Η μάχη του λόγου για την κατάκτηση της ηγεμονίας

Μια από τις μεθόδους, τις οποίες χρησιμοποιεί το οικονομικό σύστημα σε περιόδους οικονομικών κρίσεων για να ανακάμψει, είναι η άντληση κεφαλαίων από τις κατώτερες και μεσαίες τάξεις («κάτω») και η μεταφορά τους προς τις ανώτερες («πάνω»).

Με αυτό τον τρόπο και εξαιτίας της έλλειψης στρατηγικής διατήρησης της ισορροπίας, ενισχύεται μεν η κεφαλαιακή βάση του υφιστάμενου κεφαλαίου, αλλά παράλληλα ανοίγει δραματικά η ψαλίδα μεταξύ φτωχών και πλουσίων. (Πχ// Στην κορυφή της οικονομικής ανισότητας η Ελλάδα, αφού σύμφωνα με προηγούμενες αναφορές της ΕΛΣΤΑΤ, το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών μεγαλώνει).

Σε κάποια στιγμή, τα χρήματα από «κάτω» τελειώνουν και η πολιτική τάξη βρίσκεται αντιμέτωπη με τους «κάτω», διότι ακολουθεί τη συγκεκριμένη πρακτική σε συνεργασία με την οικονομική τάξη. Πρακτική, η οποία πλήττει τα χαμηλότερα στρώματα, τα οποία αντιδρούν.

Παράλληλα, στη «μέση» του ευρύτερου σκηνικού δημιουργούνται ή γνωρίζουν άνθηση, διάφορα κινήματα αμφισβήτησης και ακραία κινήματα, λόγω ακριβώς της βίαιης αλλαγής του βιοτικού επιπέδου του πλήθους («κάτω»). Ταυτόχρονα και παράλληλα με αυτή την δημιουργία νέων τάσεων, γεννιέται ή αναπτύσσεται ένας «αντι-ηγεμονικός» λόγος, ο οποίος δεν έχει την οικονομική δύναμη να αντιταχθεί στην οικονομική τάξη, ούτε στην φίλα προσκείμενη στην οικονομική τάξη, πολιτική τάξη.

Η μάχη του λόγου

Το γήπεδο της σύγκρουσης μεταφέρεται εκεί, στη «μέση», όπου η πολιτική με την οικονομική τάξη προσπαθούν να «διορθώσουν» το σύστημα με τη δική τους «συνταγή» ενώ παράλληλα εμφανίζονται οι διαφωνούντες, οι οποίοι αναπτύσσουν τον υφέρποντα, μέχρι πρότινος, αντι-ηγεμονικό λόγο, διεκδικώντας την εξουσία για να αλλάξουν τη «συνταγή».

Η πολιτική τάξη έχει αναπτύξει τη (συμφέρουσα για την οικονομική τάξη) θεωρεία ότι η μεταφορά πλούτου από «κάτω» προς τα «πάνω», θα βοηθήσει τον «πάνω» να ανακάμψει, κατάσταση, η οποία, θεωρητικά, θα παρασύρει τελικά ολόκληρο το σύστημα στην ανάκαμψη.

[Η διαπλοκή αποτελεί έναν από τους βασικούς λόγους υιοθέτησης της συγκεκριμένης αντίληψης από την πολιτική τάξη, διότι η πολιτική τάξη αναδεικνύεται μεν άμεσα από την κοινωνία-πολίτες («κάτω»), αλλά τα επίσης άμεσα οικονομικά μέσα, τα οποία χρησιμοποιεί προέρχονται από τους «πάνω» (πχ δάνεια κομμάτων, χορηγίες, οικονομική ενίσχυση κλπ. Πώς είναι δυνατόν να χρωστά η πολιτική τάξη στους «επάνω» και οι «κάτω» να πιστεύουν ότι δύναται αυτή η ίδια πολιτική τάξη να διεκδικήσει για τα συμφέροντα εκείνων, που με τη ψήφο τους την εξέλεξαν;)].

Ο Αντόνιο Γκράμσι, «απλώνοντας» τον όρο και τα όρια της «ηγεμονίας», καλλιεργεί την ανάγκη για δημιουργία μιας καινούριας, εργατικής ηγεμονίας, αρχίζοντας με τη δημιουργία άμεσων αντί-ηγεμονικών δομών-θεσμών.
Σε αυτό το σημείο της μάχης, κι αν ο «αντι-ηγεμονικός λόγος» έχει αναπτυχθεί αρκετά ώστε να καταστεί επικίνδυνος για την εξουσία (όπως εκφράζεται στη δημόσια σφαίρα από τον ηγεμονικό-κυρίαρχο λόγο), αρχίζει ο πόλεμος και επίσημα σε επίπεδο λόγου.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι εκείνο της Ελλάδας, όπου ο αντι-ηγεμονικός λόγος κατάφερε να επικρατήσει και να κερδίσει την εξουσία, επαληθεύοντας τη θεωρητική του «αιρετικού» μαρξιστή Αντόνιο Γράμσι.

Η κρίση του Τσίπρα

Το παράδειγμα της Ελλάδας έχει πολλά να διδάξει. Ο Τσίπρας βρίσκεται ταυτόχρονα αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό και βιώνει μια προσωπική κρίση (βιωματική αντίφαση;). Από άθεος, βρέθηκε να εξαίρει τον ρόλο της εκκλησίας και να συναντάται με αρχιεπισκόπους και πατριάρχες ενώ πεποίθηση του ιδίου είναι ότι «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Από πολέμιος των κερδοσκόπων και άλλων, «κατάντησε» να συναντάται μαζί τους, όχι για να διαπραγματευτεί ως ο «αδικημένος εταίρος», αλλά για να συζητήσει με «φίλους». Ανατράπηκε ολόκληρη η φιλοσοφία της ζωής του, αφού η νίκη του, η οποία οφείλεται στον «αντιηγεμονικό» του λόγο, ανατρέπεται και ταυτίζεται με τον ηγεμονικό λόγο, τον οποίο πολέμησε και κέρδισε (3 φορές).

Προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι εφαρμόζει τη σωστή πολιτική, αφού πλησίασε αρκετά στον «αντίπαλο», είδε το μέγεθος του και έκρινε ότι δεν μπορεί να τον αντιπαλέψει. Στην πραγματικότητα, όμως, ξέρει ότι η πολιτική, την οποία ακολουθεί δεν είναι η πολιτική που τον εκφράζει. Άρα, πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα εργαλείο, το οποίο δεν ξέρει τι κάνει ή ξέρει ότι κάνει το αντίθετο από εκείνο, που επιδιώκει;

Αν και έχει τη στήριξη του λαού του, εντούτοις το κόμμα του εμφανίζεται διασπασμένο. 

Φαίνεται ότι η επαναστατική προσέγγιση των πραγμάτων από πλευράς Ελλήνων δεν πέτυχε πολλά αφού, σύμφωνα και πάλιν με τον Γκράμσι, η μεγαλύτερη ανάπτυξη του καπιταλισμού και οι οχυρωματικές γραμμές του, κάνουν τη δράση των μαζών βραδύτερη και συνθετότερη. Οι Έλληνες κατάφεραν μεν να ξεπεράσουν τις εν λόγω «οχυρωματικές γραμμές», αλλά στο μεταξύ, ο «αντίπαλος» έγινε ακόμη μεγαλύτερος (ανάμεσα στους «αντιπάλους» και το χρέος).

Γιατί όμως, οι Έλληνες επιμένουν να επιλέγουν Τσίπρα, ο οποίος κέρδισε τρεις φορές μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα; (δύο εκλογικές αναμετρήσεις και ένα δημοψήφισμα).

Την απάντηση ίσως έχει ο Μποντριγιάρ, ο οποίος θεωρεί ότι οι μάζες καταλαβαίνουν ότι […] μπορούν να παίξουν ένα καινούριο παιχνίδι, εξίσου διεγερτικό με εκείνο των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων, ένα παιχνίδι όπου μπορούν με αβάσταχτη ελαφρότητα να βάζουν τις ακροαματικότητες, τις χαρισματικότητες, τα ποσοστά κύρους και τον πίνακα τιμών των εικόνων να χορεύουν.

Οι ιδέες...

Θέτουν, λοιπόν, στο τραπέζι νέες ιδέες, διά των εκπροσώπων τους κι αναμένουν την εξέλιξη.

Πάντως, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει κίνδυνος, καθώς, όπως λέει ο Φουκώ, όλες οι ιδέες καταλήγουν να φτιάξουν συστήματα εξουσίας και ότι ο λόγος είναι εργαλείο εξουσίας (όπως και έγινε στην περίπτωση της Ελλάδας. Ο αντιηγεμονικός λόγος μετετράπη σε εξουσία με ελάχιστες διαφορές από εκείνη την εξουσία, που οδήγησε την Ελλάδα στην εξαθλίωση).

Η καχυποψία τελικά αποτελεί την μοναδική οδό ελέγχου της εξουσίας. Καχυποψία, κατά τον Φουκω, είναι ίσως η ανάγκη για συνεχή μελέτη των αποφάσεων, που αφορούν τα κοινά, εφόσον ο άνθρωπος παραμένει «ον (ζώον) πολιτικόν». Το πρόβλημα είναι ότι η σοφία των αρχαίων Ελλήνων παύει σιγά-σιγά να είναι διαχρονική, παρόλο που το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα έχει τις βάσεις του σε εκείνην ακριβώς τη σοφία, που γέννησε τη δημοκρατία. Μήπως, αυτή η εξέλιξη αποτελεί μήνυμα ότι η δημοκρατία έπαψε να είναι ένα διαχρονικό πολίτευμα; Μήπως η δημοκρατία είναι ένα αναχρονιστικό πολίτευμα; Μήπως η ανθρωπότητα οδεύει σε μονοπάτια επικίνδυνα;

ΥΓ Οι «κάτω» και οι «πάνω» είναι ένα γενικό σχήμα, που αφορά, όμως, πολλές μορφές διαμάχης. Στην προκειμένη εστιάζω στις κρίσεις, οι οποίες πηγάζουν από το οικονομικό σύστημα και διαχέονται στην πολιτική.

Follow @AthanasiouTh