Το ειρηνιστικό αφήγημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Σε εποχές παρακμής και ήττας, και όταν ακόμα τα πράγματα φτάσουν να τρίζουν και να απειλούνται με κατάρρευση, όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πολλοί δημοσιολόγοι, πολιτευτές και άλλοι παραμένουν αγκιστρωμένοι στα παραμύθια τους. Αυτό, πέραν του γεγονότος ότι τους βοηθά να κτίζουν την πολιτική ή πνευματική τους καριέρα διαδίδοντας ψευδαισθήσεις, αποβαίνει άκρως επικίνδυνο για το σύνολο διότι η ρεαλιστική θέαση των πραγμάτων θολώνεται επικίνδυνα από ψευτοϊδεαλισμούς και ιδεολογήματα.
Σε πολλά κυπριακά μυαλά αβγάτισε ιδιαίτερα το ιδεαλιστικό αφήγημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θεωρήθηκε ως η καταγωγική βάση για την ίδρυση και τη σταδιακή της «ενοποίηση». Το αφήγημα αυτό λέει περίπου τα εξής: ότι μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι λαοί και οι ηγεσίες επιτέλους κατανόησαν και πείστηκαν για τα αγαθά της ειρήνης και αποφάσισαν να προχωρήσουν βήμα –βήμα προς μια ενωμένη και ειρηνική ήπειρο προκειμένου να μην υπάρξει νέα σύγκρουση. Η αρχή έγινε μεν την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ) τα οποία οδήγησαν στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά (ΕΟΚ) και αργότερα στη βήμα-βήμα ενοποίηση. Έτσι, συνεχίζει το αφήγημα, το εγχείρημα πέτυχε μιας και η βούληση για ειρηνική συνύπαρξη υπερίσχυσε έναντι άλλων τυχόν μειοψηφικών απόψεων. Αποκορύφωμα αυτής της ειρηνιστικής έξαρσης ήταν το τέλος της ιστορικής γαλλο-γερμανικής διαμάχης με αποτέλεσμα τα δύο κράτη μαζί να αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της Ε.Ε.
Αναμφίβολα οι λαοί και οι ηγεσίες μετά από έναν τέτοιο πόλεμο επιθυμούσαν την ειρήνη. Αυτό όμως είναι το πρώτο και εύκολο επίπεδο ερμηνείας για το γεγονός ότι δεν προέκυψε άλλος πόλεμος, κάτι το οποίο βολεύει τους ηθικιστές ειρηνοποιούς και για αυτό μένουν μέχρι εκεί. Η βούληση όμως από μόνη της, γενικά και αόριστα, δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτρέψει έναν νέο πόλεμο δεκαετίες μετά. Θα μπορούσε κάποιος να διερωτηθεί: γιατί δεν άρκεσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η μεγαλύτερη και πιο πολύνεκρη μέχρι τότε σύγκρουση, ή οι πόλεμοι στην περιφέρεια για χάρη της αποικιοκρατίας ώστε να ανανήψουν οι Ευρωπαίοι από τα αβυσσαλέα «πολεμοχαρή» τους πάθη και να «κατανοήσουν» τα αγαθά της ειρηνικής συνύπαρξης;
Ασφαλώς πρόκειται περί αφέλειας μιας και τα πραγματικά αίτια είναι βαθύτερα. Όπως κατέδειξε ο ιδιοφυής Παναγιώτης Κονδύλης δεν προέκυψε άλλος πόλεμος στην Ευρώπη απλά γιατί αυτός που θα καταλάμβανε την ήπειρο δεν θα ήταν (εν δυνάμει τουλάχιστον) σε θέση να κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο όπως συνέβαινε μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο. Για πρώτη φορά οι μεγάλες δυνάμεις της υφηλίου ήταν πλέον εκτός Ευρώπης. Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ανταγωνισμός των Ευρωπαίων για κυριαρχία στη γηραιά ήπειρο αντικατόπτριζε τη δυνατότητα αυτού που θα το επιτύγχανε να ελέγξει όλο τον κόσμο, παίρνοντας πρώτα απ’ όλα τις αποικίες των αντιπάλων. Πλην όμως, αφενός η ιστορική συγκυρία ήταν τέτοια που οδηγούσε άμεσα στο τέλος της την αποικιοκρατία και αφετέρου όπως λέχθηκε οι μεγάλες δυνάμεις ήταν πλέον εκτός της γηραιάς ηπείρου. Η Ευρώπη ήταν απλώς ένα από τα διακυβεύματα των νέων παγκόσμιων δυνάμεων, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης, (οι οποίες αν και συμμετείχαν και στον Α΄ και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ανακάλυψαν τα αγαθά της ειρηνικής συνύπαρξης) και συνέχισαν να πολεμούν μεταξύ τους στην περιφέρεια διά «αντιπροσώπων», στο πλαίσιο του «ψυχρού πολέμου».
Ένα μέρος του κυπριακού φαντασιακού λέει περίπου ότι αν εξευρωπαϊστούμε και άλλο και γίνουμε επιτέλους γνήσιοι Ευρωπαίοι τότε θα ξεπεράσουμε τις αγκυλώσεις του παρελθόντος και τους εθνικιστικούς αταβισμούς, θα δούμε με άλλο μάτι το Κυπριακό και τότε θα κατανοήσουμε πόσο σπουδαία είναι η ειρήνη και η επανένωση, όπως το κατανόησαν οι Γάλλοι και Γερμανοί. Όλη η αφέλεια του παραπάνω ιδεολογήματος συμπυκνώνεται στην προ μηνών δήλωση του Κύπριου υπουργού των Εξωτερικών ότι όπως ο άνθρακας και ο χάλυβας αποτέλεσαν κινητήριες δυνάμεις ειρήνης στην Ευρώπη έτσι και το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο στην Ανατολική Μεσόγειο θα γίνουν μοχλοί επίλυσης συγκρούσεων και οικοδόμησης ειρήνης. Η αντιστοιχία των δύο περιπτώσεων είναι πραγματικά μηδενική και η δήλωση αποκαλύπτει την ασχετοσύνη του φορέα της ως προς το τι κινεί τις διεθνείς εξελίξεις. Δυστυχώς όμως όχι μόνο του Κασουλίδη αλλά και πολλών άλλων.
Πολιτικός επιστήμονας-ιστορικός