Η Κύπρος το 2025: Σιγκαπούρη ή Αποτυχημένο Κράτος

Για να προβλέψεις το μέλλον, πρέπει πρώτα να κοιτάξεις το παρελθόν. Μερικοί από εσάς είστε ίσως πολύ νεαροί για να θυμάστε την κινηματογραφική τριλογία ‘Back to the Future’ που σημείωσε μεγάλη επιτυχία την δεκαετία του 80. Στο έργο, ένας τρελός επιστήμονας κατασκευάζει μια μηχανή που ταξιδεύει στον χρόνο βασισμένη στο πιο εντυπωσιακό αυτοκίνητο της εποχής: το DeLorean DMC-12. Στο δεύτερο έργο της σειράς, ο Doc και ο Marty επιστρέφουν από το μέλλον για να ανακαλύψουν ότι η πόλη τους έχει καταστραφεί και ήταν κάτω από τον απόλυτο έλεγχο του Biff, του διεφθαρμένου μάγκα του σχολείου. Για να επαναφέρουν την πόλη τους στην τάξη και ηρεμία όπως ήταν πριν το ταξίδι στο μέλλον, επέστρεψαν στο παρελθόν και εξασφάλισαν ότι ο Biff δεν θα αποκτούσε ποτέ εξουσία.
Είναι κρίμα που στον πραγματικό κόσμο δεν έχουμε μια DeLorean χρονο-μηχανή. Διότι αν είχαμε, θα επιστρέφαμε σίγουρα πίσω στην δεκαετία του 60 και θα εξασφαλίζαμε ότι οι ηγέτες της Κύπρου μετά την ανεξαρτησία, θα είχαν ένα και μόνο κεντρικό στόχο: να υλοποιήσουν ένα έντιμο συνεταιρισμό μεταξύ των δύο κοινοτήτων και να αποβάλλουν κάθε εθνικιστική και διαχωριστική ιδέα που πολλές φορές ήταν εμπνευσμένη και καθοδηγούμενη από ξένες δυνάμεις. Αντί τούτου, οι πολιτικοί μας αρχηγοί, πολιτικά αφελείς όπως ήταν, έπραξαν τα πάντα για να μεγιστοποιήσουν τις διαφορές μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και φούσκωναν τον πόθο της ένωσης και του ταξίμ, για να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, υπηρετώντας ταυτόχρονα και τους ξένους κηδεμόνες τους.
Αναλογιστείτε προς στιγμή, δύο μικρά νησιώτικα κράτη, που και τα δύο κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από την Μ. Βρετανία την δεκαετία του 60, και τα δύο με διαφορετικές εθνικές μειονότητες και με ισχυρές διασυνδέσεις με μεγάλα κράτη κηδεμόνες: την Σιγκαπούρη και την Κύπρο.
Η Σιγκαπούρη, με 75% ποσοστό Κινέζων υπηκόων, είχε να ενοποιήσει 4 εθνικές ομάδες: Κινέζους, Μαλαισιανούς, Ινδούς και Ευρωασιάτες;4 διαφορετικές γλώσσες: Μανδαρίνικα, Μαλαισιανά, Ταμίλ και Αγγλικά; και 4 διαφορετικές θρησκείες: Βουδιστές, Μουσουλμάνους, Ινδουιστές και Χριστιανούς.
Η Κύπρος χρειαζόταν να ενοποιήσει μόνο δύο εθνικές ομάδες; Ελληνόφωνους και Τουρκόφωνους Κύπριους, δύο θρησκείες; Χριστιανούς και Μουσουλμάνους και να ενσωματώσει κουλτούρα και έθιμα, πολλά από τα οποία ήταν τα ίδια.
Αν ρωτούσες ένα ανεξάρτητο παρατηρητή, πιο από τα δύο κράτη θα είχε τις καλύτερες προϋποθέσεις για ανάπτυξη μέσα σε μία γενιά, σίγουρα θα στοιχημάτιζε υπέρ της Κύπρου. Κι’ όμως, είναι η Σιγκαπούρη που έχει πετύχει αξιοζήλευτη πρόοδο και έχει γίνει παράδειγμα προς μίμηση στον επιχειρηματικό κόσμο. Εφαρμόζοντας την αρχή της αξιοκρατίας, πολυπολιτισμικότητας, υιοθετώντας ανεκτικότητα σε διαφορετική εθνική και θρησκευτική καταγωγή, αποβάλλοντας την διαφθορά και επιλέγοντας την Αγγλική γλώσσα ως την επίσημη γλώσσα του κράτους, μπόρεσε μέσα σε μία γενιά να δρασκελήσει στον Πρώτο Κόσμο από τον Τρίτο Κόσμο. Με 2% ανεργία, κατέχει την 3^η θέση στο κατά κεφαλή εισόδημα στον κόσμο, μία από τις μόνες χώρες με κρατική πιστοληπτική βαθμίδα ΑΑΑ και κατατάσσεται στην πρώτη θέση σαν ‘η πιο ελκυστική χώρα για επιχειρήσεις’ στον κόσμο. Αν ρωτούσες Σιγκαπουρέζους, σε πια εθνικότητα ανήκουν, μάλλον θα σου απαντούσαν ότι είναι πρώτα και κύρια Σιγκαπουρέζοι.
Η Κύπρος δεν ευτύχησε να είχε ένα οραματιστή ηγέτη όπως τον Lee Kuan Yew. Το μέλλον της γενιάς μου κλάπηκε από πολιτικούς και των δύο κοινοτήτων, που ήταν ανέτοιμοι να προστατεύσουν και να φροντίσουν την νεοσύστατη Δημοκρατία και ανίκανοι να οδηγήσουν το νέο κράτος στον αυριανό κόσμο. Αντί να χτίζουν τα θεμέλια του νέου οικοδομήματος, οι κοινοτικοί ηγέτες δεν μπορούσαν να αποβάλλουν τις προκαταλήψεις και εμμονές τους ότι η Ένωση και το Ταξίμ έπρεπε να παραμείνουν οι κύριοι τους στόχοι. Τα γεγονότα του 1963 και του 1974 σφράγισαν κάθε ελπίδα ότι η Κύπρος θα μπορούσε να γίνει στην δική μου γενιά μια Σιγκαπούρη της Μέσης Ανατολής.
Στα χρόνια μέχρι το 2015, η Κύπρος με αξιοθαύμαστο ζήλο και  αποφασιστικότητα, έδειξε ότι μπορούσε να ξαναχτίσει την οικονομία της μέσα από τα ερείπια του 1974, αλλά λόγω των υπερβολών και της έλλειψης ελέγχων από το κράτος και από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, δεν μπορούσε να διαχειριστεί τις ευκαιρίες που της προσφέρθηκαν με αποτέλεσμα να βρεθεί η οικονομία της σε βαθιά κρίση μέχρι το 2013. Η οικονομία είχε πολλά σκαμπανεβάσματα μετά το τέλος της δεκαετίας του 90 (έμοιαζε πιο πολύ σαν ένα παιχνίδι ‘σκάλες και φιδάκια’ παρά σαν μια ελεγχόμενη λειτουργική οικονομία) και θα ήταν σωστό να παρατηρήσουμε ότι, εκτός μερικών τομέων της οικονομίας όπως των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της εμπορικής ναυτιλίας και του τουρισμού, το επενδυτικό κλίμα δεν ήταν ελκυστικό για να προσελκύσει σοβαρούς ξένους επενδυτές.
Πως θα είναι λοιπόν η Κύπρος σε 10χρόνια; Θα μας δοθεί ακόμα μια ευκαιρία να διορθώσουμε τα λάθη μας;
Η απάντηση εξαρτάτε από ποιούς πολιτικούς, εσείς, η επόμενη γενιά Κυπρίων της μετά-λύσης εποχής, επιλέξετε σαν τους ηγέτες σας. Εάν επιτρέψετε εθνικιστικές και θρησκευτικές προκαταλήψεις να κυριαρχήσουν, όπως συνέβη στην δική μας γενιά, τότε δεν χρειάζεται παρά να ρίξετε μια ματιά στα αποτυχημένα κράτη της γειτονιάς μας, για να συμπεράνετε ότι η Ομοσπονδιακή Κύπρος δεν θα αντέξει ούτε μια δεκαετία. Για να ριζώσει η ευημερία στον τόπο μας, πρέπει να αποβάλουμε την νοοτροπία που θέλει την μία κοινότητα να κυριαρχεί της άλλης και να κρατούμε τις κοινότητες χωρισμένες. Αν δεν ενώσουμε τις κοινωνίες μας, η Κύπρος θα παραμείνει αδύνατη και βορά σε μεγαλύτερους και πιο ισχυρούς ανταγωνιστές.
Η μόνη ελπίδα να αποφύγουμε τις παγίδες και να αντισταθούμε στην ροπή μας προς τον δεσποτισμό και την κομματοκρατία, είναι να αποδείξουμε στον δύσπιστο λαό μας ότι η οικονομική ανάπτυξη είναι η μόνη διέξοδος. Για να διατηρηθεί η ανάπτυξη και η ευημερία, πρέπει να καλλιεργηθεί και να υποστηριχθεί κουλτούρα αξιοκρατίας, ανεκτικότητας και επιβολή του νόμου και δημοκρατικών αξιών. Αν ο στόχος μας είναι να γίνουμε η Σιγκαπούρη της Μέσης Ανατολής, και μπορεί να είναι μέσα στις δυνατότητες μας, τότε πρέπει να προβάλλουμε μια διαφορετική εικόνα της Κύπρου από αυτή που έχουμε σήμερα.
Η Κύπρος χρειάζεται να κάνει μια καλή διάγνωση του εαυτού της και να αποφασίσει πιο οικονομικό μοντέλο μπορεί καλύτερα να ακολουθήσει στο σημερινό ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αν, κατά την γνώμη μου, ακολουθήσουμε ένα μοντέλο βασισμένο στην φιλελεύθερη οικονομία της αγοράς, θα πρέπει να προσαρμόσουμε τους θεσμούς και τις πολιτικές μας για να προσφέρουμε το καλύτερο και πιο αποδοτικό μέσο για να γίνει η Κύπρος επιχειρηματικό κέντρο. Θα πρέπει να βάλουμε σαν στόχο να γίνει γνωστή η Κύπρος σαν η πιο ελκυστική χώρα για επιχειρήσεις και το κράτος πρέπει να διευκολύνει τον σκοπό αυτό με το να μην προβάλλει κωλύματα, να αφαιρέσει όλα τα γραφειοκρατικά εμπόδια, ενώ ταυτόχρονα να επιβάλλει αυστηρή επιτήρηση. Η νέα Ομοσπονδιακή Δημοκρατία προσφέρει την ευκαιρία να επανατοποθετήσουμε το μοντέλο της οικονομίας μας πάνω σε νέα θεμέλια, με στόχο να προσελκύσουμε επενδύσεις προστιθέμενης αξίας που να είναι ανθεκτικές και να σέβονται το περιβάλλον.
Πρέπει να δεχθούμε ότι η οικονομική ανάπτυξη είναι η μόνη μας διέξοδος από την σημερινή μας κατάσταση. Η ανάπτυξη αυτή δεν μπορεί να επιτευχθεί με την αύξηση του ήδη υπερβολικού Δημόσιου Χρέους, το οποίο θα πιεσθεί από την χρηματοδότηση που θα χρειαστεί η οικονομία μετά την ενοποίηση της Κύπρου. Μόνο όταν ξένοι επενδυτές νιώθουν σίγουροι ότι η Κύπρος έχει διορθώσει τις παλιές παθογένειες και προσφέρει μακρόχρονη σταθερότητα και δυνατότητα κερδοφορίας, θα καταφέρουμε να πετύχουμε σταθερή ανάπτυξη.
Η επιχειρηματικότητα θα πρέπει να είναι η γόμα που θα ενοποιήσει τις δύο κοινότητες και θα λειτουργήσει σαν μαγνήτης ξένων επενδύσεων. Όπως η Σιγκαπούρη, η Κύπρος πρέπει πρώτα να αντιληφθεί πια είναι τα στρατηγικά και συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει και να στοχεύσει τις βιομηχανίες και τα ξένα κεφάλαια που θα μας παρέχουν την πιο μεγάλη προστιθέμενη αξία στην οικονομία μας. Με έξυπνες επιλογές, Κύπριοι επιχειρηματίες μπορούν να προσελκύσουν πολυεθνικές επιχειρήσεις στην Κύπρο, προσφέροντας μια όαση σταθερότητας και ασφάλειας σε μια γεωγραφική περιοχή γεμάτη βία και ανασφάλεια.
Δέκα χρόνια από σήμερα, μια νέα γενιά Κυπρίων επιχειρηματιών δεν θα μοιάζει καθόλου με την σημερινή. Η έγνοια νέων Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων επιχειρηματιών δεν θα είναι να αναμένουν στη σειρά να προσληφθούν στην Δημόσια Υπηρεσία ή στον υπερπροστατευμένο Τραπεζιτικό Τομέα. Θα έχουν βάλει στόχο νέους ορίζοντες, συνεργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα ή σε πολυεθνικές εταιρείες. Πολλές θα έχουν επιλέξει την Κύπρο σαν βάση, αξιοποιώντας την ιδανική μας τοποθεσία, μια δεξαμενή με άριστα μορφωμένο και πολύγλωσσο πληθυσμό, χαμηλή φορολογία και εμπορικά κίνητρα.
Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα δημιουργήσουν συνεταιρισμούς και συνεργασίες όταν αποκτήσουν αλληλοεμπιστοσύνη και οι ευκαιρίες υπερνικήσουν την καχυποψία και την δυσπιστία. Τα οφέλη στις δύο κοινότητες θα γίνουν ορατά πολύ σύντομα. Μεγαλύτερες και πιο αποτελεσματικές εταιρίες που θα δημιουργηθούν μέσω συνεργασιών θα είναι πιο αποδοτικές, αξιοποιώντας οικονομίες κλίμακας, αντί να ανταγωνίζονται μεταξύ τους σε μια ενιαία οικονομία. Μέσω της πολιτισμικής διαφορετικότητας και πολυγλωσσίας, οι συνεργασίες αυτές θα προσφέρουν πρόσβαση σε κάθε γωνιά της Κύπρου και θα βοηθήσουν στο να γεφυρωθούν οι σχέσεις τόσο μεταξύ Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων επιχειρηματιών, όσο και μεταξύ του προσωπικού των επιχειρήσεων. Ελληνοκυπριακά και Τουρκοκυπριακά προϊόντα και μάρκες θα έχουν πρόσβαση στην Τουρκία και Ελλάδα μέσω εμπορικών εταιριών και υφιστάμενων δικτύων διανομής.
Εάν η Τουρκία καταφέρει να μετριάσει την ροπή προς τον αυταρχισμό και εθνικισμό, θα καταφέρει να καταταγεί στο κλαμπ των G10 σε δέκα χρόνια και οι Κύπριοι επιχειρηματίες καλά θα κάνουν να μελετήσουν πώς να εκμεταλλευτούν μια τόσο μεγάλη αγορά. Προβλέπω πως θα υπάρξει σοβαρό ενδιαφέρον από εταιρείες παροχής υπηρεσιών (δικηγορικές, λογιστικές, πληροφορικής κ.τ.λ.) προσφέροντας υποστήριξη σε Τουρκικές εταιρείες που θα ήθελαν να ιδρύσουν θυγατρικές στη Κύπρο για να αξιοποιήσουν πλεονεκτήματα Διπλής Φορολογίας και Ευρωπαϊκού status.
Αν προστεθούν σ’ αυτά, τα έσοδα που θα προκύψουν από το Φυσικό Αέριο, την επίδραση του πολλαπλασιαστή από την ανοικοδόμηση της Αμμοχώστου και των άλλων υπανάπτυκτων περιοχών, τις νέες θέσεις εργασίας και βιομηχανίες που θα ξεφυτρώσουν από την δημιουργία του καζίνο, την ανάπτυξη του τουρισμού από και προς την Τουρκία, την ενίσχυση της εμπορικής ναυτιλίας, τις ξένες επενδύσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και ιατρικής, αλλά και τα οφέλη από την έρευνα και καινοτομία, η Κύπρος θα μπορούσε να ανταγωνιστεί την Σιγκαπούρη σαν την ‘πιο ελκυστική χώρα για επιχειρήσεις’ μέχρι το 2025.
Τελικά, είναι στο χέρι μας, αλλά κυρίως στο δικό σας, στην επόμενη γενιά των Κυπρίων, για να πάρετε τις έξυπνες αποφάσεις που θα οδηγήσουν την κοινή μας πατρίδα στη σταθερότητα και μακρόχρονη ευημερία. Αποφάσεις που θα μπορούσαν να ωθήσουν την Κύπρο στον Πρώτο Κόσμο σε μια σύντομη δεκαετία. Ειδάλλως, θα κρατήσουμε την Κύπρο όμηρο των δικών μας φτωχών αποφάσεων.
 
Ο κ. Βασίλης Πετρίδης είναι CEO της Laiko Cosmos Trading