«Όχι δεν μετανιώνω»

Όπου και να πάει, ό,τι και να κάνει, το φάντασμα της 15ης του Μάρτη θα τον κυνηγά. Ο Μιχάλης Σαρρής μπορεί να μη δηλώνει περήφανος για τους χειρισμούς που έγιναν, ωστόσο, ακόμη και σήμερα, ή μάλλον ιδιαίτερα σήμερα, θεωρεί ότι, «υπό τις περιστάσεις», εκείνο το βράδυ μαζί με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη πέτυχαν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Μάλιστα, πηγαίνοντας κι ένα βήμα παραπέρα, επιρρίπτει ευθύνες στη Βουλή, η οποία, απορρίπτοντας την αρχική πρόταση του Eurogroup, οδήγησε τα πράγματα σε χειρότερες ατραπούς. Ο Μιχάλης Σαρρής αρνείται επίσης ότι φέρει ευθύνη για το γκρέμισμα της Λαϊκής Τράπεζας. Υποστηρίζει ότι, όταν ανέλαβε τα ηνία, ήταν αργά για να σωθεί η παρτίδα. Περνώντας μάλιστα στην αντεπίθεση, ο τέως υπουργός Οικονομικών καταμερίζει ευθύνες σε τρίτους –κυρίως στην πολιτεία, αλλά και σε τραπεζικούς ταγούς– καταλογίζοντάς τους αμετροέπεια και έλλειψη αποφασιστικότητας την εποχή των «παχιών αγελάδων» και της σχιζοφρενικής ευφορίας.
 
Τον συναντήσαμε στο περιθώριο του συνεδρίου του «Economist». Αν και όλοι στο φουαγιέ μιλούσαν για τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας, εμείς επιλέξαμε να ξεκινήσουμε τη συζήτηση με τη 15η του Μάρτη. Τον ρωτήσαμε αν τον ενοχλεί το γεγονός ότι το όνομά του συνδέθηκε με ένα από τα πλέον μελανά σημεία της σύγχρονης κυπριακής οικονομικής ιστορίας.
-Δεν θεωρώ ότι φέρω οποιαδήποτε ευθύνη για το τι επακολούθησε. Όταν αναλάμβανα το Υπουργείο Οικονομικών, η κατάσταση ήταν γνωστή, το ίδιο κι ο βαθμός δυσκολίας. Πιστεύω ειλικρινά ότι υπό τις περιστάσεις κάναμε το καλύτερο. Η αρχική θέση των δανειστών μας ήταν να κλείσουν τόσο η Λαϊκή, όσο και η Τράπεζα Κύπρου. Κάτι τέτοιο μάλλον θα οδηγούσε τη χώρα σε πτώχευση, με τραγικές συνέπειες για τα νοικοκυριά, για τη βιομηχανία και το κράτος. Καταβάλαμε τεράστιες προσπάθειες να πετύχουμε μια λύση χωρίς κούρεμα καταθέσεων. Ήταν αδύνατο. Οι δανειστές μας επέμειναν ότι δεν πρόκειται να βρεθούν χρήματα χωρίς τη συμμετοχή των καταθετών. Τελικά κατορθώσαμε να έχουμε ένα υποφερτό σχέδιο με μερικό, διαχειρίσιμο κούρεμα καταθέσεων σε όλες τις τράπεζες. Ακόμα και σήμερα, οι εταίροι μας διερωτώνται γιατί η Βουλή απέρριψε εκείνο το σχέδιο, το οποίο θα είχε ελεγχόμενες επιπτώσεις...
 
-Άρα εξακολουθείτε να θεωρείτε λανθασμένη την απόφαση της Βουλής ν’ απορρίψει το πρώτο κούρεμα.
-Νομίζω ότι σήμερα ακόμα και οι ίδιοι οι βουλευτές αντιλαμβάνονται ότι έκαναν λάθος, όπως επίσης και ο περισσότερος κόσμος.
 
-Να υποθέσω ότι ο Μιχάλης Σαρρής δεν νιώθει να τον βαραίνει ένα μερίδιο, έστω, της ευθύνης; Δεν θεωρείτε ότι έχετε κάνει κι εσείς κάποια λάθη;
-Ορισμένα λάθη πιθανόν να έχουν γίνει. Για παράδειγμα, ίσως θα έπρεπε να μείνω στην Κύπρο και να προσπαθήσω να πείσω τους βουλευτές να υπερψηφίσουν το πρώτο σχέδιο και όχι να πάω στη Μόσχα. Θέλω να τονίσω με έμφαση ότι, όταν ανέλαβα το Υπουργείο, η πορεία της οικονομίας μας ήταν προδιαγεγραμμένη. Το ΔΝΤ και η Γερμανία είχαν ήδη αποφασίσει. Αν έκανα λοιπόν κάποιο λάθος είναι ότι δεν κατάφερα μαζί με τον Πρόεδρο να πείσουμε τους βουλευτές, ακόμα και αυτούς του ΔΗΣΥ, να υπερψηφίσουν την πρώτη απόφαση του Eurogroup. Επαναλαμβάνω ότι τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα, αλλά δυστυχώς...
 
«Ο Σόιμπλε κουράστηκε, αν φύγει τι θα κάνετε;»
Η φράση «το καλύτερο υπό τις περιστάσεις αποτέλεσμα» με υποχρέωσε να ζητήσω εξηγήσεις. Φυσιολογικά η συζήτηση περιστράφηκε στο κλίμα που η κυπριακή αντιπροσωπεία συνάντησε στο Eurogroup της 14ης του Μάρτη:
-Ήμασταν σε πλήρη απομόνωση. Δεκαεφτά εναντίον ενός. Ακόμα και οι φιλικές χώρες από τις οποίες περιμέναμε κάποια στήριξη, βρέθηκαν κι αυτές μαζί με τους «απέναντι». Κι όσο περνούσε η ώρα, τόσο πιο ασφυκτικές γίνονταν οι πιέσεις. Θυμάμαι μάλιστα, γύρω στις τρεις το πρωί, κάποιος φίλος υπουργός Οικονομικών με προειδοποίησε ότι ο κ. Σόιμπλε ήταν έτοιμος ν’ αποχωρήσει από την αίθουσα και ότι έπρεπε επιτέλους να πάρουμε μια απόφαση. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μάς είχε ξεκαθαρίσει ότι, χωρίς συμφωνία, την Τρίτη το πρωί η στρόφιγγα του ELA θα έκλεινε, κάτι που σήμαινε ότι θα έπρεπε να φύγουμε από το ευρώ και να τυπώσουμε λίρες. Το δίλημμα ήταν τρομερό, όπως και το αίσθημα ευθύνης που μας βάραινε. Επαναλαμβάνω ότι, υπό τις περιστάσεις, η συμβουλή που έδωσα στον Πρόεδρο και τελικά η απόφαση να δεχτούμε τη διευθέτηση που μας πρότειναν οι εταίροι ήταν ορθή!
 
-Αν την θεωρούσατε ορθή, γιατί τότε παραιτηθήκατε;
-Προσωπικά είχα συνδέσει το όνομά μου με την πρώτη πρόταση για γενικό κούρεμα, το οποίο θεωρούσα διαχειρίσιμο. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε. Αυτός ήταν ο κύριος, βασικός λόγος της παραίτησής μου. Επιπλέον, για να είμαστε ειλικρινείς, κάποιοι θεώρησαν ότι τυχόν παραμονή του Σαρρή στο Υπουργείο δεν θα εξυπηρετούσε τις προσπάθειες για περαιτέρω χειρισμούς. Το θέμα έπρεπε να ξεχαστεί το συντομότερο δυνατόν και η παρουσία μου στην κυβέρνηση δεν βοηθούσε. Η Λαϊκή Τράπεζα έπρεπε να τερματίσει τη λειτουργία της και εγώ, έστω και για μικρό διάστημα, διετέλεσα πρόεδρος του Ομίλου... Να θυμίσω επίσης ότι εγώ δεν είμαι πολιτικός, δεν είμαι μέλος του ΔΗΣΥ, δεν έλαβα μέρος στην προεκλογική του Προέδρου, απλώς είχα κληθεί να βοηθήσω στην αντιμετώπιση της σοβαρής οικονομικής κατάστασης. Από τη στιγμή που το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας δεν κρίθηκε ικανοποιητικό, δεν υπήρχε λόγος παραμονής στη θέση του υπουργού.
 
-Μετανιώσατε για τη συμμετοχή σας στην κυβέρνηση, όπως επίσης και στη διεύθυνση της Λαϊκής;
-Όχι, δεν μετανιώνω! Όπως γνωρίζετε, είχα μια καριέρα στην Παγκόσμια Τράπεζα. Όταν επέστρεψα στην Κύπρο, μου ζήτησαν ν’ αναλάβω το Υπουργείο Οικονομικών προκειμένου να βοηθήσω στη διαδικασία ένταξης στην Ευρωζώνη. Κάναμε πολύ καλή δουλειά. Αργότερα μου ζήτησαν να βοηθήσω τη Λαϊκή Τράπεζα. Όταν ανέλαβα –ο κόσμος ίσως δεν γνωρίζει– ο δανεισμός της Λαϊκής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ήταν γύρω στα 10 δισ. Η τράπεζα δανειζόταν με επιτόκιο 1% για ν’ αγοράζει ελληνικά ομόλογα. Ο δανεισμός αυτός μετατράπηκε σε ELA όταν οι εξασφαλίσεις δεν αρκούσαν, όταν δηλαδή τα ελληνικά και τα κυπριακά ομόλογα έχασαν την αξία τους. Τότε έπρεπε ν’ αποφασίσουμε, είτε να κάνουμε χρήση του ELA, είτε να κλείσουμε την τράπεζα.
 
-Μήπως έπρεπε η Λαϊκή να κλείσει από τότε;
-Όχι, διότι τότε πού θα βρίσκαμε 8 δισ. για να αποζημιώσουμε τους καταθέτες μας; Όταν κλείνεις μια επιχείρηση, πουλάς τα υπάρχοντά σου και εκπληρώνεις τις υποχρεώσεις σου. Τα περιουσιακά στοιχεία της Λαϊκής τη συγκεκριμένη στιγμή ήταν μικρότερης, αλλά και αμφιβόλου αξίας. Θεωρώ ότι η κατάσταση θα ήταν διαχειρίσιμη αν πηγαίναμε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης πολύ νωρίτερα. Αν πηγαίναμε το 2012, όταν οι ανάγκες μας δεν ξεπερνούσαν τα 2 δισ., δεν θα είχαμε την εικόνα που αντικρίσαμε το 2013.
 
Μόνο να χειροκροτήσεις μπορούσες!
-Βέβαια, τα σύννεφα πάνω από τις τράπεζες ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα. Σήμερα, για παράδειγμα, όλοι παραδέχονται ότι η ανεξέλεγκτη αγορά ελληνικών ομολόγων ήταν εγκληματική επιλογή. Γιατί ως οικονομικός παράγοντας και ως υπουργός δεν αντιδράσατε στο επικίνδυνο εκείνο «παιχνίδι πόκερ»;
-Η αλήθεια είναι ότι υπήρξαν ορισμένοι οι οποίοι θέσαμε ερωτήσεις και τονίσαμε την ανάγκη να γίνει πιο ορθολογιστική διαχείριση του επενδυτικού κινδύνου. Όμως οι φωνές αυτές χάθηκαν μέσα στο ευρύτερο κλίμα ευφορίας που επικρατούσε τότε. Να θυμίσω τις ψηλές αποδόσεις, τα μεγάλα κέρδη, τα γενναιόδωρα μερίσματα στους μετόχους... Όποιος πήγαινε κόντρα στο ρεύμα, χλευαζόταν... Μέσα σε εκείνες τις συνθήκες, μόνο να χειροκροτήσεις μπορούσες!
 
-Με το κούρεμα του ελληνικού χρέους (PSI) τον Φλεβάρη του 2012, οι κυπριακές τράπεζες έχασαν περίπου 4,5 δισ., ποσό που αντιστοιχεί στο 25% του ΑΕΠ. Θεωρείτε ότι η Κύπρος θα μπορούσε να εναντιωθεί στη συγκεκριμένη απόφαση;
-Αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, όχι! Από τη στιγμή όμως που το 50% των δραστηριοτήτων των κυπριακών τραπεζών ήταν στην Ελλάδα, η κυβέρνηση θα μπορούσε να ζητήσει οι τράπεζές μας να έχουν την ίδια αντιμετώπιση με αυτήν που είχαν οι ελληνικές. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν διεκδίκησε τίποτε... Την περίοδο εκείνη, ως επικεφαλής της Λαϊκής, είχα συνεχείς επαφές με διάφορους παράγοντες στην Ευρώπη, ζητώντας όπως η Λαϊκή θεωρηθεί ελληνική τράπεζα, ούτως ώστε να αποκτήσει πρόσβαση στον μηχανισμό των 50 δισ. Θυμάμαι ότι τους έλεγα ότι όφειλαν ν’ αποτρέψουν άλλο ένα «ατύχημα» στην Ευρωζώνη. Ωστόσο, στις εκκλήσεις, όλοι έκλειναν τ’ αυτιά. Ακόμη και οι ελληνικές αρχές μάς αντιμετώπιζαν αρνητικά.
 
Το Κρεμλίνο και οι Ρώσοι ολιγάρχες…
-Την ημέρα που η Βουλή συζητούσε την εισήγηση του Eurogroup για καθολικό κούρεμα καταθέσεων, ο Μιχάλης Σαρρής βρισκόταν στη Μόσχα σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια εξασφάλισης επιπρόσθετου ρωσικού δανείου. Πολλοί χαρακτηρίζουν το ταξίδι αυτό άσκοπο. Εσείς;
-Δεν θα το χαρακτήριζα έτσι. Η αλήθεια είναι ότι οι Ρώσοι προσπάθησαν να βρουν μια λύση που να είχε επιχειρηματικό χαρακτήρα, που να συνέδεε για παράδειγμα την όποια βοήθεια με το φυσικό αέριο. Μάλιστα, ο Ρώσος υπουργός Εμπορίου έκανε κάποιες φιλότιμες προσπάθειες να πείσει το Κρεμλίνο ότι στον τομέα αυτό υπήρχε προοπτική συνεργασίας, όμως απέτυχε. Από την αρχή ήταν ξεκάθαρο ότι η παροχή νέου δανείου δεν συζητείτο. Οι αρμόδιοι μού τόνισαν ότι, όταν πήραμε το δάνειο ύψους 2,5 δισ., υποσχεθήκαμε να κάνουμε κάποιες μεταρρυθμίσεις, κάποιες κινήσεις που θα μας επέτρεπαν να δανειστούμε χρήματα από αλλού, για να επιστρέψουμε στη Μόσχα τα χρωστούμενα. Αντ’ αυτού, σφυρίζαμε αδιάφορα.
Είναι όμως ακόμα κάτι: Το Κρεμλίνο μάς υπέδειξε ότι οι εκθέσεις των Γερμανών υποστήριζαν ότι, από μια ενδεχόμενη διάσωση των κυπριακών τραπεζών, αυτοί που θα κέρδιζαν ήταν πρωτίστως οι Ρώσοι ολιγάρχες. Όπως αντιλαμβάνεστε, το δεδομένο αυτό έκανε την προοπτική οικονομικής βοήθειας να απομακρύνεται ακόμα περισσότερο...