Έτσι φτιάχνεται ένας κόκκινος φάκελος!

Οι πρόσφατες εξελίξεις στην υπόθεση των κόκκινων φακέλων (βλέπε εισηγήσεις UEFA και ΚΟΠ για αυστηρότατες ποινές σε ομάδες, στις οποίες καταλογίζεται ευθύνη για τη χειραγώγηση αποτελέσματος) απέδειξαν -πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας- ότι η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου του στησίματος αγώνων από τους εν Κύπρω αρμοδίους ισοδυναμούσε με ουτοπία. Αν αυτό οφειλόταν σε απροθυμία, ανικανότητα, έλλειψη συντονισμού και συνεργασίας, απουσία των κατάλληλων μέσων ή όλων αυτών μαζί, εναπόκειται στην κρίση του καθενός.
Το αδιαμφισβήτητο εν προκειμένω είναι πως το αδιέξοδο ήρθη, όταν την πρωτοβουλία των κινήσεων ανέλαβε η UEFA. Στο εύλογο ερώτημα «γιατί δεν το έπραττε νωρίτερα;», η απάντηση είναι απλή: διότι μόλις πρόσφατα οι φάκελοι της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας άρχισαν να λογίζονται -σε νομικό επίπεδο- ως αποδείξεις (και όχι ως ενδείξεις, όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος).

Η ημερομηνία-κλειδί είναι η 6η Ιουλίου, όταν το Ανώτατο Αθλητικό Δικαστήριο της Λοζάνης (CAS) απέρριψε την έφεση της αλβανικής Σκεντερμπέου κατά της απόφασης της UEFA για αποκλεισμό της από το Τσάμπιονς Λιγκ της τρέχουσας περιόδου ένεκα της εμπλοκής και ευθύνης της στη χειραγώγηση αποτελεσμάτων. Όπως υπογράμμισε στην άτυπη Γενική Συνέλευση της ΚΟΠ, ο πρόεδρος Κωστάκης Κουτσοκούμνης, στην κρίσιμη εκδίκαση η UEFA δεν προσκόμισε ούτε αποδείξεις ούτε τηλεφωνικές συνομιλίες. Μόνον τους φακέλους και τον τρόπο, με τον οποίο συντάσσονται. Το CAS απεφάνθη πως αυτό ήταν επαρκές για την καταδίκη της αλβανικής ομάδας.
Πώς, αλήθεια, συντάσσεται ένας φάκελος που καταλογίζει ευθύνη για στήσιμο αγώνα με πιθανότητα λάθους (μόλις) 1%;
 
Sportradar/Betradar
Εν αρχή, αυτονόητα, είναι ο συντάκτης του φακέλου. Αυτός δεν είναι (μόνον) η UEFA. Το μεγαλύτερο, ουσιωδέστερο και κρισιμότερο κομμάτι συντάσσεται από τη Sportradar, με την οποία συνεργάζεται η ευρωπαϊκή ομοσπονδία. Η ιδρυθείσα το 2001 Sportradar είναι μια εταιρεία δεδομένων, που παρέχει στατιστικές και αναλύσεις σε μια πληθώρα πελατών ανά τον κόσμο, μεταξύ αυτών ομοσπονδίες και στοιχηματικές εταιρείες.
Τη χαρτογράφηση, εποπτεία και ανάλυση της βιομηχανίας του στοιχήματος (σ.σ. με τζίρο ένα τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως) έχει αναλάβει το στοιχηματικό κομμάτι της Sportradar, η Betradar, που λειτουργεί ως ένα ανταλλακτήριο πιθανοτήτων και άλλες υπηρεσιών για τις άνω των 450 στοιχηματικές εταιρείες, με τις οποίες συνεργάζεται σε παγκόσμια κλίμακα.
Μια ουδόλως διαδεδομένη πραγματικότητα είναι ότι οι στοιχηματικές εταιρείες δεν δημιουργούν οι ίδιες τις αποδόσεις για κάθε παιχνίδι που προσφέρουν. Γι’ αυτό αποτείνονται στη Betradar, η οποία καλύπτει 40 αθλήματα και εκατοντάδες χιλιάδες παιχνίδια ανά έτος. Η συμφωνία προβλέπει πως η Betradar προσφέρει το χαρτοφυλάκιό της στη στοιχηματική εταιρεία, η οποία με τη σειρά της παρέχει στη Betradar όσες αποδόσεις έχει δημιουργήσει η ίδια.
 
Υπηρεσίες Ασφαλείας
Τις πληροφορίες που συνοδεύουν τις αποδόσεις των στοιχηματικών εταιρειών η Betradar τις μεταβιβάζει ακολούθως στις Υπηρεσίες Ασφαλείας της Sportradar, οι οποίες αποτελούν ξεχωριστό τμήμα της εταιρείας, καλύπτουν 65.000 παιχνίδια ετησίως σε 11 αθλήματα και, σύμφωνα με την εταιρεία, δέχονται καθημερινά σχεδόν πέντε δισεκατομμύρια προσαρμογές αποδόσεων από στοιχηματικές εταιρείες!
Οι αποδόσεις δεν αντιπροσωπεύουν μόνο το πιθανό κέρδος σ’ ένα απλό στοίχημα, αλλά καταδεικνύουν και τη σιγουριά της αγοράς για μια συγκεκριμένη έκβαση. Το τσουνάμι δεδομένων που καταφτάνει στη Sportradar της δίνουν μια θαυμαστή δυνατότητα πρόβλεψης για το ποιες οφείλουν να είναι οι αποδόσεις σ’ ένα πολύ μεγάλο αριθμό αθλητικών γεγονότων ανά τον κόσμο. Καθώς οι στοιχηματικές εταιρείες προσαρμόζουν τις αποδόσεις, η Sportradar μπορεί να εντοπίσει πότε οι τζογαδόροι δεν ακολουθούν τις αναμενόμενες μορφές στοιχηματισμού, πότε υπάρχουν υπερβολικά ποσά (βλέπε υπερβολική σιγουριά) σε μια μεριά. Κατά τη Sportradar περίπου το 1% όλων των αθλητικών διοργανώσεων που καλύπτει είναι χειραγωγημένες και είναι εύλογα βέβαιη ότι από το 2009 έχει αποκαλύψει περισσότερα από 1.800 στησίματα.

Early Warning System
Οι Υπηρεσίες Ασφαλείας της Sportradar ξεκίνησαν το 2005, στα απόνερα του σκανδάλου Ρόμπερτ Χόιτσερ στη Γερμανία (σ.σ. διαιτητής που ήταν στο επίκεντρο της χειραγώγησης αγώνων στη β’, γ’ κατηγορία και στο κύπελλο). Η Γερμανική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία και η Μπούντεσλιγκα προσέγγισαν την εταιρεία με σκοπό τη δημιουργία ενός πρόωρου προειδοποιητικού συστήματος (Early Warning System - EWS) που θα σήμαινε συναγερμό για οτιδήποτε ύποπτο συνέβαινε στη στοιχηματική αγορά πριν από ένα παιχνίδι.

Betting Fraud Detection System
Το 2009 -ως απάντηση στην αυξανόμενη απειλή της χειραγώγησης αγώνων τόσο στα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα όσο και στις διοργανώσεις της UEFA- η Sportradar αναβάθμισε το EWS, ώστε να καλύπτει και το στοιχηματισμό στη διάρκεια μιας αναμέτρησης, και άλλαξε το όνομά του σε Betting Fraud Detection System (BFDS), ήτοι Σύστημα Ανίχνευσης Στοιχηματικής Απάτης.
Το εν λόγω σύστημα αναδεικνύει ύποπτες στοιχηματικές δραστηριότητες στις κεντρικές στοιχηματικές αγορές (το ασιατικό χάντικαπ, το σύνολο των τερμάτων σ’ ένα παιχνίδι και το αποτέλεσμα μιας αναμέτρησης) εποπτεύοντας όλες τις μεγάλες στοιχηματικές εταιρείες σε Ευρώπη και Ασία.
Η εποπτεία καλύπτει όλα τα παιχνίδια των διοργανώσεων της UEFA (περίπου 2.000 ανά περίοδο) και τις αναμετρήσεις στις πρώτες δύο κατηγορίες και στο κύπελλο όλων των χωρών-μελών της UEFA (περίπου 30.000 ανά περίοδο), ενώ συνολικά (μαζί με τα άλλα αθλήματα) ο αριθμός ανέρχεται περί τα 110.000 παιχνίδια ετησίως. Με αλγορίθμους και μαθηματικά μοντέλα συγκρίνει τις υπολογισμένες πιθανότητες με τις τρέχουσες και μπορεί να αποφανθεί, αν αυτές δεν είναι φυσιολογικές σε ένα συγκεκριμένο λεπτό ή άλλο χρονικό διάστημα.
Επί του παρόντος η ομάδα του BFDS αριθμεί άνω των 35 άριστα εκπαιδευμένων αναλυτών, οι οποίοι λειτουργούν σε Λονδίνο, Μανίλα και Σίδνεϊ. Υποστήριξη τους παρέχεται α) από άνω των 5.000 δημοσιογράφους που επεξεργάζονται δεδομένα και β) από πάνω των 275 ελεύθερους ερευνητές ανά τον κόσμο. Με την εκτενή κι εξειδικευμένη γνώση τόσο των στοιχηματικών αγορών όσο και του αθλήματος (νέα ομάδων, τοπικές φήμες, ροή αγώνα), η ομάδα μπορεί να φτάσει σε πόρισμα για την ακεραιότητα οποιουδήποτε παιχνιδιού. Όπου υπάρχει υποψία για απάτη, μια ολοκληρωμένη έκθεση συντάσσεται εντός 72 ωρών προσφέροντας μια εξαιρετική πλατφόρμα για ενδεχόμενες πειθαρχικές διαδικασίες ή εγκληματικές έρευνες για τη χειραγώγηση αγώνων.

Πότε σημαίνει συναγερμός
Επειδή υπάρχουν λιγότερες μεταβλητές μετά την έναρξη ενός αγώνα, οι εταιρείες δέχονται μεγαλύτερα στοιχήματα στη διάρκεια αγώνων απ’ ό,τι πριν. Πέραν του να γίνουν πιο ελκυστικές για κάθε εμπλεκόμενο, οι εταιρείες -ανταγωνιζόμενες η μία την άλλη- προσφέρουν ολοένα και πιο περίεργα στοιχήματα, για αγώνες που δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης προσοχής και το διακύβευμά τους είναι μεγαλύτερο στη διεθνή στοιχηματική αγορά απ’ ό,τι στο χορτάρι. Όσοι στήνουν παιχνίδια, δραστηριοποιούνται πιο ενεργά εκεί, όπου παίκτες και διαιτητές είναι φθηνοί και η προσοχή ελάχιστη.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, όταν στοιχηματίζεις ζωντανά σ’ έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, οι αποδόσεις για την επίτευξη ενός τέρματος γίνονται μεγαλύτερες όσο ο χρόνος κυλά, κάτι που έχει νόημα: λιγότερα λεπτά, λιγότερα γκολ. Τι συμβαίνει όμως, όταν στο β’ ημίχρονο ενός αγώνα οι αποδόσεις αίφνης εμφανίζουν απίστευτη σιγουριά για ένα γκολ στα τελευταία λεπτά; Και τι συμβαίνει, όταν αυτό όντως επιτυγχάνεται;

Τρόπος λειτουργίας
Τότε το BFDS σημαίνει συναγερμό και οι Υπηρεσίες Ασφαλείας κινητοποιούνται. Συχνά υπάρχει μια απόλυτα αποδεκτή εξήγηση για την αργοπορημένη, απροσδόκητη κίνηση στις αποδόσεις, π.χ. ο τραυματισμός ενός αστέρα πριν το παιχνίδι ή ένα άγριο ξενύχτι κάποιων παικτών πριν από τον αγώνα που οδήγησε όσους τους είδαν στο μπαρ να πάνε το επόμενο πρωί στο πρακτορείο και να στοιχηματίσουν εναντίον της ομάδας τους.
Όταν όμως τέτοιου είδους εξηγήσεις απουσιάζουν, οι αναλυτές της Sportradar μιλούν σε άτομα που γνωρίζουν το πρωτάθλημα, αναζητώντας απαντήσεις. «Χτενίζουν» τα διαδικτυακά σχόλια (σε ιστοσελίδες ή/και social media) για το εν λόγω πρωτάθλημα, παρακολουθούν τα επόμενα παιχνίδια για τυχόν επανάληψη του φαινομένου, ακτινογραφούν τους εμπλεκόμενους. Από το 2009 η Sportradar διατηρεί βάση δεδομένων με τα ευρήματα και τις αναφορές της για κάθε αγώνα.
 

Ο ρόλος της αστυνομίας
Η αστυνομική εμπλοκή είναι σπάνια σε υποθέσεις χειραγώγησης. Εναπόκειται στους πελάτες της Sportradar, όχι στους αναλυτές της εταιρείας, να αποταθούν στις αρχές. Σχεδόν ένα 60% δεν το πράττει. Γιατί; Επειδή όταν η Sportradar προσεγγίζει μια ομοσπονδία με ενδείξεις χειραγώγησης, η ομοσπονδία αντιμετωπίζει μια πολύ σοβαρή σύγκρουση συμφερόντων: αν επιβλέπεις ένα άθλημα, του οποίου η αξία εδράζεται σε μεγάλο βαθμό στην ακεραιότητα του ανταγωνισμού, αλλά αυτή είναι πλέον πιθανό να έχει τρωθεί, τότε τι κάνεις; Κινείσαι για την αποκατάσταση της ακεραιότητας ή για την προστασία του προϊόντος σου; Η εμπλοκή της αστυνομίας βλάπτει τη δημόσια εικόνα και συνεπάγεται πιθανή απώλεια εσόδων, ειδικά βραχυπρόθεσμα. Γι’ αυτό και δεν εκπλήσσει που πολλοί σιωπούν. Γιατί να ρισκάρει μια ομοσπονδία τη δημόσια κατακραυγή με μια έρευνα που δεν μπορεί να ελέγξει;
Άλλωστε η εμπλοκή της αστυνομίας δεν εγγυάται αποτελέσματα. Οι περισσότερες χώρες, μεταξύ αυτών και η Γερμανία (παρά το σκάνδαλο Χόιτσερ), δεν έχουν ειδικούς νόμους για το στήσιμο αγώνων. Αυτό δυσκολεύει την αστυνομία να βρει εύλογη αιτία για να τοποθετήσει κοριούς και να ζητήσει εντάλματα έρευνας.
 

Follow the money
Ακόμη όμως κι αν η χειραγώγηση αγώνων ήταν παγκοσμίως παράνομη, η επιβολή του νόμου θα ήταν δύσκολη. Οι πελάτες της Sportradar δεν καλύπτουν την ολότητα του αθλητικού κόσμου, ενώ η εταιρεία είναι πιο καλά εφοδιασμένη για να βρίσκει μικρά στησίματα παρά δαπανηρές, υψηλού επιπέδου επιχειρήσεις. Το σύστημά της δεν ανιχνεύει πόσα χρήματα αλλάζουν χέρια, αλλά πόσο οι αποδόσεις παρεκκλίνουν από το αναμενόμενο. Το χρήμα όμως έχει σημασία. Αν χρειάζονται μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια για αλλαγή αποδόσεων σε παιχνίδι β’ κατηγορίας, είναι εύκολα αντιληπτό πόσα δισεκατομμύρια χρειάζονται για να συμβεί κάτι αντίστοιχο π.χ. σε παιχνίδι Μουντιάλ.
Αυτός ήταν (και παραμένει) ο βασικός λόγος που οι μέχρι πρότινος επιτυχίες της Sportradar περνούσαν στα ψιλά από τα Μ.Μ.Ε. και δεν ενθάρρυναν αποτελεσματικά ομοσπονδίες, αρχές και κυβερνήσεις να φτάνουν ως το τέλος τις υποθέσεις χειραγώγησης. Η εταιρεία χρειαζόταν μια κομβική επιτυχία είτε με μεγάλη ομάδα είτε σε μεγάλη διοργάνωση. Η Σκεντερμπέου δεν λογίζεται ως μεγάλη ομάδα, το Τσάμπιονς Λιγκ όμως είναι η ναυαρχίδα των διασυλλογικών διοργανώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η αποδοχή από το CAS του φακέλου της Sportradar ως τεκμηρίου (και όχι ως απλής ένδειξης) ίσως σηματοδοτήσει για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο τόσο κοσμογονικές αλλαγές όσο π.χ. ο νόμος Μποσμάν. Για τη μικρή Κύπρο έχει αποδειχθεί ήδη αρκετό, ώστε να γίνουν τα πρώτα ουσιαστικά βήματα για τον καθαρισμό της κόπρου του Αυγείου.