Λογιστική στην Κύπρο: το παρελθόν το παρόν και το μέλλον

Όταν ο Luca Pacioli, πρωτοδημοσίευε το σύγγραμμα του Summade Arithmetica, Geometria, «Proportioni Et Proportionalita», όπου είχε την πρώτη αναφορά σε ένα σύστημα διπλής καταγραφής βιβλίων, δεν πίστευε πως θα ήταν ουσιαστικά η βάση της σύγχρονης επιστήμης της λογιστικής. Στην Κύπρο, η τήρηση οικονομικών βιβλίων θεσμοθετήθηκε αρχικά επί Τουρκοκρατίας, όταν επιβλήθηκε ο Οθωμανικός Εμπορικός Κώδικας, ο οποίος ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον αντίστοιχο γαλλικό Ναπολεόντειο Κώδικα. Ο Κώδικας απαιτούσε από τον κάθε έμπορα να καταγράφει τα εμπορικά του πεπραγμένα, χωρίς κενά και παραλείψεις, και αν ένας έμπορος δήλωνε πτώχευση, έπρεπε άμεσα να δηλωθεί ο ισολογισμός του.
Στη μετάβαση από την Τουρκοκρατία στην Αγγλοκρατία, έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος γραφής των λογιστικών αρχείων, μιας και αυτό γινόταν από δεξιά προς αριστερά, όπως τα Οθωμανικά, και πλέον έπρεπε να γίνει αντίστροφα. Όσον αφορά στους λογιστικούς ελέγχους των εμπορικών βιβλίων μιας επιχείρησης (ισολογισμοί), γινόταν από δύο ελεγκτές (audit) της αγγλικής αποικιακής κυβέρνησης. Από πλευράς της εκπαίδευσης, επί Αγγλοκρατίας, η Αγγλική Σχολή και αργότερα άλλα τέσσερα σχολεία στην Κύπρο, άρχισαν να δίνουν έμφαση στο μάθημα της Λογιστικής.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θεσμοθετήθηκαν τα πρώτα λογιστικά στάνταρ και το επάγγελμα του λογιστή άρχισε να βελτιώνεται προς το καλύτερο. Άρχισαν να ιδρύονται διάφορες εμπορικές σχολές που έδιναν βαρύτητα στη λογιστική, όπως αυτή της Σχολής Λογιστών στη Μόρφου, όπου εκεί δίδαξε ο γνωστός ποιητής της Κύπρου, Κώστας Μόντης. Ακόμη, τη δεκαετία του 1940 ιδρύεται η φημισμένη Εμπορική Σχολή Νεοκλέους, που παρείχε αρκετές γνώσεις στα οικονομικά και λογιστικά θέματα.
Η σωστή θεσμοθέτηση της ανάγκης τήρησης λογιστικών βιβλίων κατά την εισαγωγή του φόρου εισοδήματος, απέδειξε την αξία του σωστά εκπαιδευμένου λογιστή, τόσο για την κυβέρνηση, όσο και για τις επιχειρήσεις. Από την αρχή, οι Κύπριοι λογιστές προτίμησαν να εξετάζονται για την απόκτηση διεθνών επαγγελματικών τίτλων στα αγγλικά, με τον ανταγωνισμό για διεθνή επαγγελματική αναγνώριση να φέρνει ποιότητα στον χώρο. Αξίζει ν’ αναφερθεί και η περίπτωση του Nevvar Hickmet, του πρώτου Κύπριου που έγινε μέλος του Institute of Chartered Accountants in England and Wales, το 1937. Έτσι, το επάγγελμα άνθισε στην Κύπρο, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του πρώτου επαγγελματικού συλλόγου λογιστών, το 1961.
Σήμερα η διάθεση λογιστικών υπηρεσιών θεωρείται ένας από τους πιο ανταγωνιστικούς τομείς της κυπριακής οικονομίας. Τα στατιστικά του τομέα της λογιστικής για την περίοδο 2008 - 2014 δείχνουν τη δυναμικότητά του. Την περίοδο αυτή είχε υψηλή αύξηση του τζίρου, κατά 5% ετησίως, καθώς και αύξηση των εταιρειών από 504 σε 902 το 2013, εργοδοτώντας σήμερα 7.598 άτομα. Στον εν λόγω τομέα, σήμερα, δεν παύουν οι προκλήσεις, λόγω της πίεσης από τρίτες χώρες για περιορισμό τον εταιρειών που έχουν βάση την Κύπρο. Πιο ανησυχητική εξέλιξη είναι η σταδιακή υποχώρηση της εργασιακής παραγωγικότητας του τομέα.
Παρόλα τα σημερινά θέματα που αντιμετωπίζει η λογιστική, το μέλλον του επαγγέλματος παραμένει λαμπρό στην Κύπρο. Τα ιδιωτικά πανεπιστημιακά ιδρύματα και κολλέγια επαγγελματικής κατάρτισης ανταγωνίζονται για ν’ αυξήσουν την ποιότητα των αποφοίτων λογιστικής. Σημειωτέον ότι στην πρόσφατη αύξηση των εξαιρέσεων από το διεθνές λογιστικό επαγγελματικό δίπλωμα του ACA, η Κύπρος είχε τουλάχιστον τρία ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένου και του Ευρωπαϊκού Πανεπιστήμιου Κύπρου, που επιβραβευτήκαν με επιπρόσθετες εξαιρέσεις. Ο μεγάλος μελλοντικός κίνδυνος για τον τομέα, δεν είναι η έλλειψη κατάρτισης ή η φυγή ξένων εταιρειών, αλλά η τεχνολογία. Ο αυτοματισμός του επαγγέλματος της λογιστικής πιθανόν στο μέλλον να μειώσει την εργοδότηση στον τομέα, αλλά ακόμα και τότε η ανάγκη για άρτια καταρτισμένα άτομα δεν θα εξαλειφθεί.

Επίκουρος καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας
στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου