Step by step: Ένας νέος παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος

12:36 - 28 Δεκεμβρίου 2015

ΔΙΕΘΝΗ

Τα αίτια προϋπάρχουν. Ο Μιχάλης Κοντός, πολιτικός επιστήμονας και διεθνολόγος στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκών Σπουδών και τμήμα Νομικής, του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, εξηγεί στον Reporter τον τρόπο, με τον οποίο αναδύεται ένας νέος παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος.

Όπως αναφέρει ο πολιτικός επιστήμονας, φαινόμενα όπως οι συγκρούσεις στη Συρία, στο Ιράκ, στην Υεμένη, στη Λιβύη, ως επίσης και οι διαφαινόμενες συνοριακές αναπροσαρμογές στη Μέση Ανατολή, σε συνδυασμό με την έξαρση του φαινομένου της τρομοκρατίας, μονοπωλούν τελευταία το ενδιαφέρον της διεθνούς επικαιρότητας. Εντούτοις, τονίζει ο Μιχάλης Κοντός, οι εξελίξεις αυτές θα πρέπει να τύχουν θεώρησης σε συνδυασμό με παράλληλες διεργασίες που έλαβαν χώρα στη Μέση Ανατολή και στον υπόλοιπο κόσμο κατά τα χρόνια που προηγήθηκαν.

Η άνοδος και η πτώση της αμερικανικής παντοκρατορίας

Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξαν δύναμη αδιαμφισβήτητης παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου (1989-90) και έπειτα. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης κατέλειπε ένα μονοπολικό διεθνές σύστημα, στα πλαίσια του οποίου η μοναδική εναπομείνασα υπερδύναμη απολάμβανε ενός ασύγκριτου επιπέδου ισχύος και παγκόσμιας επιρροής. Εν τούτοις, η μοναδική αυτή θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στο μεταψυχροπολεμικό παγκόσμιο καταμερισμό ισχύος οδήγησε την υπερδύναμη στο σφάλμα της υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων της. Με την υπερφίαλη και διεθνώς ανομιμοποίητη εισβολή στο Ιράκ το 2003, η οποία υπήρξε το αποκορύφωμα μίας περιόδου πυκνού και έντονου αμερικανικού στρατιωτικού παρεμβατισμού στον Περσικό Κόλπο, στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή και αλλού, έκλεισε ένας μεγάλος κύκλος ηγεμονικής ύβρεως. Μιας ύβρεως που οδήγησε -μεταξύ άλλων-και στην έξαρση ενόςαντιδυτικούμένους στις τάξεις των φανατικών ισλαμιστών, με αποτέλεσμα (εν πολλοίς) τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και τη σημερινή κατάσταση στο Ιράκ και τη Συρία. Ο πικρός λογαριασμόςτου φιάσκο του Ιράκ ήταν, για την υπερδύναμη, ένα τεράστιο υλικό κόστος και ένα κοινωνικά ασήκωτο έμψυχο κόστος. Η στρατηγική αναδίπλωση των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τα τελευταία χρόνια από τηΜέση Ανατολή αποτέλεσε -εν μέρει- φυσιολογικό απότοκο της προαναφερθείσας κατάστασης.Επιπλέον, η αμερικανική αναδίπλωση από τη Μέση Ανατολή έδωσε τη δυνατότητα σε κράτη της περιοχής (π.χ. Τουρκία, Ιράν) να αναπτύξουν τις δικές τους περιφερειακές ατζέντες, ενώ άνοιξε το δρόμο για την είσοδο της Ρωσίας ως βασικού ρυθμιστή των εξελίξεων στη Συρία.

Ρωσικός επεκτατισμός ή ΝΑΤΟϊκή ύβρις;

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ημαεστρική διαχείριση του Τζωρτζ Μπους (πατέρα) κατά την επανένωση της Γερμανίας, με την οποία κατόρθωσε όχι μόνο να εντάξει το επανενωμένο γερμανικό κράτος στο ΝΑΤΟ, αλλά και να καθησυχάσει τις ανησυχίες της ασθμαίνουσας Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και των Βρετανών και των Γάλλων, δεν είχε συνέχεια. Η σύνεση την οποία επέδειξε η αμερικανική ηγεσία κατά την πτώση του τείχους του Βερολίνου σύντομα υποκαταστάθηκε από τον ηγεμονικό κομπασμό περί της «νέας τάξης πραγμάτων»: η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και, κυρίως, η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, υπήρξαν άλλη μία διάσταση της προαναφερθείσας ύβρεως. Έστειλαν δε το μήνυμα ότι η Ουάσιγκτον επεδίωκε να επιβάλει δυναμικά τους όρους της επί του διεθνούς συστήματος. Εν τω μεταξύ, η ρωσική οικονομία -εκμεταλλευόμενη τις επί μακρόν ψηλές τιμές του πετρελαίου- μεγεθύνθηκε και αντίστοιχα μεγεθύνθηκαν και οι ρωσικοί συντελεστές ισχύος. Η αδυναμία της ρωσικής αρκούδας να αντιδράσει στην απώλεια της πρώην σοβιετικής σφαίρας επιρροής κατά την περίοδο 1999-2007 έδωσε τη θέση της στην αποφασιστικότητα της νέας ρωσικής ηγεσίας να δράσει με στόχο την ανάκτηση της χαμένης ρωσικής αξιοπρέπειας. Πρώτα oπόλεμος με τη Γεωργία και η δυναμική υποστήριξη της ανεξαρτησίας της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας από τηΜόσχα το 2008 και, στη συνέχεια, η παρέμβασή της στα της Ουκρανίας με αποκορύφωμα την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014(και στις δύο περιπτώσεις οι αντίπαλοι της Μόσχας τύχαιναν δυτικής υποστήριξης) έστειλαντο μήνυμα ότι η Ρωσία ήταν και πάλι ικανή να επιβάλει τους όρους της στη γειτονιά της. Η σημερινή ρήξη στις σχέσεις Ρωσίας-δύσης με αφορμή το ουκρανικό δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα του ρωσικού επεκτατισμού, όσο του υπερβολικού «σεργιανίσματος» των δυτικών τόσο κοντά στη φωλιά της ρωσικής αρκούδας κατά τα χρόνια που προηγήθηκαν.

Ένας δράκος που βρυχάται

Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να χαρακτηριστούν ως ο νικητής του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη, με το ίδιο σκεπτικό η Κίνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο -εκ των πραγμάτων- νικητής στην Ασία, αφού παρέμεινε η ισχυρότερη δύναμη της ηπείρου. Επιπλέον, τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας γνώρισαν πρωτοφανή άνθιση. Οι δε ιλιγγιώδεις ρυθμοί ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας, σταθερά κυμαινόμενοι σε διψήφια νούμερα, την κατέστησαν το 2008 την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως.

Η οικονομική αυτή έκρηξη διατηρήθηκε για αρκετά χρόνια μέσα σε ένα πνεύμα ήρεμης ανάπτυξης. Η αμερικανική παγκόσμια πρωτοκαθεδρία και τα εξαιρετικά σημαντικά αμερικανικά συμφέροντα (τόσο οικονομικά, όσο και στρατηγικά) στην ασιατικό Ειρηνικό, σε συνδυασμό με τη βαθιά οικονομική αλληλεξάρτηση μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών, συνέβαλαν στο να αποφευχθεί η ανάπτυξη ενός ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Εν τούτοις, τα τελευταία τρία περίπου χρόνια παρατηρείται μία τάση ηγεμονικής εξωστρέφειας από πλευράς του Πεκίνο: η κρίση στις σχέσεις με την Ιαπωνία για τα νησιά Σεγκάκου/Ντιαογιούτο 2012 και η οικοδόμηση (και πιθανή στρατιωτικοποίηση) τεχνητών νησιών στη Νότια Σινική Θάλασσα τα τελευταία δύο χρόνια (εις βάρος συμμάχων των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή όπως οι Φιλιππίνες και η Μαλαισία) αποτελούν ενδείξεις ενός αναδυόμενου κινεζικού περιφερειακού ηγεμονισμού στην Ανατολική Ασία. Την ίδια στιγμή, με την προσπάθεια αναβίωσης του Δρόμου του Μεταξιού, η Κίνα επιχειρεί να αυξήσει την επιρροή της σε ολόκληρο το μήκος της ευρασιατικής ζώνης.

Ένας νέος παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος

Οι μεγάλες δυνάμεις διαθέτουν ισχύ η οποία είναι αντίστοιχη του γοήτρου τους,τουσεβασμού δηλαδή με τον οποίο τις περιβάλλει ο έξω κόσμος. Με τη σειρά του το γόητρο μεταφράζεται σε διεθνές εκτόπισμα και δυνατότητες προώθησης των εθνικών τους συμφερόντων. Σε περιόδους κατά τις οποίες η κατανομή ισχύος στο διεθνές σύστημα μεταβάλλεται, η προσαρμογή του γοήτρου των μεγάλων δυνάμεων στα νέα δεδομένα ισχύος λαμβάνει χώρα σταδιακά. Από τη μια, οι δυνάμεις που τείνουν να χάσουν το πλεονέκτημα ισχύος που διέθεταν προηγουμένως παλεύουν να διασώσουν το γόητρό τους. Από την άλλη, οι δυνάμεις που ευνοούνται από την ανακατανομή επιδιώκουν να αυξήσουν το γόητρό τους και, κατ’ αναλογία, το περιφερειακό ή παγκόσμιο εκτόπισμά τους. Συχνά αυτή η διαδικασία οδηγεί σε ηγεμονικούς πολέμους για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Στην εποχή μας παρατηρούμε μία τέτοια διαδικασία: η στρατηγική υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Μέση Ανατολή αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι δεν είναι πλέον η υπερδύναμη του παρελθόντος. Την ίδια στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να διαχειριστούν τα συμφέροντά τους σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπου όμως υπάρχουν πλέον υπολογίσιμες ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις (βλέπε Ρωσία και Κίνα) που επιδιώκουν -στη χειρότερη περίπτωση- να εξισώσουν το παγκόσμιο εκτόπισμά τους με αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε αντίθεση όμως με άλλες εποχές, η βαθιά οικονομική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και -κυρίως- η κατοχή από μέρους τους όπλων μαζικής καταστροφής απομακρύνουν το ενδεχόμενο ενός αιματηρού «ξεκαθαρίσματος λογαριασμών» μεταξύ τους.

Step by step: Ένας νέος παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος

Ροη Ειδησεων

Εμπορικό γωνιακό οικόπεδο στο κέντρο της Λεμεσού

Τέσσερα οικιστικά οικόπεδα στην Ορόκλινη

Ημιτελές κτίριο στο Μαζωτό, €170,000

Διαμέρισμα 3ων υπνοδ. στο Στρόβολο

Δειτε Επισης