, την Ισπανία και την Ολλανδία, το άτμισμα επιτρέπεται παντού. Στην Εσθονία δεν επιτρέπεται στους εκπαιδευτικούς χώρους, στην Γαλλία δεν επιτρέπεται στους εκπαιδευτικούς χώρους και τα δημόσια μέσα μεταφοράς, στην Ιταλία δεν επιτρέπεται στους εκπαιδευτικούς χώρους και σε συγκεκριμένους χώρους υγείας, ενώ στο Λουξεμβούργο δεν επιτρέπεται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και ισχύουν ορισμένοι περιορισμοί στους χώρους εστίασης. Στην Ουγγαρία, την Φινλανδία, την Λετονία, την Λιθουανία, την Πορτογαλία, την Πολωνία και την Σλοβακία το άτμισμα απαγορεύεται στους δημόσιους χώρους. Στην Γερμανία, κάθε κρατίδιο αποφασίζει μόνο του περί του θέματος. Στην Σλοβενία και την Πολωνία επιτρέπεται σε προκαθορισμένους χώρους, ενώ στην Ρουμανία και την Μάλτα δεν υπάρχει καθορισμένο καθεστώς.
 
Κόβει το κάπνισμα;
 
Υπάρχει συνεχής διεθνής επιστημονικός διάλογος κατά πόσο βοηθά τους ανθρώπους να κόψουν το κάπνισμα κι αν είναι βλαβερό ή όχι για τη υγεία.Κατά τον πνευμονολόγο-εντατικολόγο Παναγιώτη Μπεχράκη, Πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής για τον Έλεγχο του Καπνίσματος και του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Πρόληψη του Καπνίσματος, το ηλεκτρονικό τσιγάρο ουδόλως αποτρέπει το κάπνισμα.
«Για εμένα είναι ξεκάθαρο πως πρόκειται για μια άλλη μορφή καπνίσματος. Τον Ιανουάριο του 2016 στην έγκυρη ιατρική έκδοση Lancet ανέβηκε έρευνα που έδειξε πως όσοι κάνουν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έχουν λιγότερες πιθανότητες να διακόψουν το κάπνισμα. Επομένως, σωστά η νέα Οδηγία τα τοποθετεί την ίδια κατηγορία».
Στην Βρετανία σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είναι γεγονός ότι επικρατεί μια ηπιότερη αντιμετώπιση του ζητήματος. Όλοι, όμως, και στην Ευρώπη και στην Αμερική, συμφωνούν πως απαιτούνται πολλές ακόμα έρευνες προτού υπάρξουν κοινά αποδεκτά από όλους συμπεράσματα πάνω στις συνέπειες των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην υγεία. «Η μακροχρόνια συνέπεια της χρήσης ενός ηλεκτρονικού τσιγάρου στην δημόσια υγεία παραμένει αβέβαιη» επισημαίνει το αμερικανικό κέντρο πρόληψης ασθενειών CDC, το οποίο παρόλα αυτά τοποθετεί και τους ατμιστές άνευ νικοτίνης στα προϊόντα καπνού.
Μια άλλη θέση είναι αυτή του καθηγητή οικογενειακής ιατρικής το Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν Ντάγκλας. «Εάν ένας ασθενής που καπνίζει δυο πακέτα τσιγάρα την ημέρα το γυρίσει στο ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι τόσο καλό όπως θα ήταν εάν διέκοπτε το κάπνισμα, αλλά είναι σαφώς καλύτερα. Τώρα, αν ένας μη καπνιστής αρχίσει να χρησιμοποιεί ατμιστές και εθιστεί μέσω αυτών στην νικοτίνη και επιπλέον πάει και στο κανονικό τσιγάρο, τότε ναι, αυτό είναι πρόβλημα».
Πειράματα σε περισσότερα από 50 είδη ηλεκτρονικών τσιγάρων, από το Τμήμα Δημόσιας Υγείας του Harvard (HSPH), απέδειξαν ότι στο 75% από αυτά, περιέχεται μια ιδιαίτερα επιβλαβής χημική ουσία που κατηγορείται για μια ανίατη πάθηση, που έχει πάρει το όνομα  «Πνεύμονας Ποπ-Κορν» ( στην πραγματικότητα πρόκειται για αποφρακτική βρογχιολίτιδα, η οποία περιγράφηκε ως νόσος «Popcorn Lung». Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο διαδικτυακό επιστημονικό περιοδικό Environmental Health Perspectives, στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Η πάθηση «Popcorn Lung» προκαλεί σοβαρή λοίμωξη και ουλές στους πνεύμονες, με συνοδά συμπτώματα τη δύσπνοια και τον βήχα, ενώ στο έσχατο σημείο της μπορεί να απαιτήσει ακόμη και μεταμόσχευση πνευμόνων. Οι ερευνητές εξέτασαν αρωματικές χημικές ενώσεις που περιέχονται στα ηλεκτρονικά τσιγάρα και μπορεί να προκαλούν επίσης σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα.