Τα Ευρωτουρκικά, η διασύνδεση με το Κυπριακό και η επιπλέον αξία της Κυπριακής Προεδρίας
Μικαέλλα Λοΐζου 06:00 - 20 Ιουλίου 2025

Η συνομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών μετά το δείπνο στη Νέα Υόρκη δεν εμπίπτει μέσα στα πλαίσια του συνηθισμένου. Παρά την απουσία αναγνώρισης, αφού η Τουρκία θεωρεί την Κυπριακή Δημοκρατία εκλειπούσα, συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια, όταν δοθεί η ευκαιρία σε διάφορες διεθνείς μαζώξεις, οι Τούρκοι αξιωματούχοι να συζητούν άτυπα με τον Πρόεδρο ή τον Υπουργό Εξωτερικών. Είναι, όμως, συχνά συζητήσεις στο πόδι, μέσα σε διαδρόμους, πολλές φορές στην παρουσία τρίτων, και διαρκούν μερικά λεπτά. Τα ξημερώματα της Πέμπτης, όμως, ο Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Χακάν Φιντάν δεν συζήτησαν στο πόδι. Ούτε πέρασαν σχεδόν μία ώρα να μιλούν περί ανέμων και υδάτων. Μίλησαν επί συγκεκριμένων ζητημάτων, που άπτονται της διασύνδεσης του Κυπριακού και των Ευρωτουρκικών.
Ερωτηθείς σχετικά, μετά το τέλος της διευρυμένης συνάντησης, ο κ. Χριστοδουλίδης τόνισε πως η συζήτηση «δεν ήταν γενική και αόριστη», αλλά πολύ συγκεκριμένη επί τριών ενοτήτων: Το Κυπριακό, τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας στην ΕΕ και την επιθυμία της Άγκυρας για θετικές εξελίξεις στα Ευρωτουρκικά. Σύμφωνα με πληροφορίες, η εντύπωση που διαμορφώθηκε είναι πως ο Χακάν Φιντάν ενδιαφέρεται πολύ για τα Ευρωτουρκικά αυτό το διάστημα.
Θα πρέπει, βεβαίως, να σημειωθεί πως αυτό το ενδιαφέρον δεν μετουσιώθηκε σε πράξη, τουλάχιστον στη Νέα Υόρκη, καθώς ο Τούρκος Υπουργός παρουσιάστηκε αμετακίνητος από τις αδιάλλακτες, εκτός πλαισίου θέσεις περί «συνεργασίας δύο κρατών». Συνεπώς, το ερώτημα είναι κατά πόσον η συζήτηση που έγινε μεταξύ τους περί διασύνδεσης θα μετατραπεί σε κάτι πιο συγκεκριμένο τους επόμενους μήνες. Ακόμη και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει αμφιβολίες επί τούτου, παρά την ενθαρρυντική συζήτηση, καθώς σημείωσε πως «μπορεί να ακούγονται πολλά, να λέγονται άλλα τόσα, αλλά στο τέλος της ημέρας όλοι μας, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, κρινόμαστε από τις πράξεις μας».
Στις πράξεις παραμένει πολύ μεγάλο ερώτημα τι προτίθεται να κάνει η κατοχική χώρα και πότε, εάν όντως ενδιαφέρεται για τα Ευρωτουρκικά. Ουσιαστικά οι κυπρογενείς υποχρεώσεις οδηγούν σε αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και είναι αμφίβολο εάν είναι πρόθυμη να προβεί σε τέτοιου είδους κινήσεις, έστω και αν είναι σταδιακές. Υπάρχει η κατανόηση ότι η προσέγγιση πρέπει να είναι αναλογική, σταδιακή και αναστρέψιμη, άρα και η προσμονή ότι για να υπάρξει εξέλιξη θα πρέπει πρώτα να υπάρξουν και οι ανάλογες κινήσεις από την Άγκυρα. Αυτή τη στιγμή δεν πραγματοποιείται διαπραγμάτευση στο Κυπριακό, ενώ η Τουρκία επαναβεβαίωσε ενώπιον όλων ότι εξακολουθεί να κινείται εκτός του πλαισίου των ΗΕ, προτάσσοντας την «συνεργασία δύο κρατών». Άρα δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως πρόοδος που να μπορεί να ξεκλειδώσει πτυχές των Ευρωτουρκικών μέσω του Κυπριακού.
Πάντως, μία ενδιαφέρουσα παράμετρος που φαίνεται ότι εμφιλοχώρησε στη συζήτηση κατά τη διάρκεια του τετ α τετ Χριστοδουλίδη-Φιντάν ήταν η ανάληψη, από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιανουάριο, καθώς θα αποκτήσει για ένα εξάμηνο καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ατζέντας. Η Λευκωσία δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που έχει λόγους να θεωρεί πως υπό τα δεδομένα δεν μπορεί να προχωρήσει η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Αντιθέτως, η εντύπωση είναι πως συχνά άλλες χώρες κρύβονται πίσω από την Κύπρο, επειδή είναι πιο εύκολο αυτό το επιχείρημα από τα πραγματικά τους κίνητρα, που είναι κοινωνικής και οικονομικής φύσης. Ωστόσο, πολύ συχνά η Άγκυρα εκφράζει έντονα παράπονα για την βαρύτητα που έχει ο λόγος της Κύπρου, παρουσιάζοντας την, μαζί με την Ελλάδα, ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για βελτίωση των ευρωτουρκικών σχέσεων.
Η περίοδος της Προεδρίας θα δώσει στη Λευκωσία ακόμη ισχυρότερο λόγο και ρόλο, γεγονός που φαίνεται να λαμβάνει υπόψιν του ο Χακάν Φιντάν, ο οποίος, πριν από ένα χρόνο, έζησε από πρώτο χέρι την αντίδραση των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ, όταν στην άτυπη διάσκεψη που συμμετείχε, αντιλήφθηκε ότι δεν αμφισβητούνται τα κυπριακά επιχειρήματα από κανέναν στην ΕΕ και ότι η διασύνδεση με το Κυπριακό δεν αποτελεί απλώς ένα κυπριακό αίτημα, αλλά κοινή ευρωπαϊκή πολιτική, ακόμη και αν δεν έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια ο τρόπος εφαρμογής.
Στη Νέα Υόρκη έφτασαν και νέα μηνύματα από τις Βρυξέλλες. Μπορεί οι παρεμβάσεις της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Αντόνιο Κόστα μέσω του Χ να μην έχουν την ίδια βαρύτητα με την κοινή επιστολή τους κατά τη διάρκεια της διευρυμένης του Μαρτίου, εξυπηρέτησαν όμως τον στόχο της δήλωσης παρουσίας της ΕΕ στη διαδικασία, ακόμη και αν δεν προσκλήθηκε να παραστεί ο ειδικός απεσταλμένος Γιοχάνες Χαν. Τόνισαν ότι η ΕΕ έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει στο Κυπριακό και επιδιώκει να εμπλακεί ενεργά, ενώ έκαναν και αναφορές στις αρχές, τις αξίες και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, στο πλαίσιο της λύσης του Κυπριακού, οι οποίες προφανώς και αποτελούν ανάχωμα στις κατά καιρούς παράλογες απαιτήσεις που έθετε η τουρκική πλευρά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Πάντως, η ιδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτος μέλος της ΕΕ αλλά και η επικείμενη ανάληψη της Προεδρίας, ενδεχομένως να επηρεάζουν σε κάποιο βαθμό και την στάση του Ηνωμένου Βασιλείου έναντι του Κυπριακού. Είναι καλά γνωστό ότι το Λονδίνο δεν είναι πάντα βοηθητικό και κατά καιρούς εμποτίζει τις θέσεις του με παράξενες «δημιουργικές ιδέες». Ωστόσο η παρουσία του Βρετανού Υφυπουργού Ευρώπης στην Νέα Υόρκη ήταν πολύ θετική. Ο Στίβεν Ντάουτι πρόσφατα είχε εγχειριστεί και θα μπορούσε να στείλει κάποιο άλλο εκπρόσωπο, αλλά επέλεξε να παρουσιαστεί αυτοπροσώπως, ώστε να στείλει μήνυμα για τη σημασία που αποδίδει η χώρα στο Κυπριακό. Κυρίως, όμως, εμφανίστηκε εξαιρετικά σταθερός υπέρ της λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, χωρίς «δημιουργικές» ουρές και «ίσες αποστάσεις», απαντώντας ουσιαστικά στις τουρκικές θέσεις για τα δύο κράτη.
Αυτή η στάση του Λονδίνου δεν θεωρείται τυχαία στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο. Με την ανάληψη της εξουσίας από τους Εργατικούς του Κιρ Στάρμερ, από πλευράς Λονδίνου υπάρχει μία αμήχανη αλλά ξεκάθαρη προσπάθεια επαναπροσέγγισης με την ΕΕ. Μπορεί να είναι πλήρως κατανοητό πως βρισκόμαστε πολύ μακριά από την ανατροπή του Brexit, αλλά η βρετανική Κυβέρνηση επιδιώκει να καλλιεργήσει πολύ στενότερες σχέσεις με την ΕΕ, σε ένα μοντέλο win-win, που να αποτελεί βάση συνεργασίας για το παρόν αλλά και εμβάθυνσης για το μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό φαίνεται να επενδύει προς την κατεύθυνση συγκεκριμένων κρατών μελών, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η Κύπρος. Δεν είναι τυχαίες οι συχνές επαφές, οι οποίες κορυφώθηκαν με την επίσκεψη Στάρμερ στη Λευκωσία πριν από μερικούς μήνες, δεκαετίες μετά την τελευταία επίσκεψη Βρετανού Πρωθυπουργού.
Αυτή η επένδυση των σχέσεων με την Κύπρο δεν θεωρείται άσχετη ούτε με την ιδιότητά της ως κράτος μέλος αλλά και ούτε με την ανάληψη της Προεδρίας τον Ιανουάριο. Το Λονδίνο φαίνεται να βλέπει στη Λευκωσία έναν καλό σύμμαχο, που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποκατάσταση των σχέσεων με την ΕΕ, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Κυπριακής Προεδρίας, όταν και θα πρωταγωνιστεί στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Ουσιαστικά ο ρόλος της Κύπρου φαίνεται να ενισχύεται στα μάτια του ακριβώς λόγω της επικείμενης ανάληψης της Προεδρίας. Μπορεί οι δύο χώρες να έχουν άλυτες διαφορές λόγω αποικιακών καταλοίπων, που προκύπτουν τόσο από την παρουσία των βρετανικών βάσεων, όσο και από την αναχρονιστική Συνθήκη Εγγυήσεως, έχουν όμως και πολλές κοινές προσεγγίσεις, όπως έχει διαπιστωθεί. Και η στάση που τηρεί τώρα το Λονδίνο στο Κυπριακό δεν θεωρείται άσχετη με την βοήθεια στην οποία προσμένει από την Κύπρο στους ευρωπαϊκούς του στόχους.
Πριν από δύο δεκαετίες πολλοί στην Κύπρο είχαν εσφαλμένα την εντύπωση ότι η ένταξή μας στην ΕΕ θα έλυνε σχεδόν αυτόματα το Κυπριακό. Προφανώς αυτό δεν συνέβη. Αυτό που έχει συμβεί είναι πως το Κυπριακό έχει καταστεί ευρωπαϊκό πρόβλημα, που επηρεάζει τις προσεγγίσεις και τις πολιτικές του μπλοκ. Και η Λευκωσία έχει αναπτύξει ένα νέο περιφερειακό ρόλο, ο οποίος εν μέρει εκπηγάζει από την ιδιότητα της ως κράτος μέλος. Κυρίως, όμως, η Κύπρος έχει γίνει με την πάροδο του χρόνου ένα ευρωπαϊκό κράτος και αυτό επηρεάζει και καθορίζει την μορφή που θα προσλαμβάνει η λύση του Κυπριακού, η οποία δεν μπορεί να κινείται εκτός του ευρωπαϊκού αξιακού συστήματος και να παραγνωρίζει τις ευρωπαϊκές ελευθερίες και νομοθεσίες.
Είναι ξεκάθαρο πως η Κυβέρνηση θεωρεί πως το timing είναι κατάλληλο ώστε να χρησιμοποιηθούν τα Ευρωτουρκικά ως μοχλός πίεσης προς την Άγκυρα για να αλλάξει στάση στο Κυπριακό, κυρίως λόγω της αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος για την ΕΕ από πλευράς Τουρκίας. Η ΕΕ συμφωνεί να εμπλακεί ενεργά και τα Συμπεράσματα καταγράφουν την διασύνδεση. Όμως θα πρέπει η Άγκυρα να μετατρέψει το λεκτικό ενδιαφέρον σε πράξη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:
- Τετ α τετ Προέδρου και Φιντάν μετά το δείπνο-«Επιδόρπιο» η διασύνδεση του Κυπριακού με τα Ευρωτουρκικά
- Προς την ορθή κατεύθυνση θεωρεί τα αποτελέσματα της πολυμερούς ο Πρόεδρος-«Θα κριθούν στην πράξη»
- Μήνυμα Ούρσουλας πριν την Ολομέλεια της πολυμερούς-«Η ΕΕ έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει»
- Το μήνυμα του Κόστα πριν την Ολομέλεια για το Κυπριακό-«Η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο της»
