276 παιδιά σε στέγες και ανάδοχες οικογένειες

Παιδιά κακοποιημένα, ορφανά, παιδιά με γονείς χρήστες ναρκωτικών ουσιών που κρίθηκαν ακατάλληλοι για τη φροντίδα τους, παιδιά ανήλικων μητέρων και αγνώστου πατρός, με γονείς στη φυλακή, παιδιά οικογενειών με δεκάδες προβλήματα -από την Κύπρο και όχι μόνον- οι οποίες αδυνατούν να τα φροντίσουν σωστά, βρήκαν μια προσωρινή οικογένεια στις στέγες ανηλίκων και γονείς στα πρόσωπα των λειτουργών κοινωνικής ευημερίας που είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα τους. Εκείνη τη φροντίδα που η πλειονότητα των παιδιών στην Κύπρο απολαμβάνει, θεωρώντας τη δεδομένη. Πριν προλάβουν να αρθρώσουν σωστά τις πρώτες και πιο συχνές λέξεις στη ζωή ενός ανθρώπου, που δεν είναι άλλες από το «μαμά» και «μπαμπά», κάποια παιδιά αναγκάζονται να ζήσουν μακριά από τα πρόσωπα που τα έφεραν στον κόσμο και να αναζητήσουν δανεικούς γονείς. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση δεκάδων παιδιών, τα οποία ζουν σήμερα στις παιδικές στέγες των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, τα οποία βρίσκουν τη μαμά και τον μπαμπά τους στα πρόσωπα των λειτουργών που τα φροντίζουν.
 
Θέλουν να δείχνουν ότι έχουν γονείς
 
Οι Στέγες είναι στην ουσία κανονικά σπίτια, με τη μόνη διαφορά ότι σ’ αυτά μένουν παιδιά χωρίς τους γονείς τους. Κάποια απ’ αυτά, φωνάζουν «παπά» ή «μάμμα» τους λειτουργούς των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, αφού είναι οι άνθρωποι με τους οποίους περνούν το μεγαλύτερο μέρος της μέρας τους. «Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν βρισκόμαστε σε κάποιο χώρο όπου υπάρχει κόσμος, όπως για παράδειγμα σε ένα κατάστημα, και θέλουν να δείξουν ότι έχουν γονείς», εξηγεί στον ΡΕΠΟΡΤΕΡ λειτουργός των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, τονίζοντας ωστόσο, ότι τα παιδιά, ξέρουν την αλήθεια – ίσως όχι όλη την αλήθεια. «Οι γονείς τους τα επισκέπτονται στη στέγη ή μιλούν μαζί τους στο τηλέφωνο αν δεν είναι σε θέση να τα δουν από κοντά», καταλήγει. Οι λειτουργοί είναι εκείνοι που θα τα ξυπνήσουν γύρω στις 6:30 το πρωί, θα προγευματίσουν παρέα, θα τα συνοδεύσουν στο σχολείο αφού πρώτα ετοιμάσουν μαζί την τσάντα τους, θα τα πάνε εκδρομές στο βουνό ή τη θάλασσα, θα τα συνοδεύσουν στο νοσοκομείο αν χρειαστεί ή στο κέντρο ψυχικής υγείας όπου τους παρέχεται ψυχολογική στήριξη. Τα πράγματα έχουν βελτιωθεί θεαματικά τα τελευταία χρόνια σε σύγκριση με το παρελθόν, όπου υπήρξαν φαινόμενα κακομεταχείρισης, εγκατάλειψης, αδιαφορίας…
Σημειώνεται ότι οι λειτουργοί, θα πρέπει επίσης να θυμούνται ότι η λέξη «στέγη», όπως επικράτησε να λέγονται οι χώροι φιλοξενίας ανηλίκων, απαγορεύεται μπροστά στα παιδιά, καθώς για εκείνα, οι χώροι αυτοί είναι το σπίτι τους.
 
Η καλύτερη στέγη, το χειρότερο σπίτι
 
Το κάθε παιδί έχει συνήθως το δικό του δωμάτιο, αφού τα σπίτια είναι αρκετά μεγάλα και πλήρως εξοπλισμένα με όλα όσα χρειάζονται. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, αν ο αριθμός των παιδιών αυξηθεί, περισσότερα παιδιά μπορούν να μοιραστούν το ίδιο δωμάτιο. Κάθε πρωί, μεταφέρονται στο σχολείο με ειδικό λεωφορείο. Η μετακίνησή τους γίνεται πάντα με διακριτικότητα, προς αποφυγήν στιγματισμού. Επιστρέφοντας στο σπίτι, τα περιμένει πάντα φαγητό στην κουζίνα, αλλά και δάσκαλος, με τον οποίο διαβάζουν τα μαθήματά τους για να μπορούν στη συνέχεια να παίξουν ή να ασχοληθούν με άλλες δραστηριότητες. «Κάποια παιδιά έχουν αρκετές μαθησιακές δυσκολίες και καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για τη στήριξή τους, επισημαίνει άλλος λειτουργός των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, προσθέτοντας παράλληλα ότι «πολλά παιδιά στον ελεύθερο χρόνο τους πηγαίνουν φροντιστήρια, κάνουν μαθήματα καράτε, μπαλέτο, τέχνη, χορό, κολύμπι, μαθαίνουν ξένες γλώσσες, παίζουν με τα tablets τους. Τα έξοδα καλύπτονται από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, αλλά και από τους Συνδέσμους Φίλων Παιδικής Στέγης, οι οποίοι προσπαθούν να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στα παιδιά, με οικονομική αλλά και ηθική υποστήριξη. «Προτεραιότητά μας είναι η καλή ψυχολογία των παιδιών», τονίζει στον ΡΕΠΟΡΤΕΡ η πρόεδρος του Συνδέσμου Φίλων Παιδικής Στέγης Λευκωσίας, Κατερίνα Κονάρη, εξηγώντας ότι λειτουργοί και Σύνδεσμος, φροντίζουν ώστε τα παιδιά να περνούν ξέγνοιαστες διακοπές, όμορφα γενέθλια, χαρούμενες στιγμές μέσα από εκδρομές, προστατευμένα απ’ οτιδήποτε επηρεάζει αρνητικά τη ζωή τους. «Δεν είναι εύκολη η αποστολή μας. Τα παιδιά χρειάζονται ουσιαστική στήριξη. Ακόμα και η καλύτερη στέγη, για τα παιδιά είναι ίσως το χειρότερο σπίτι» παραδέχεται λειτουργός.
 
Αλλάζει συνέχεια ο αριθμός
 
Οι στέγες δεν είναι προσβάσιμες σε όποιον δεν έχει την έγκριση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, την οποία εξασφαλίζει κανείς πολύ δύσκολα, για λόγους προστασίας των παιδιών.
Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας λειτουργούν στο παρόν στάδιο τέσσερις Παιδικές Στέγες για παιδιά (αγόρια και κορίτσια) ηλικίας 4 - 12 ετών και τέσσερις Στέγες Εφήβων για έφηβους (ξεχωριστές δομές για αγόρια και κορίτσια) 13 έως 18 ετών. Σήμερα στην Κύπρο λειτουργούν τρεις μεικτές στέγες ανηλίκων, σε Λευκωσία, Λάρνακα και Λεμεσό. Παλαιότερα, οι στέγες ήταν περισσότερες όπως επίσης και τα παιδιά. Στη στέγη της Λευκωσίας, διαμένουν αυτή τη στιγμή 12 παιδιά, από 5 έως 14 χρόνων και στη στέγη της Λεμεσού 13 παιδιά, 5 αγόρια και 8 κορίτσια από 5 έως 13 ετών.
Ο αριθμός των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα της διευθύντριας Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας που ήταν τοποθετημένα στα εν λόγω Ιδρύματα, όπως επίσης και σε ανάδοχες οικογένειες το 2014, ανήλθαν σε 276. Σημειώνεται ότι ο αριθμός αυτός δεν είναι στατικός και μπορεί να διαφοροποιηθεί ανάλογα με τις κατά καιρούς ανάγκες παιδιών.
 
Οι έφηβοι σε ξενώνες
 
Τα παιδιά διαμένουν στις παιδικές στέγες μέχρι να συμπληρώσουν το 13^ο έτος της ηλικίας τους. Στη συνέχεια μεταφέρονται σε εφηβικό ξενώνα ή σε ξενώνα νεανίδων -ανάλογα με το φύλο τους- μέχρι την ενηλικίωσή τους. Οι αριθμοί των νέων που ζουν σήμερα σε ξενώνες δεν είναι σταθεροί καθώς κάποιοι έφηβοι φεύγουν και έρχονται άλλοι. Στον ξενώνα εφήβων Λευκωσίας μένουν αυτή τη στιγμή οκτώ αγόρια και στο ξενώνα νεανίδων Λευκωσίας 10 κορίτσια, κυρίως από την Κύπρο. Ο Β. έζησε σε ξενώνα εφήβων για τρία χρόνια, από τα 15 μέχρι τα 18 του. Όπως δήλωσε στον ΡΕΠΟΡΤΕΡ, «στην αρχή τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα, ήθελα να πάω σπίτι μου. Μετά έκανα φίλους τους οποίους πάω και βλέπω ακόμα. Τώρα ζω σπίτι μου, με τη μητέρα μου, και είναι πολύ καλύτερα». Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να μείνουν στον ξενώνα και μετά την ενηλικίωσή τους, αν το επιθυμούν – δεν θα τα διώξει κανείς επειδή μεγάλωσαν. Όσοι μάλιστα επιθυμούν να σπουδάσουν ή να ενοικιάσουν κάποιο διαμέρισμα, έχουν τη στήριξη των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας.
 
Γονείς για μερικές μέρες
 
Η καλύτερη εξέλιξη για τη ζωή ενός παιδιού που απομακρύνεται από την οικογένειά του και τίθεται υπό την προστασία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, είναι να μεταφερθεί σε μια ανάδοχη οικογένεια. Πριν ακόμη εγκατασταθεί στη Στέγη, που θεωρείται η υστάτη επιλογή, καταβάλλεται προσπάθεια το παιδί να μεγαλώσει σε μια οικογένεια. Αρκετά ζευγάρια, άτεκνα ή μη, επιλέγουν να γίνουν ανάδοχοι γονείς, δίνοντας την ευκαιρία σε παιδιά που για διάφορους λόγους στερούνται τη βιολογική τους οικογένεια, να ζήσουν οικογενειακές στιγμές σε ένα καλύτερο περιβάλλον. Για να εγκριθεί το αίτημα που υποβάλουν οι ενδιαφερόμενοι στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, για να ενταχθούν στο πρόγραμμα αναδοχής, πρέπει να κριθούν κατάλληλοι να φιλοξενήσουν κάποιο παιδί στο σπίτι τους, προσφέροντάς του υποκατάστατη οικογενειακή φροντίδα. Γίνονται δηλαδή «γονείς» για κάποιο χρονικό διάστημα που μπορεί να είναι από 10 μέχρι 20 ημέρες, για παράδειγμα τα Χριστούγεννα ή/και το Πάσχα και ακολούθως, αν συνδεθούν με το παιδί και τα αισθήματα είναι αμοιβαία, μπορούν να προχωρήσουν σε μακροπρόθεσμη αναδοχή ή και υιοθεσία, εάν οι βιολογικοί γονείς δώσουν τη συγκατάθεσή τους και το ίδιο το παιδί συναινέσει.
 
Η μάνα

«Σε ηλικία 26 χρονών είχα γίνει ανάδοχη μητέρα και αργότερα είχα αποκτήσει τα δικά μου παιδιά, εξομολογείται στον «ΡΕΠΟΡΤΕΡ», η αντιπρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου  Ανάδοχης Οικογένειας «Φωλιά Αγάπης» Εύη Μιχαήλ. «Με τον σύζυγο μου Ιωσήφ ζήσαμε ανεπανάληπτες στιγμές οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως πολύ δύσκολες αλλά και στιγμές που μας χάρισαν ευτυχία και συναισθήματα  ανθρώπινης ολοκλήρωσης.  Η απόφαση αυτή πάρθηκε από κοινού με τον σύζυγο μου και μετά από σκέψη και προβληματισμό αλλά και από προτροπή από άτομα τα οποία εργάζονταν στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και γνώριζαν πολύ καλά τον θεσμό της Αναδοχής. Άλλωστε οι σπουδές μου ως Κοινωνική Λειτουργός έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόφαση αυτή. Οι δυσκολίες και τα εμπόδια ξεπερνιούνταν  γιατί υπήρχε η καθημερινή στήριξη και βοήθεια από τον Κοινωνικό Λειτουργό ο οποίος μας καθοδηγούσε και μας ενδυνάμωνε για να συνεχίσουμε τις προσπάθειες μας. Σήμερα απολαμβάνουμε τους καρπούς των προσπαθειών μας βλέποντας την εξέλιξη των ανάδοχων παιδιών μας, τονίζει η κυρία Μιχαήλ, επισημαίνοντας παράλληλα, πόσο σημαντικός και πολύπλευρος είναι ο ρόλος ενός Κοινωνικού Λειτουργού. «Σε συνεργασία με τους ανάδοχους γονείς μπορεί να επιφέρει  πολύ καλά αποτελέσματα. Οι  εμπειρίες  μου ως ανάδοχη μητέρα  για περίοδο 11 χρόνων και η θέση που κατείχα για περίοδο 4 χρόνων ως εξειδικευμένη Λειτουργός στον κλάδο Αναδοχής των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας  με έχουν πείσει ότι η Αναδοχή είναι η καταλληλότερη λύση για την προστασία των ανήλικων παιδιών όταν τίθενται υπό την φροντίδα του κράτους.  Πιστεύω ότι παιδιά που βρίσκονται σε κατάλληλη  ανάδοχη οικογένεια βρίσκουν αγάπη, οικογενειακή θαλπωρή και αποδοχή από το οικογενειακό περιβάλλον. Η οικογένεια δεν μπορεί να αντικατασταθεί από το καλύτερο ίδρυμα», καταλήγει η Εύη Μιχαήλ.

Τα παιδια
 
«Ήμουν σε ανάδοχη οικογένεια από την ηλικία των 14 μέχρι των 18 χρόνων. Οι σχέσεις συνεχίστηκαν παρά τον τερματισμό της αναδοχής και μέχρι σήμερα διατηρώ πολύ καλές σχέσεις με τους ανάδοχους γονείς μου. Θα έλεγα ότι αυτά ήταν τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου. Υπάρχουν πολλές καλές και κακές μνήμες από την παιδική μου ηλικία [..] Ναι, θα ήθελα να γίνω ανάδοχος γονιός, για να βοηθήσω ένα παιδί όπως έχω βοηθηθεί κι εγώ ο ίδιος» Ο Σ.Α μεγάλωσε σε ανάδοχη οικογένεια
 
«Ήμουν σε ανάδοχη οικογένεια από τα 15 μου μέχρι τα 18 μου. Αν κάτι έχει χαραχτεί στη μνήμη μου, είναι η αγάπη που πήρα από τους ανάδοχους γονείς μου. Πριν ζήσω μαζί τους νόμιζα ότι η αγάπη ήταν ψεύτικη, αλλά μετά κατάλαβα ότι ήταν αληθινή. Ήταν σαν να άλλαξε η ζωή μου, ζούσα σε ένα κενό αλλά μετά χάθηκε και αντικαταστάθηκε με πίστη για ζωή. Τα βιολογικά παιδιά της οικογένειας είναι σαν τα αδέρφια μου, νιώθω το ίδιο όπως θα ένοιωθα με τα βιολογικά μου αδέρφια. Θα γινόμουν ανάδοχος γονιός με χίλια» Ο Ν.Κ. μεγάλωσε σε ανάδοχη οικογένεια

Ανάδοχη Φωλιά   
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Ανάδοχης Οικογένειας, έχει συσταθεί το 1994 από τον Κοινωνικό Λειτουργό Χρίστο Παπαδόπουλο για στήριξη του Προγράμματος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας «Ανάδοχης Οικογένειας με Ομάδα Εφήβων». Το πρόγραμμα τερματίστηκε το 2005 και ο Σύνδεσμος παρέμεινε από τότε  ανενεργός. Το 2012 μετά από μια επαγγελματική πορεία στην  αναδοχή η Εύη Μιχαήλ εργάστηκε για  την επαναλειτουργία του Συνδέσμου  ο οποίος μετονομάστηκε σε « Παγκύπριος Σύνδεσμος Ανάδοχης Οικογένειας Φωλιά Αγάπης».  Κίνητρο για την λειτουργία του Συνδέσμου ήταν η πολυεπίπεδη παροχή υπηρεσιών προς τα παιδιά που έχουν ανάγκη προστασίας  αλλά και η παροχή στήριξης  προς στους ανάδοχους γονείς. Κύριος στόχος είναι η ενημέρωση του κοινού για τον θεσμό της αναδοχής ώστε τα παιδιά τα οποία χρειάζονται μετακίνηση από τους βιολογικούς τους γονείς να βρίσκουν ένα οικογενειακό περιβάλλον φροντίδας και αγάπης. Ο Σύνδεσμος  έχει δημιουργήσει  δίκτυο παροχής υπηρεσιών και στήριξης των ανάδοχων οικογενειών καθώς και των πρώην και νυν παιδιών  υπό φροντίδα. Επίσης επικεντρώνεται στην  ενημέρωση του κοινού για τον θεσμό της αναδοχής με στόχο την εξεύρεση  ανάδοχων οικογενειών.  Η παρουσία του συνδέσμου είναι να ενισχύσει μέσα από τον εθελοντισμό τις προσπάθειες που καταβάλλει το Κράτος, μέσω της Κοινωνικής Πρόνοιας, για τις αναδοχές και όχι να το αντικαταστήσει.