Από την... Ανάγυια στην Αψιού και τη Χούλου

Η Κύπρος έχει εκατοντάδες  όμορφα χωριά ανά επαρχία, σίγουρα έχουμε βρεθεί σε μερικά από αυτά. Κάποια έχουν περίεργα ονόματα ενώ άλλα ακούγονται αστεία . Από πού άραγε έχουν αποκτήσει την ονομασία  τους;
Ο ΡΕΠΟΡΤΕΡ έψαξε και  παραθέτει μια μικρή λίστα από  χωριά των ελεύθερων επαρχιών  της Κύπρου με τις επικρατέστερες εκδοχές των ονομασιών τους.

Επαρχία Λευκωσία
 

Ανάγυια
Το όνομα του χωριού προέρχεται από τις λέξεις «Άνω» και «Αγυιά», που σημαίνουν «άνω δρόμος». Η ονομασία σχετίζεται δηλαδή με το μικρό ανηφορικό δρόμο που οδηγεί στο χωριό.
 

Ασκάς
Υπάρχου δύο εκδοχές για το από που προήλθε η ονομασία του χωριού. Μια εκδοχή αναφέρει ο πρώτος κάτοικος του χωριού ασχολείτο με την κατασκευή ασκών ενώ, μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα του προέρχεται από μεσαιωνική οικογένεια ευγενών με το επίθετο Ασκάς.

Βυζακιά
Η αρχιτεκτονική των παλαιών σπιτιών της περιοχής συμπληρώνεται με επικλινείς κεραμιδένιες στέγες, στέγες δηλαδή με κλήση προς τα κάτω, οι οποίες είναι κατασκευασμένες από αποστρογγυλεμένες πέτρες του ποταμού. Τις πέτρες ή τα χαλίκια αυτά οι κάτοικοι της περιοχής τα ονομάζουν βυτάτζια, από όπου πείρε το όνομά του το χωριό.

Μηλικούρι
Για το όνομα του χωριού Μηλικούρι υπάρχουν αρκετές και διαφορετικές εκδοχές.
Η πρώτη που υποστηρίχθηκε από αρκετούς λαογράφους και ιστοριοδίφες θέλει την ονομασία του χωριού να προήλθε από το φυτό μυρίκη με μόνη διαφορά ότι το ρ αντικαταστάθηκε από το λ και ονομάστηκε Μηλικούρι. Η ερμηνεία αυτή δεν φαίνεται όμως να ευσταθεί γιατί στην περιοχή τέτοιο φυτό δεν υπάρχει αλλά ούτε και υπήρξε ποτέ
Μια δεύτερη εκδοχή θέλει το χωριό να έχει δημιουργηθεί από τους εναπομείναντες κατοίκους των χωριών «Μήλον» και «Κούριον». Τα χωριά αυτά αποτελούσαν δύο από τα επτά χωριά που βρίσκονταν στην περιοχή της κοιλάδας του ποταμού Πλατύ και των οποίων οι κάτοικοι σύμφωνα με τοπική παράδοση σφαγιάσθηκαν από τους Καραμάνους Τούρκους. Οι διασωθέντες κάτοικοι των χωριών αυτών συνεννοήθηκαν και κατοίκησαν στην περιοχή που είναι σήμερα το χωριό και το ονόμασαν συνενώνοντας τα ονόματα των χωριών τους.
Υπάρχει και άλλη παράδοση η οποία επίσης θέλει το χωριό να δημιουργήθηκε από συνένωση των δύο χωριών Μήλον και Κούριον. Σύμφωνα με αυτή το χωριό Μήλον που βρισκόταν στην περιοχή της κοιλάδας Πλατύ πλήγηκε από θανατικό, ενώ το χωριό Κούριον που βρισκόταν κοντά στο αρχαίο θέατρο του Κουρείου πλήγηκε από σεισμούς και οι κάτοικοι τους συνεννοήθηκαν και έφτιαξαν το Μηλικούρι.

Φτερικούδι
Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή το χωριό πείρε το όνομά του από το φυτό φτέρη ή αλλιώς «φτερίτζιν» ή «φτερικούδιν» ή «φτερίκια. Η φτέρη είναι ένα φυτό το οποίο φύεται σε αφθονία στο Φτερικούδι .
Υπάρχουν όμως μερικοί που υποστηρίζουν πως το όνομα του χωριού συνδέεται με τη θέση που είναι κτισμένο. Συγκεκριμένα αναφέρουν πως η ονομασία του χωριού προήλθε από το γεγονός ότι το χωρίο βρίσκεται στη «φτέρη» του βουνού.

Επαρχία Λεμεσού

Απαισιά
Το όνομα του χωριού φαίνεται πως σχετίζεται με την Απεσιά-ή Απεσό προφανώςτης Μικράς Ασίας και όπως αναφέρει ο Νέαρχος Κληρίδης σε αναλύσεις του η ονομασία του χωριού συνδέεται με την άφιξη κατοίκων από την ομώνυμη περιοχή της Μικράς Ασίας.
 

Αψιού
Για την ονομασία του χωριού Αψιού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με αυτή που απέδωσε ο  Νέαρχος Κληρίδης το χωριό πείρε το όνομα του από παραφθορά του ελληνικού νησιού Νάξος από το οποίο κατέφθασαν στην κοινότητα πολλοί μεταλλουργοί.
Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το Αψιού αποτελεί σύντμηση του ονόματος της μονής Αψινθίου (Παναγία Αψινθιώτισσα) στον Πενταδάκτυλο.
Ενώ μια τελευταία εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα του χωριού προήλθε από παράφραση της πόλης Απαισού (Μυσία), που βρίσκεται στην Μ. Ασία, επηρεάζοντας έτσι και την ονομασία ενός γειτονικού χωριού, της Απαισιάς.

Μοναγρούλι
Το χωριό Μοναγρούλλι πήρε το όνομα του από το γεγονός της τοποθεσίας του που βρίσκεται αφού αποτελούσε τον καλύτερο αγρό από όλους όσους είχε το μοναστήρι της περιοχής και ήταν ο μόνος που χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή των αναγκαίων για να ζήσουν οι μοναχοί της μονής.

Μουταγιάκκα

Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του ονόμαζαν από παλιά το χωριό Muttukaya που σήμαινε χαρούμενος βράχος.
 Υπάρχει πιθανότητα η ονομασία Μουταγιάκα να αποτελούσε παραφθορά της τουρκικής ονομασίας του χωριού από τους Έλληνες, ή και το αντίθετο επειδή, σύμφωνα προς άλλη εκδοχή, η ονομασία του χωριού, ήταν καθαρά ελληνική, σύνθετη από τις λέξεις μύτη (μούττη στο Κυπριακό γλωσσικό ιδίωμα) και αγυιά που σημαίνει δρόμος. Δηλαδή χωριό στη μύτη του δρόμου, εξαιτίας της τοποθεσίας στην οποία βρίσκεται κτισμένο.

Πάχνα
Την ονομασία του το χωριό Πάχνα την πήρε σύμφωνα σε εκδοχή του γεγονότος ότι βρίσκεται κτισμένο ανάμεσα σε τέσσερις λόφους και μοιάζει σαν πάχνη , ξου και το όνομα.

Επαρχία Πάφου

Έμπα
Σύμφωνα με την παράδοση το χωρίο Έμπα της Πάφου,  πήρε το όνομά του από το γεγονός ότι στην είσοδο του χωριού που τότε ήταν ένα μεγάλο τσιφλίκι, υπήρχε μια πύλη την οποία φύλαγε πάντα ένας φρουρός. Για να εισέλθει κάποιος στο τσιφλίκι, έπρεπε να περάσει από τον έλεγχο του σκοπού, ο οποίος αν έκρινε σωστό να περάσει του έλεγε Έμπα (πέρασε/εισέλθε).
 

Τσάδα
Για την ονομασία του χωριού Τσάδα δεν υπάρχει έγκυρη πληροφόρηση αλλά διάφορες εκδοχές που λέγονται από τους κατοίκους.
Ωστόσο, η επικρατέστερη από εκείνες είναι αυτή που λέγεται από τις πιο παλιές γενιές, ότι δηλαδή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό βρισκόταν τότε χτισμένο, στις πιο χαμηλές περιοχές και δεχόταν αρκετές παρενοχλήσεις από τους Τούρκους. Για το λόγο αυτό, οι κάτοικοι αποφάσισαν να μετακινήσουν το χωριό «Τσά – δα» όπως έλεγαν τότε, δηλαδή λίγο πιο πέρα, έτσι και έμεινε η σημερινή ονομασία του χωριού, Τσάδα.

Φασούλα
Το ίδιο συμβαίνει με την ονομασία του χωριού Φασούλα, υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την ετυμολογία της ονομασίας του χωριού, αλλά επικρατέστερες είναι τρείς.Μία εκδοχή είναι ότι το χωριό σύμφωνα με την παράδοση πήρε το όνομα του από τον πρώτο κάτοικο ο οποίος ονομαζόταν Φασουλάς και ήταν καλόγηρος.Άλλη εκδοχή είναι ότι προήλθε από τα φασόλια που υποθέτουν ότι καλλιεργούσαν οι κάτοικοι στην περιοχή, πράγμα όμως που δεν είναι καθόλου βέβαιο.
Σε μια Τρίτη εκδοχή που είναι η επικρατέστερη αναφέρετε  πως το χωριό πήρε το όνομα του από την Φράγκικη λέξη "Φασούλα" που σημαίνει δρεπάνι και είναι το γνωστό εργαλείο του θερισμού.
 
 Χούλου
Το παράξενο όνομα του χωριού Χούλου της Πάφου σύμφωνα με την παράδοση πρόερχεται από τον Συριακής καταγωγής Φεουδάρχη Goul- Χούλ . Η πάράδοση και η ιστορία θέλει τους Φράγκους να εγκαθίστανται στη περιοχή από τον 13ον εγκαθιδρύοντας την έδρα του φέουδου και κτίζοντας το παλάτι του Χουλ στη αυλή της σημερινής εκκλησίας.

Πωμός
Το χωριό υπήρχε με την ίδια ακριβώς ονομασία κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Pomo .Ορθή φαίνεται να είναι η γραφή Πωμός, γιατί η ονομασία του χωριού θεωρείται ότι έχει αρχαία ελληνική προέλευση, από τη λέξη βωμός. Είναι πολύ πιθανό κατά την Αρχαιότητα να υπήρχε στην περιοχή ναός ή τέμενος κάποιας θεότητας (ίσως της Αφροδίτης) με φημισμένο βωμός.
 

Επαρχία Λάρνακας- Ελεύθερη Αμμόχωστος
 

Αναφωτία
Το χωριό είναι γνωστό και ως Αναφωτίδα ενώ η ονομασία του, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, προήλθε από το όνομα Αγία Φωτεινή ή Φωτού.
 

Ζύγι
Το χωριό Ζύγι πήρε την ονομασία του από το γεγονός ότι απόεκεί εξάγονταν τα χαρούπια και οι παραγωγοί τους τα μετέφεραν για ζύγισμα.
 

Λιοπέτρι
Για το όνομα του, υπάρχουν διάφορες βάσιμες εκδοχές. Επικρατέστερη θεωρείται αυτή που καταγράφει, ο ιστορικός – λαογράφος Νέαρχος Κληρίδης, στο βιβλίο του «Χωριά και πολιτείες της Κύπρου» σύμφωνα με την οποία το χωριό πήρε το όνομά του από τις λίγες πέτρες που είχε σε σύγκριση με τα γειτονικά του χωριά.

 
Ορόκλινη Ή Βορόκλινη
Κατά τον Grivaud, τα ονόματα με τα οποία συναντάται το χωριό είναι Porocumi, Voroclini, Voroklini.
Ο Νέρχος Kληρίδης υποστηρίζει ότι το όνομα του χωριού 'Βορόκληνη' πιθανώς να προήλθε από τις πηγές του, των οποίων το νερό είναι γλυφό. Μία άλλη πιθανή εκδοχή ίσως να πηγάζει από τις λέξεις 'Όρος' και 'κλινίν' που σημαίνει 'πλουσιοπάροχο'. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να γίνεται αναφορά στο ότι έρεε πλούσιο το νερό από τις πλαγιές του βουνού στην περιοχή όπου πήγαζε.

Αυγόρου
Με αρχαίο ιστορικό παρελθόν, το χωριό πήρε το όνομα του από τα λουτρά του Ευαγόρα, βασιλιά της αρχαίας πόλης-κράτους της Σαλαμίνας.