Το ιδανικό εγγυητικό πλαίσιο της Κύπρου και ο ρόλος του… «watchdog»

Οι εγγυήσεις αποτελούν μια από τις βασικές κόκκινες γραμμές για τους Ε/κ, αλλά και για τους Τ/κ, για διαφορετικούς λόγους, κι ως εκ τούτου, εμπόδιο στη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού.

Το σύστημα των εγγυήσεων του 1960 χαρακτηρίζεται ως αναχρονιστικό καθώς δεν ανταποκρίνεται ούτε εξυπηρετεί τις ανάγκες λειτουργίας ενός σύγχρονου κράτους- μέλους της ΕΕ. Με βάση τα πιο πάνω, ο Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Frederick, νομικός Χρίστος Κληρίδης, εξηγεί στον Reporter το εγγυητικό πλαίσιο, που θα πρέπει να διέπει την Ομοσπονδιακή Κύπρο, ως ένα σύγχρονο κράτος -μέλος της ΕΕ.

Αφού οι εγγυήσεις του 1960 είναι αναχρονιστικές, ποια θα πρέπει να είναι, από συνταγματικής απόψεως, τα βασικά γνωρίσματα του εγγυητικού πλαισίου της Ομοσπονδιακής Κύπρου, ως ένα σύγχρονο κράτος-μέλος της ΕΕ; Τί ενδείκνυται για την περίπτωση της Κύπρου;

Η Κύπρος σαν σύγχρονο Ευρωπαϊκό Κράτος, ισότιμο μέλος της ΕΕ, είναι κυρίαρχο. Εγγυήσεις της Συνταγματικής Τάξης από τρίτους παραβιάζουν την εθνική κυριαρχία, το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και το Διεθνές Δίκαιο. Οι Κύπριοι πολίτες σε Κράτος Δικαίου έχουν το όφελος της δικαστικής προστασίας εντός και εκτός Κύπρου. Εντός από το Ανώτατο Δικαστήριο. Αναμένεται η σύνθεση του να είναι από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Εκτός Κύπρου, καταλυτικός είναι ο ρόλος του ΕΔΑΔ με δικαίωμα ατομικής Προσφυγής. Επίσης, στο πλαίσιο της ΕΕ, το Δικαστήριο της ΕΕ αποτελεί φρουρό (watchdog) της Ευρωπαϊκής Νομιμότητας. 

Η μόνη «εγγύηση» που χρειάζεται η Κύπρος είναι ότι η συμφωνία επίλυσης θα εφαρμοστεί και θα υλοποιηθεί πλήρως από την Τουρκία, ιδιαίτερα αφού είναι κατοχική δύναμη. Το 2004, το Συμβούλιο Ασφαλείας ήταν απρόθυμο να παράσχει τέτοιας μορφής εγγύηση. Πιστεύω ότι ΝΑΤΟ, Αμερική, Αγγλία θα είναι επίσης απρόθυμες να εγγυηθούν την υλοποίηση λύσης γιατί δυνατόν να συγκρουστούν με σύμμαχο χώρα, δηλαδή την Τουρκία. Συνεπώς, μόνο η ΕΕ με ειδικά συγκροτημένη μονάδα Task Force και ειδικούς όρους εντολής θα μπορούσε να διασφαλίσει την υλοποίηση. Πιστεύω, όμως, ότι η ίδια η ΕΕ θα αποφύγει πολεμική σύρραξη με την Τουρκία. Συνεπώς, οι εγγυήσεις της δυνατόν να είναι θεωρητικές (βλ. προηγούμενο στα Ίμια, παραβίαση κυπριακής ΑΟΖ). Η καλύτερη εγγύηση εφαρμογής της λύσης είναι η εφαρμογή της σταδιακά πριν ακόμη η λύση να τεθεί σε νομική ισχύ υπό όρους. Δηλαδή, άμεση αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων, παράλληλη αποχώρηση ΕΛΔΥΚ και σταδιακή μείωση της ΕΦ μέχρι αντικατάσταση της από τη Νέα Δύναμη Άμυνας και Ασφάλειας Ε/κ και Τ/κ, παράδοση των κατεχομένων στους νόμιμους κατοίκους, αρχίζοντας από τις περιοχές, που θα συμφωνηθούν ότι θα επιστραφούν. Ανάλογα με το περιεχόμενο της λύσης, επιστροφή επίσης περιουσιών. Αυτά τα βασικά πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή με την υπογραφή και να αποτελούν προϋπόθεση της ισχύος της οποιασδήποτε συμφωνίας.

Ποια τα γνωρίσματα που θα πρέπει να διέπουν ένα σύγχρονο κράτος, για διασφάλιση της εσωτερικής ασφάλειας και εγγύησης της ομαλής λειτουργίας και σταθερότητας; Τί ενδείκνυται για την περίπτωση της Κύπρου;

Το Κράτος Δικαίου, όπως εξελίχθηκε από την εποχή της Magna Charta, αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε σύγχρονου Ευρωπαϊκού Κράτους. Αυτό εξυπακούει συνταγματική προστασία της Αρχής της Ισότητας, των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των βασικών Ελευθεριών. Η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική από τη δεκαετία του 1960. Τώρα υπάρχει το Δικαίωμα της ατομικής προσφυγής στο ΕΔΑΔ. Επίσης, η Νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, από τον Μάιο του 2001, επέτρεψε νομολογιακά πλέον την αρχή της τριτενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι Ιδιώτης δύναται να διατυπώνει εναντίον Ιδιώτη παράπονο για παραβίαση των Ατομικών του Δικαιωμάτων και να εξασφαλίσει δικαστική προστασία. Πέραν τούτου, η εφαρμογή, στην πράξη, του Ευρωπαϊκού Δικαίου τελεί υπό την διαρκή παρακολούθηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στο Λουξεμβούργο. Πάνω από όλα όμως, δηλαδή πέραν από το δικαίωμα δικαστικής προστασίας, η Εκτελεστική και Νομοθετική εξουσία είναι δεσμευμένες με ένα πλέγμα διεθνών συμφωνιών, που υπεγράφησαν από την Κυπριακή Δημοκρατία, που κατοχυρώνουν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Οργανισμοί, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΗΕ παρακολουθούν στενότατα την Κύπρο, τους θεσμούς της και την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η ομαλότητα και η ομαλή λειτουργία του Συντάγματος πάνω από όλα θα διασφαλιστεί με την ανάπτυξη και προώθηση, ενόψει και του παρελθόντος, της κουλτούρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αμοιβαίου σεβασμού και κατανόησης. Αυτό είναι θέμα κοινής παιδείας και κουλτούρας στον τομέα αυτό σε όλα τα επίπεδα. Επιτροπές συμφιλίωσης μπορεί να λειτουργήσουν θετικά μετά τη λύση. Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση είναι σαφώς η λύση να είναι δίκαιη και λειτουργική για να έχει πιθανότητα να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας και ανάπτυξης.

Follow @AthanasiouTh