Διαχείριση του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου

Κάποιες κατευθυντήριες γραμμές προς τους γονείς/κηδεμόνες για τη Ο θάνατος ενός αγαπηµένου προσώπου μας επηρεάζει όλους σε μεγάλο βαθμό. Το να θρηνούμε για ένα θάνατο είναι µια απόλυτα φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπου να αποδεχθεί την πραγµατικότητα της απώλειας και σταδιακά να μάθει να ζει με αυτήν.

Κάθε άτομο έχει το δικό του τρόπο να θρηνεί. Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος. Τα παιδιά μπορεί να θρηνούν κατά διαστήματα και αυτό είναι φυσιολογικό. Συγκεκριμένα, μπορεί να δυσκολεύονται να αντέξουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τα δύσκολα συναισθήματα και μπορεί να θρηνούν ‘με δόσεις΄. Δηλαδή, ενώ τη μια στιγμή μπορεί να είναι θλιμμένα, αμέσως μετά μπορεί να γελούν’.

Σημαντικά στη διαχείριση του πένθους είναι οι γονείς/κηδεμόνες να ενθαρρύνουν την έκφραση των συναισθημάτων των παιδιών τους καθώς και την διατήρηση της ανάμνησης του αγαπημένου προσώπου. Επίσης, είναι καλό να εθαρρύνεται το παιδί σας να συνεχίσει τις δραστηριότητες που έκανε πριν.

Πώς ενθαρρύνουμε την έκφραση συναισθημάτων;

• Δώστε στο παιδί σας τη δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήµατά του, όποια και αν είναι αυτά. Είναι σηµαντικό να νιώθει ελεύθερο να εκφράσει αυτό που αισθάνεται.
• Σεβαστείτε όµως και τη σιωπή του, όταν επιλέγει να µη µοιραστεί αυτό που νιώθει. Μήν πιέσετε το παιδί σας να εκφραστεί. Πείτε στο παιδί σας ότι εσείς είστε εκεί για να το συζητήσετε όταν το ίδιο αισθανθεί έτοιµο να µιλήσει.
• Αν είναι δύσκολο στο παιδί σας να εκφραστεί λεκτικά, ενθαρρύνεται την έκφραση των συναισθημάτων μέσω άλλων μη λεκτικών δραστηριοτήτων (μουσική, ζωγραφιές).
• Δείξτε κατανόηση και αποδοχή. Ακούστε µε προσοχή χωρίς να κρίνετε και χωρίς να λέτε στο παιδί σας πώς πρέπει να αισθάνεται ή πώς πρέπει να σκέφτεται. Δείξτε κατανόηση και ομαλοποιήστε τα δύσκολα συναισθήματα που μπορεί να έχει (π.χ., «Είναι εντάξει/απόλυτα φυσιολογικό να νιώθεις θυμωμένος, στεναχωρημένος για αυτό που συνέβη»)
• Πείτε στο παιδί σας πως τα συναισθήματά του είναι φυσιολογικά, ακόµα και αν πολλές φορές πονάνε και είναι µπερδεµένα.
• Μοιραστείτε µαζί με το παιδί σας και τα δικά σας συναισθήµατα και σκέψεις («Κι εγώ έπαθα σοκ και είμαι στεναχωρημένη/ος»). Αυτό το μοίρασμα θα βοηθήσει το παιδί σας να εκφραστεί και να νιώσει ότι δεν είναι μόνο στον πόνο του. Επίσης, έτσι λειτουργείτε ως καλό πρότυπο για το παιδί σας, καθώς µε τον τρόπο αυτό συνειδητοποιεί, ότι αποδέχεστε και τα δικά σας και τα δικά του δύσκολα συναισθήµατα.
• Μην πείτε στο παιδί σας να σταματήσει να κλαίει. Το κλάμα μπορεί να αποτελεί έκφραση του πόνου του.
• Ενθαρρύνεται το παιδί σας να μιλήσει για αυτό που συνέβη με άτομα που νιώθει κοντά του. Πείτε στο παιδί σας ότι «Κάποιες φορές το να μιλήσουμε για αυτά που μας πονούν είναι πολύ δύσκολο, όμως όταν το κάνουμε, φεύγει ένα μεγάλο βάρος από πάνω μας και ίσως μετά νιώσουμε καλύτερα.»
• Δείξτε το ενδιαφέρον και την αγάπη σας και επιβεβαιώστε ότι το αγαπάτε. Στις περιπτώσεις απώλειας, τα άτομα μπορεί να βιώνουν έντονα συναισθήματα ανασφάλειας. Η ένδειξη αγάπης από μέρους σας μπορεί να μειώσει αυτά τα έντονα συναισθήματα ανασφάλειας.
• Αναγνωρίστε και το δικό σας πόνο. Δώστε χώρο και χρόνο στον εαυτό σας να εκφραστεί για αυτό το γεγονός.
• Αν νιώσετε την ανάγκη επικοινωνήστε με τη υπηρεσία στήριξης στην Ανθρώπινη Απώλεια του ΠΑΣΥΚΑΦ.

Πώς διατηρούμε την ανάμνηση του αγαπημένου προσώπου;

• Επιτρέψτε στο παιδί σας να μιλά για το άτομο που πέθανε. Καλλιεργείστε ένα κλίµα, όπου νιώθει ότι µπορεί να εκφραστεί ελεύθερα.
• Συζητήστε µε το παιδί σας για τις αναμνήσεις που έχει με το άτομο που πέθανε.
• Βοηθήστε τον/την να βρει τρόπους για να διατηρήσει ζωντανή την ανάµνηση του αγαπηµένου του προσώπου (π.χ., κάποιο αντικείμενο που τον θυμίζει ή φωτογραφία).
• Η συµµετοχή του παιδιού στις εκδηλώσεις πένθους, όπως η κηδεία, το µνηµόσυνο, η επίσκεψη στον τάφο, απαιτεί καλή προετοιμασία. Επιτρέψτε στο παιδί σας να συμμετέχει αν το επιθυμεί. Αν δεν επιθυμεί να πάει στην κηδεία ή στο μνημόσυνο, σεβαστείτε την απόφασή του και μην το πιέσετε.

oΕξηγήστε µε απλό τρόπο, τι είναι η κηδεία ή το µνηµόσυνο, και τι ακριβώς θα συμβεί στη διάρκεια της τελετής.

oΡωτήστε το, αν θα ήθελε να παρευρεθεί στην κηδεία.

oΣε περίπτωση που το επιθυµεί, φροντίστε να βρίσκεται µαζί µε κάποιον, που θα είναι σε θέση να το στηρίξει και να ανταποκριθεί σε όποιες ανάγκες προκύψουν.

Ενθαρρύνεται το παιδί σας να συνεχίσει τις δραστηριότητες που έκανε πριν:

• Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις με την οικογένειά σας και εκδηλώσεις του κέντρου.
• Εξηγήστε στο παιδί σας ότι «Δεν σημαίνει ότι προδίδουν το άτομο που πέθανε, αν συνεχίσουν τις δραστηριότητες που έκαναν.»
• Η επαναφορά στη ρουτίνα δεν πρέπει να ερμηνεύεται σαν αποφυγή των όσων έχουν συμβεί, αλλά συμβάλλει στην ανάπτυξη συναισθημάτων ασφάλειας και προστασίας.

Υπηρεσία Ψυχολογικής Στήριξης ΠΑΣΥΚΑΦ

Δρ. Μαριάννα Ζαχαρία

Κλινική Ψυχολόγος