Όταν η τέχνη συνάντησε την τραγωδία των προσφύγων

 Σε μια παλιά σάπια βάρκα που προοριζόταν για τα σκουπίδια, άνθρωποι, ανάμεσά τους μικρά παιδιά, φτιαγμένοι από πολυουρεθάνη και γυψόγαζες, κείτονται νεκροί. Ο τρόμος και η αγωνία, περίτεχνα ζωγραφισμένα στα πρόσωπά τους. Ένα έργο βγαλμένο από την ίδια τη ζωή και το δράμα των προσφύγων που δεν έχει τέλος. Η καθηγήτρια Τέχνης Πόπη Νικολάου και οι 30 μαθητές της από το Λύκειο Αποστόλου Λουκά Κολοσσίου έγιναν δικαίως τα πρόσωπα των ημερών, αφού με τη μοναδική αυτή δημιουργία τους κατάφεραν όχι μόνο να αγγίξουν, αλλά και να μιλήσουν στις ψυχές πολλών ανθρώπων. Ανάμεσά τους η Saatchi Gallery του Λονδίνου, η οποία κατέταξε το έργο «Immigrants/Μετανάστες» στα 20 καλύτερα από μια λίστα 22.000 δημιουργιών. Ο «Ρεπόρτερ» δίνει σήμερα βήμα στους δημιουργούς, πιστεύοντας ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες αξίζουν όχι μόνο την προβολή, αλλά και το αληθινό χειροκρότημα.

-Κυρία Νικολάου, ποιανού ήταν η ιδέα γι’ αυτό το έργο;
Η ιδέα για τη δημιουργία του έργου «Immigrants/Μετανάστες» ήταν δική μου. Προσωπικά είχα αφουγκραστεί τον παλμό της κοινωνίας και την κρίση αξιών που την χαρακτηρίζει, πριν από δύο χρόνια, δημιουργώντας το έργο «Η λυμπουρκά», το οποίο απεικονίζει μιλιούνια μυρμήγκια να ενώνουν τις επαρχίες της Κύπρου, συμβολίζοντας την επανένωση των αξιών. Το έργο απέσπασε το πρώτο παγκύπριο βραβείο, εντυπωσιάζοντας εξίσου το κοινό. Όμως, η αφορμή γι’ αυτή τη δημιουργία δόθηκε μέσα από το θέμα του 5ου Παγκύπριου Διαγωνισμού Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης, που ήταν «Κρίση – Πρόκληση». Κάθε θέμα κρίνω σωστό να το αναλύω με τους μαθητές μου. Συζητώ μαζί τους για το πώς αντιλαμβάνονται οι ίδιοι κάποια πράγματα. Μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, λοιπόν, στη διάρκεια της οποίας εξέφρασαν τα συναισθήματά τους –προέκυψαν και αρκετές διαφωνίες γύρω από τους μετανάστες που ξενιτεύονται για μια καλύτερη ζωή–, τους ζήτησα να καταγράψουν είτε με λόγια είτε με εικόνες την ιδέα τους. Επιδίωξα να τους προβληματίσω, φέρνοντας στην τάξη και μια μικρή παιδική βαρκούλα απ’ αυτές που χρησιμοποιούν τα μωρά για να ζωγραφίζουν, μαζί με αποκόμματα εφημερίδων που απεικόνιζαν μετανάστες, τα οποία τοποθέτησα στην πινακίδα. Ακολούθως τους ζήτησα να βάλουν οι ίδιοι τους μετανάστες μέσα στη βάρκα. Κάπως έτσι άρχισε να εξελίσσεται η ιδέα.

-Πόσος χρόνος χρειάστηκε γι’ αυτό το αποτέλεσμα;
Για να γίνει η βάρκα, τα παιδιά δούλεψαν εντατικά με μεγάλο ζήλο τους τελευταίους τρεις μήνες, ακόμα και σε ώρες εκτός μαθήματος, κάτω από τη δική μου εποπτεία. Χρησιμοποιήσαμε δύσκολα υλικά, όπως πολυουρεθάνη, γυψόγαζες, σύρματα. Τα παιδιά κατενθουσιάστηκαν, δουλεύοντας με μεγάλη όρεξη. Πολύ πριν, εγώ είχα ολοκληρώσει την ιδέα και το αποτέλεσμα στο μυαλό μου, αλλά δεν ήθελα να σταματήσω τη φαντασία τους. Ήθελα να τους καθοδηγήσω να κατανοήσουν μόνοι τους το βαθύτερο νόημα αυτής της προσπάθειας. Δουλεύαμε σε μια τάξη που εγώ αποκαλώ εργαστήρι τέχνης. Γεμάτο ττέλλια, σουβάδες, γύψους, μπογιές, πινέλα, γόμες, μέσα κι έξω. Τη βάρκα τη δουλεύαμε έξω, κάτω από τη σκάλα, γιατί στην τάξη δεν χωρούσε. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Κολοσσίου σκόπευε να την πετάξει και εγώ τους ζήτησα να μου τη δώσουν.

-Πόσοι άνθρωποι δούλεψαν γι’ αυτό το έργο;
Εκτός από μένα και τα παιδιά, 30 στο σύνολο, εκ των οποίων 8 βασικοί συντελεστές, υπάρχουν πολλοί αφανείς ήρωες σε όλη αυτή την προσπάθεια, που αν μπορούσα να αναφερθώ σε όλους θα κατονόμαζα το μισό σχολείο. Είναι ευλογία που τόσο η διευθύντριά μας, κ. Νεοφύτα, όσο και η βοηθός διευθύντρια Μαρία Γεωργίου, είναι άνθρωποι που αγαπούν την τέχνη και στηρίζουν έμπρακτα και με κατανόηση κάθε μας προσπάθεια. Αξίζει, επίσης, να αναφερθώ και σε μια μεγάλη μερίδα συναδέλφων, οι οποίοι πρόσφεραν ανώνυμα χρήματα γι’ αυτό το έργο. Τους ευχαριστώ όλους μέσα απ’ την ψυχή μου, όπως επίσης και την κοινότητα Κολοσσίου και τον πρόεδρο του Κοινοτικού Συμβουλίου, κ. Λουκά Δημητρίου, με τη συμβολή του οποίου ήρθε γερανός και μεταφέραμε τη βάρκα στην παραλία του Αγίου Ερμογένη, όπου τη φωτογραφίσαμε για τις ανάγκες της έκθεσης στο Λονδίνο.

-Πώς αισθανθήκατε μετά τη μεγάλη διάκριση του έργου, αλλά και την απήχηση που είχε στον κόσμο;
Ήταν τεράστια η συγκίνηση για μένα, αλλά και για τα παιδιά. Το γεγονός ότι είδα τη δουλειά μας να ξεχωρίζει ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα έργα, να αγκαλιάζεται από τον κόσμο, να μιλά στην ψυχή τους και να κερδίζει τις εντυπώσεις, μόνο χαρά μάς έδωσε. Ήταν η καλύτερη ανταμοιβή για μένα και τους μαθητές μου, που αναδημοσιεύουν τη δουλειά μας με περηφάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Το αξίζουν, γιατί δούλεψαν με πάθος και ζήλο.

-Ποιο είναι το μήνυμα που θέλατε να περάσετε προς τα έξω;
Το μήνυμα είναι πως οι μετανάστες δεν είναι ούτε κλέφτες ούτε απατεώνες. Είναι άνθρωποι οι οποίοι αγωνίζονται αντιμέτωποι με την οργή της φύσης, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Αναζητώντας ελπίδα. Γνωρίζουν ότι μπορεί να μην τα καταφέρουν, όμως ρισκάρουν με τις οικογένειές τους για να ζήσουν σ’ ένα μέρος ασφαλές. Καθημερινά χάνονται μωρά και ζωές, και κάποιοι το χρησιμοποιούν. Είμαι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη πάνω σ’ αυτό και από προσωπικά βιώματα. Ήμουν έξι χρόνων όταν έγινε ο πόλεμος στην Κύπρο. Θυμάμαι τη μέρα που φύγαμε από το σπίτι μας στο Βαρώσι και ξέρω πώς είναι να ξαναχτίζεις τη ζωή σου από το μηδέν. Επίσης, πολλοί από τους μαθητές που συμμετείχαν είναι παιδιά προσφύγων που βίωσαν τον ξεριζωμό στην Κύπρο και όχι μόνο, γι’ αυτό και ήταν εξίσου ευαισθητοποιημένα.

-Ο στόχος σας τώρα ποιος είναι;
Τον Μάρτιο θα πάμε στο Λονδίνο. Το έργο μας επιλέγηκε από τη Saatchi Gallery, από μια λίστα 22.000 έργων, ανάμεσα στα 20 καλύτερα. Θα εκθέσουμε τη δουλειά μας μαζί με τους υπόλοιπους δημιουργούς, μεταξύ 3 και 9 Μαρτίου. Στις 3 Μαρτίου θα δοθούν και τα 3 πρώτα βραβεία στα έργα που θα επιλεγούν για τα «2016 Saatchi Gallery / Deutsche Bank Art Prize». Στόχος μας είναι να φέρουμε το πρώτο βραβείο, όχι μόνο για τη δόξα, αλλά και γιατί θέλω με τα χρήματα που θα κερδίσουμε να βοηθήσω παιδιά του σχολείου που το έχουν πραγματικά ανάγκη. Το βραβείο συνοδεύεται με το σεβαστό ποσό των 10.000 ευρώ, μέρος του οποίου θα δοθεί φυσικά για την αγορά υλικών τέχνης, βάσει των όρων του διαγωνισμού, αλλά πρωτίστως θέλω να βοηθηθούν, έστω και με ένα μικρό ποσό, κάποιοι μαθητές που είναι καλοί στην τέχνη και θέλουν να σπουδάσουν.

Τα συναισθήματά τους, μοιράστηκαν με τον Ρεπόρτερ και οι ίδιοι οι μαθητές

ΑΝΝΙΤΑ ΓΙΑΝΝΗ
«Η στιγμή που η βάρκα με τους μετανάστες άγγιξε τα βότσαλα ήταν μαγική! Έβλεπα μπροστά μου τους πραγματικούς μετανάστες να φτάνουν εξουθενωμένοι στην ακτή»

ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΗΛΙΑ
«Εμείς είμαστε το μέλλον της ανθρωπότητας. Αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο»

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
«Πρόσφυγες και μετανάστες. Συνάνθρωποι…»

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Εμείς και οι Άλλοι. Όλοι άνθρωποι στην ίδια βάρκα, αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΣΚΗΣ
«Ποτέ δεν θα ξεχάσουμε… Θα αγωνιστούμε»