Πρώτα στήριξη των υφιστάμενων στεγών για απεξάρτηση αποφυλακισθέντων και μετά δημιουργία νέων

Καθυστερήσεις στα ιατροσυμβούλια, ανεπαρκής στήριξη στις θεραπευτικές στέγες απεξάρτησης, και ελλείψεις στις δομές ψυχιατρικής φροντίδας για χρήστες ναρκωτικών που έχουν υποστεί ψύχωση, συνθέτουν μόνο ένα μέρος των σοβαρών προκλήσεων που καταγράφονται στην Κύπρο σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξη αποφυλακισθέντων για αδικήματα που σχετίζονται με τη χρήση και κατοχή παράνομων ψυχοτρόπων ουσιών.

Κατά τη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας, όπου τέθηκε επί τάπητος η ανάγκη δημιουργίας ολοήμερων θεραπευτικών κέντρων απεξάρτησης, το βασικό συμπέρασμα ήταν πως πριν εξεταστεί η δημιουργία νέων δομών, απαιτείται ουσιαστική και ενισχυμένη στήριξη των υφιστάμενων στεγών και προγραμμάτων. Παράλληλα, κρίθηκε επιτακτική η εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών και η λήψη στοχευμένων μέτρων, ώστε τα άτομα που ολοκληρώνουν πρόγραμμα απεξάρτησης, μαζί με τις οικογένειές τους, να αποκτούν πρόσβαση σε επαρκή υποστηρικτικά εργαλεία που θα επιτρέπουν την ουσιαστική κοινωνική τους επανένταξη, αποφεύγοντας τον φαύλο κύκλο της υποτροπής και το στιγματισμό.

Όπως ανέφερε ενώπιον της Επιτροπής η Διευθύντρια της Θεραπευτικής Κοινότητας «Αγία Σκέπη», Τίνα Παύλου, «υπήρξε περίπτωση ατόμου που περίμενε επί οκτώ ολόκληρους μήνες να του επιστραφεί η άδεια οδήγησης· τον πήγαιναν και τον έφερναν καθημερινά στη δουλειά του, ωστόσο το ιατροσυμβούλιο δεν συνεδρίαζε». Παράλληλα, επεσήμανε ότι άτομα με ποινικό μητρώο, τα οποία έχουν εκτίσει ποινές φυλάκισης άνω των δυόμισι ετών, δεν έχουν δυνατότητα να «καθαρίσουν» το μητρώο τους, γεγονός που δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στην εύρεση εργασίας και στη διαδικασία επανένταξης.

Αναφέρθηκε επίσης σε περιπτώσεις ατόμων που εισάγονται στο Ψυχιατρείο Αθαλάσσας για να αντιμετωπιστεί η ψύχωση που προκαλείται από τη χρήση ναρκωτικών, με τη νοσηλεία να διαρκεί από τρεις έως πέντε ημέρες και σε κάποιες περιπτώσεις, εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα και ανάγκη, μπορεί να φτάσει τις δύο εβδομάδες. Ωστόσο, όπως σημείωσε η κ. Παύλου, «ο χρήστης εξέρχεται, κάνει ξανά χρήση και ο κύκλος επαναλαμβάνεται». Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με την ίδια, είναι να επαναλαμβάνονται οι συγκρούσεις μεταξύ παιδιών και γονέων, καθώς οι οικογένειες αναγκάζονται να επανέρχονται διαρκώς με νέα δικαστικά διατάγματα για να διαχειριστούν την κατάσταση.

Η κ. Παύλου τόνισε ότι θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος διαχείρισης τέτοιων περιστατικών και να εξεταστεί σοβαρά η δημιουργία ειδικής πτέρυγας εντός του Νοσοκομείου Αθαλάσσας, αποκλειστικά για χρήστες ουσιών που εμφανίζουν ψύχωση. Η ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου θα επέτρεπε την ουσιαστική και πιο μακροπρόθεσμη παρέμβαση, ώστε τα άτομα να λαμβάνουν την απαραίτητη θεραπεία και να κινητοποιούνται άμεσα μετά το πέρας της νοσηλείας για να ενταχθούν σε σταθερό θεραπευτικό πλαίσιο.

Ταυτόχρονα έκανε αναφορά και στη συνεργασία που είχε αναπτυχθεί στο παρελθόν με τις Κεντρικές Φυλακές, μέσω της οποίας δινόταν η δυνατότητα σε χρόνιους χρήστες ναρκωτικών, που εξέτιαν μακροχρόνιες ποινές, να αιτηθούν αναστολή ποινής με σκοπό την ένταξή τους σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Αυτό, ωστόσο, προϋπέθετε την έγκριση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Όπως διευκρίνισε, η συνεργασία αυτή διεκόπει λόγω υπερπληρότητας των δομών της Αγίας Σκέπης. «Η διαχρονική μας εισήγηση», σημείωσε, «είναι ότι αυτά τα άτομα δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από το πρόγραμμα ‘Δανάη’, διότι οι παρεμβάσεις του δεν είναι στον βαθμό που απαιτείται ώστε να υπάρξει πραγματική αποτελεσματικότητα».

Παράλληλα, σημείωσε ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή 50 αιτήσεις κρατουμένων με μεγάλες ποινές, οι οποίοι είναι χρόνιοι χρήστες για τουλάχιστον είκοσι χρόνια και έχουν αυξημένες ανάγκες σε ό,τι αφορά τη θεραπευτική παρέμβαση, την οποία είναι απαραίτητο να λαμβάνουν εντός των φυλακών.

Από την πλευρά της, η εκπρόσωπος της Ψυχοθεραπευτικής Εστίας Μακρόβιας Απεξάρτησης (Ψ.Ε.Μ.Α.) επεσήμανε ότι, παρότι έχουν ήδη εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες άδειες από το Υπουργείο Υγείας, οι εγκαταστάσεις για τη λειτουργία ολοήμερου θεραπευτικού κέντρου δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Συμφώνησε πλήρως με τα όσα ανέφερε η κ. Παύλου και εξήγησε πως τα άτομα που εξυπηρετεί η Εστία είναι ηλικίας άνω των 25 ετών, με ιστορικό εξάρτησης που υπερβαίνει τα 20 έτη, ενώ η χρήση τους αφορά διάφορες ουσίες που εναλλάσσονται ανάλογα με τη διαθεσιμότητα και την εποχή.

Τόνισε πως η λειτουργία ολοήμερων κέντρων είναι καίριας σημασίας, διότι στόχος είναι να εξυπηρετούνται άτομα που έχουν ιστορικό επαναλαμβανόμενων εγκλεισμών τόσο στις φυλακές όσο και στα ψυχιατρεία. Επί του παρόντος, εξυπηρετούνται σταθερά τριάντα άτομα μαζί με τις οικογένειές τους, και η δομή μπορεί να απορροφήσει ακόμη είκοσι άτομα, υπό την προϋπόθεση ότι θα ενισχυθεί η κρατική επιχορήγηση που λαμβάνει η Εστία.

Η εκπρόσωπος του ΚΕΝΘΕΑ συμφώνησε επίσης με τις τοποθετήσεις που προηγήθηκαν, υπογραμμίζοντας την ανάγκη εκσυγχρονισμού και τροποποίησης της νομοθεσίας για την Ψυχική Υγεία. Όπως είπε, «μέρος της δουλειάς μας περιλαμβάνει την εκπαίδευση της οικογένειας για να προετοιμαστεί στο ενδεχόμενο ο ψυχίατρος να μην δεχτεί το άτομο και να επιστρέψει στο σπίτι, γεγονός που ενέχει ιδιαίτερες δυσκολίες».

Από την πλευρά της Οργάνωσης Φίλων και Συγγενών Εξαρτημένων Ατόμων, έγινε αναφορά σε περιστατικά στα οποία άτομα ζήτησαν βοήθεια, αλλά λόγω σοβαρών οικονομικών δυσκολιών δεν κατάφεραν να ενταχθούν σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Όπως ανέφερε η εκπρόσωπος της Οργάνωσης, υπήρξε περίπτωση ατόμου με πολλά συναφείς προβλήματα, που παρά το γεγονός ότι είχε καταφέρει να μείνει καθαρό για χρόνια, υπέστη υποτροπή λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπιζε, της αδυναμίας του να εργαστεί εξαιτίας αλλεπάλληλων χειρουργικών επεμβάσεων και της μη πρόσβασής του σε περαιτέρω υποστήριξη.

Η απάντηση του Υπουργείου Υγείας και της ΑΑΕΚ

Απαντώντας στις τοποθετήσεις, η εκπρόσωπος του Υπουργείου Υγείας σημείωσε ότι προγραμματίζεται η δημιουργία ξεχωριστής πτέρυγας στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας για άτομα που παρουσιάζουν ψυχωτικά επεισόδια εξαιτίας της χρήσης ουσιών. Διευκρίνισε πως στόχος είναι να μην νοσηλεύονται μαζί με άλλους ασθενείς, καθώς πρόκειται για περιπτώσεις με ιδιαίτερη επικινδυνότητα. Η ίδια παραδέχτηκε ότι δεν υπάρχει ακόμη χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης, και ότι πράγματι το θέμα των ιατροσυμβουλίων αποτελεί ένα από τα υπαρκτά προβλήματα.

Ο εκπρόσωπος της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ) εξήγησε ότι οι φυλακισμένοι που επιθυμούν αναστολή ποινής για λόγους απεξάρτησης πρέπει να λάβουν έγκριση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Γενικό Εισαγγελέα. Όπως ανέφερε, η ενημέρωση που έχουν είναι ότι η πρακτική αυτή έχει παγώσει από πλευράς της Εισαγγελίας. Παραδέχθηκε ότι ως Κύπρος υστερούμε στον τομέα της μετασωφρονιστικής φροντίδας, όχι λόγω έλλειψης διαδικασιών, αλλά επειδή δεν υπάρχει θεσμοθετημένη παραπομπή σε προγράμματα απεξάρτησης, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων και αναγκών.

Επιπρόσθετα, γνωστοποίησε ότι εδώ και ενάμιση χρόνο καταβάλλεται προσπάθεια για δημιουργία νέου, ολοκληρωμένου θεραπευτικού προγράμματος εντός των φυλακών, καθώς το υφιστάμενο πρόγραμμα «Δανάη» αναμένεται να διακοπεί. Ήδη έχει γίνει επιθεώρηση χώρων από αρχιτέκτονα και επίκειται κοστολόγηση, με στόχο να υπάρξουν σημαντικές εξελίξεις εντός του έτους.

Αναφορικά με τα θεραπευτικά προγράμματα, τόνισε πως δεν ισχύει ότι δεν υπάρχουν στην Κύπρο – αντιθέτως, λειτουργούν πέραν των τριάντα. Επισήμανε όμως ότι ορισμένες κατηγορίες χρηστών δεν καλύπτονται επαρκώς και πως η ένταξη ημερήσιων προγραμμάτων είναι το κύριο κενό. Όπως είπε, η ΑΑΕΚ έχει εγκρίνει τη λειτουργία του ΨΕΜΑ, ωστόσο, με βάση τους περιορισμένους οικονομικούς πόρους, δεν είναι σαφές μέχρι πότε θα μπορεί να συνεχιστεί η στήριξή του.

Η τοποθέτηση αυτή προκάλεσε την αντίδραση της κ. Παύλου, η οποία επεσήμανε πως δεν είναι δυνατόν να εξισώνονται όλα τα προγράμματα. «Η Αγία Σκέπη είναι το πρώτο ολοκληρωμένο πρόγραμμα στην Κύπρο και δεν μπορεί να συγκρίνεται με δομές που λειτουργούν σαν ιδιωτικά γραφεία, δύο ώρες την εβδομάδα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Τόνισε ότι απαιτείται πιο αυστηρός έλεγχος από την ΑΑΕΚ κατά την έγκριση των προγραμμάτων και σωστότερη κατανομή των κρατικών κονδυλίων.

Καταλήγοντας, ο εκπρόσωπος της ΑΑΕΚ ανακοίνωσε πως στον επόμενο προϋπολογισμό θα ζητηθεί αύξηση της χρηματοδότησης από το Υπουργείο Υγείας, ενώ παράλληλα έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός, κατόπιν απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου, για τη δημιουργία εντατικού προγράμματος στην επαρχία Αμμοχώστου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δεν αρκούν τα προγράμματα απεξάρτησης στις Κεντρικές Φυλακές-Τεράστιες οι ανάγκες για ολοήμερα κέντρα