Β. Πρωτοπαπάς: «Το εκλογικό σώμα είναι θυμωμένο»

Ο θυμός και η απογοήτευση οδήγησαν στην αποχή, οι λανθασμένοι χειρισμοί της ηγεσίας στη συρρίκνωση των ποσοστών της ΕΔΕΚ, ενώ η απουσία αυτοκριτικής και η ανάμειξη στις υποθέσεις διαπλοκής έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εκλογική ήττα του ΑΚΕΛ. Ο πολιτικός επιστήμονας Βασίλης Πρωτοπαπάς προβαίνει σε μια πρώτη ανάγνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων και εξηγεί τη συμπεριφορά των πολιτών, τόσο αυτών που γύρισαν την πλάτη στην κάλπη, όσο κι εκείνων που διαφοροποίησαν την ψήφο τους.
 
Αφού επισήμανε ότι στις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες η αποχή είναι φαινόμενο συνηθισμένο, ο Βασίλης Πρωτοπαπάς κωδικοποίησε τους λόγους που κατά την άποψή του ένας στους τρεις Κύπριους ψηφοφόρους δεν προσήλθε στην κάλπη:
α) Αδιαφορία και απαξίωση για την πολιτική, τα κόμματα και τους θεσμούς, με τους πολίτες να θεωρούν ότι αυτά δεν αφορούν πραγματικά τη ζωή τους.
β) Απογοήτευση και απελπισία για την πολιτική, τα κόμματα και τους θεσμούς, με τους πολίτες να θεωρούν ότι η ψήφος τους δεν μπορεί να αλλάξει οτιδήποτε.
γ) Θυμός και οργή για την πολιτική και τα κόμματα, με τους πολίτες να θεωρούν ότι η αποχή συνιστά πράξη αποδοκιμασίας και απονομιμοποίησης του συστήματος.
δ) Κοινωνική περιθωριοποίηση, για λόγους που σχετίζονται με την προσωπική οικονομική κατάσταση (π.χ. ανεργία), που οδηγεί πολίτες σε μια στάση αυτοαποκλεισμού από τον δημόσιο χώρο και ειδικότερα από την εκλογική διαδικασία.
 
Πόσο ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι η αποχή φέρει την κύρια ευθύνη για την είσοδο του ΕΛΑΜ στη Βουλή;
Την ευθύνη για την είσοδο κάθε κόμματος στη Βουλή φέρουν όσοι ψήφισαν αυτό το κόμμα. Ας έχουμε υπόψη ότι το ΕΛΑΜ ψηφίστηκε από 13 χιλιάδες άτομα σε όλη την επικράτεια, όχι από μερικές εκατοντάδες. Σε ορισμένα εκλογικά κέντρα η επιρροή του υπήρξε εντυπωσιακά υψηλή. Η μεγάλη αποχή κατά κανόνα ευνοεί τα ακροδεξιά σχήματα, διότι οι λόγοι που αναφέραμε πιο πάνω αποτελούν το υπόβαθρο για την επιχειρηματολογία και τη δράση αυτών των σχημάτων. Επίσης, ο φορτισμένος πολιτικός τους λόγος, σε συνάρτηση με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, βοηθά τα ακροδεξιά κόμματα να επηρεάζονται λιγότερο από την τάση για αποχή απ’ ό,τι τα συστημικά κόμματα.
 
Κάνοντας μια πιο προσεκτική ανάγνωση των αποτελεσμάτων, θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει ότι το εκλογικό σώμα κινείται προς ακροδεξιές, εθνικιστικές επιλογές;
Δεν είμαι βέβαιος. Υπάρχει σαφώς μια μεγάλη άνοδος του ΕΛΑΜ, αφού οι ψήφοι του έχουν τριπλασιαστεί. Άνοδο μεγάλη, με διπλασιασμό ψήφων, είχαν και οι Οικολόγοι, αλλά δεν μπορούμε να κατατάξουμε αυτό το κόμμα στα εθνικιστικά. Αν δούμε συνολικά τις ψήφους των κομμάτων του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου, βλέπουμε ότι από περίπου 114 χιλιάδες το 2011 ανέβηκαν συνολικά στις 142 χιλιάδες το 2016. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι όλα αυτά τα κόμματα ακροδεξιά ή έστω εθνικιστικά.
 
Πολλοί θεωρούν ότι η ενίσχυση του ενδιάμεσου χώρου στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα στις ηγεσίες των δύο μεγάλων κομμάτων, όπως και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, σε σχέση με τη μορφή και το περιεχόμενο της επιδιωκόμενης λύσης του Κυπριακού. Συμφωνείτε;
Τα κόμματα πέραν του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, που αυτοαποκαλούνται «ενδιάμεσος χώρος», δεν συγκροτούν ένα ενιαίο πολιτικό σχήμα, ούτε έχουν τον ίδιο λόγο στο Κυπριακό. Τα εκλογικά αποτελέσματα δεν μπορούν να ερμηνευτούν ως ουσιαστική ενίσχυση αυτών των κομμάτων, καθώς η συνολική αύξηση είναι μικρή (30 χιλιάδες ψήφοι) και γίνεται ακόμη μικρότερη αν λάβουμε υπόψη ότι 200 χιλιάδες πολίτες γύρισαν την πλάτη σε όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα.
 
Ο μεγάλος ηττημένος των εκλογών είναι το ΑΚΕΛ. Γιατί κατά την άποψή σας 42.000 πολίτες που το 2011 έδωσαν την ψήφο τους στο κόμμα της Αριστεράς, την περασμένη Κυριακή έκαναν άλλες επιλογές;
Δεν συμμερίζομαι την εκτίμηση αυτή, υπό την έννοια ότι μεγαλύτερος ηττημένος είναι η ΕΔΕΚ, που κατέγραψε τη μεγαλύτερη συρρίκνωση και απώλεσε το 40% της επιρροής της. Σίγουρα, όμως, οι απώλειες για το ΑΚΕΛ είναι αρκετά μεγάλες, με το εκτόπισμά του να είναι ιστορικά το χαμηλότερο. Στο σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, μη εξαιρουμένης της αποχής, το εκτόπισμα του ΑΚΕΛ είναι σήμερα στο 16,6%, όταν το επόμενο ιστορικά χαμηλό ήταν 25% (το 2011 και το 1985). Θέλω να πω ότι οι ψήφοι, και κυρίως το εκτόπισμα που έχει χαθεί, είναι όντως πολύ μεγάλο. Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιες άλλες επιλογές έκαναν οι προηγούμενοι εκλογείς, αν δηλαδή ψήφισαν άλλα κόμματα ή αν οι περισσότεροι στράφηκαν στην αποχή. Επίσης, δεν έχουμε ακριβείς μετρήσεις, ποσοτικές και ποιοτικές, για τους λόγους. Κρίνοντας καθαρά πολιτικά, και εν πολλοίς υποκειμενικά, εκτιμώ ότι η συρρίκνωση του ΑΚΕΛ οφείλεται σε τέσσερις βασικούς λόγους: α) στην εμπλοκή του ως κόμμα και με ανώτατα στελέχη του σε υποθέσεις διαπλοκής και διαφθοράς, β) στην απαξιωμένη στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών διακυβέρνηση Χριστόφια, για την οποία δεν έγινε ουσιαστική αυτοκριτική, γ) στον προγραμματικό πολιτικό του λόγο στα θέματα οικονομίας, που ακούγεται αδιέξοδος και μη πειστικός σε μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος, και δ) σε μια μερίδα παραδοσιακών υποστηρικτών του, όχι ιδιαίτερα μεγάλη αλλά ούτε και αμελητέα, που είναι εξαιρετικά επιφυλακτική, αν όχι αρνητική, σε λύση ομοσπονδίας.
 
Για την ΕΔΕΚ η μείωση των ποσοστών ήταν αναμενόμενη. Ωστόσο η πτώση ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι υπολόγιζε η ηγεσία του κόμματος. Θεωρείτε ότι η συρρίκνωση των Κυπρίων σοσιαλδημοκρατών οφείλεται στην εσωστρέφεια που σημάδεψε το κόμμα τον τελευταίο χρόνο ή υπάρχουν και άλλοι λόγοι;
Η εσωκομματική κρίση, εξαιτίας του τρόπου αλλαγής ηγεσίας αλλά και του παραγκωνισμού του συνόλου των βουλευτών του κόμματος, είναι ίσως η βασικότερη αιτία της εκλογικής κατάρρευσης. Η ΕΔΕΚ εισήλθε στον προεκλογικό αγώνα αποδεκατισμένη και αυτή ήταν μάλλον μια συνειδητή επιλογή της νέας ηγεσίας της, που προτίμησε ένα εσωτερικό ξεκαθάρισμα, έστω και αν το τίμημα θα ήταν η απώλεια ψήφων. Πέραν των εσωτερικών τριβών, η ΕΔΕΚ εδώ και χρόνια μοιάζει ένας οργανισμός κορεσμένος, που δεν μπορεί να εμπνεύσει. Ο πολιτικός της λόγος, ιδιαίτερα στο Κυπριακό, βασίζεται σε μια ακραία ρητορική, που δεν συνάδει με τη φυσιογνωμία ενός κεντροαριστερού, σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αυτές οι προσεγγίσεις την έχουν αποξενώσει και από τον χώρο της ευρωπαϊκής και διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας. Αντί να ωφελείται από τις απώλειες των δύο μεγάλων κομμάτων, αντί να είναι επιλογή για πολίτες που αναζητούν κάτι διαφορετικό, η ΕΔΕΚ λειτούργησε ως δεξαμενή τροφοδότησης των νέων κομμάτων, ιδιαίτερα της Συμμαχίας Πολιτών.
 
Ήδη από την Κυριακή το βράδυ κάποιοι επανέφεραν στο προσκήνιο την ιδέα για αναζωογόνηση των προσπαθειών για συνένωση του ενδιάμεσου χώρου. Θεωρείτε ότι οι συνθήκες σήμερα είναι καλύτερες για επανάληψη της προσπάθειας;
Αυτή η συζήτηση έχει καταντήσει γραφική. Οι συνθήκες είναι ίδιες εδώ και πολλά χρόνια. Προσωπικά αμφιβάλλω αν η συνένωση όλων των κομμάτων πέραν του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ θα δημιουργήσει ένα κόμμα που θα αθροίσει όλα τα ποσοστά. Αμφιβάλλω αν όσοι ψηφίζουν σήμερα τα διάφορα «ενδιάμεσα» κόμματα θα ήταν πρόθυμοι να ψηφίσουν ένα και μοναδικό κόμμα. Κι έπειτα, ποια θα είναι η ιδεολογία, ποιος ο πολιτικός λόγος και ποια η φυσιογνωμία αυτού του κόμματος; Αφήνω τα θέματα ηγεσίας και καρέκλας.
 
 
pavlidecy@gmail.com