Τροποποιείται η νομική αρωγή για να αποφεύγονται τα μονοπώλια δικηγόρων και η άγρα πελατών

Νομοθετική ρύθμιση προωθείται σε ό,τι αφορά το ζήτημα της παραχώρησης νομικής αρωγής, ώστε να μην συγκεντρώνεται τεράστιος αριθμός υποθέσεων στα χέρια των ίδιων δικηγόρων, όπως συμβαίνει σήμερα. Αυτό αναφέρθηκε την Πέμπτη κατά τη συνεδρία της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής, η οποία εξέταζε την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφορικά με τα Δικαστήρια. Πρόκειται για μία αναγκαιότητα για την οποία συμφωνούν όλοι εμπλεκόμενοι, καθώς φαίνεται πως σήμερα κάποιοι δικηγόροι βρίσκουν τρόπους να καταχρώνται το σύστημα και να μονοπωλούν σχεδόν τις υποθέσεις, γεγονός που δημιουργεί οσμή σκανδάλου, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν εκατοντάδες επιλογές στους σχετικούς καταλόγους.

Όπως ανέφερε ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, σε ό,τι αφορά το ζήτημα της νομικής αρωγής, εντοπίστηκε ότι πολλές περιπτώσεις συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένους δικηγόρους, φέρνοντας ως παράδειγμα την Πάφο, όπου το 90% των υποθέσεων κατέληξε σε 12 δικηγόρους, κάποιοι εκ των οποίων συγγενείς μεταξύ τους, ενώ υπήρχαν 1250 στον κατάλογο. Παρατηρείται, δε, το ίδιο φαινόμενο και στη Λευκωσία και τη Λεμεσό σε μικρότερο βαθμό. Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, σημείωσε ότι ενδέχεται να υπάρχει σύστημα παραχώρησης πελατών σε συγκεκριμένους δικηγόρους, κάτι που ανοίγει το ενδεχόμενο διαπλοκής, με τον Γενικό Ελεγκτή να συμφωνεί πως «είναι στατιστικά παράξενο».

Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν στη Βουλή, κάθε χρόνο τα ποσά που δίνονται για νομική αρωγή αυξάνονται, αφού πλέον ξεπερνούν τα δύο εκατομμύρια τον χρόνο. Για αυτό και συμφωνούν όλες οι πλευρές ότι χρειάζεται νομοθετική ρύθμιση, ώστε να μην καταλήγουν τα ποσά αυτά στα ίδια πρόσωπα, αποκλείοντας άλλους δικηγόρους ή ακόμη χειρότερα προωθώντας συγκεκριμένους με κάποιο τρόπο. Προωθείται, συνεπώς, τροποποίηση του νόμου από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο βρίσκεται σε επαφή και με το Υφυπουργείο Καινοτομίας, ώστε η νέα βάση δεδομένων να γίνει ηλεκτρονική και να καταχωρούνται εκεί οι ενδιαφερόμενοι και οι υποθέσεις.

Η Αρχιπρωτοκολλητής, Ειρήνη Χριστοδούλου, εξηγώντας πως λειτουργεί το σύστημα σήμερα, υπέδειξε ότι είναι συνταγματικό δικαίωμα του διαδίκου να επιλέξει δικηγόρο της δικής του επιλογής και η άγρα πελατών απαγορεύεται. Η σειρά που βρίσκονται οι δικηγόροι στον κατάλογο είναι αυτή με την οποία είναι γραμμένοι τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο. Ο πρωτοκολλητής ρωτά το πρόσωπο ποιον επιλέγει στη βάση αυτού του καταλόγου, αλλά δεν μπορεί να επέμβει το Δικαστήριο. Σημείωσε ότι συνήθως πάνε προϊδεασμένοι ως προς το πρόσωπο που θα επιλέξουν.

Από πλευράς των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, η Διευθύντρια Μαρία Κυρατζή, ανέφερε πως καταλήγει πολύ μεγάλος αριθμός αιτημάτων για εκθέσεις στις Υπηρεσίες, όχι μόνο από το Δικαστήριο, με αποτέλεσμα να πρέπει να συντάξουν πάνω από 7,000 ετησίως. Οι ΥΚΕ δίνουν σύσταση για τη νομική αρωγή και ακολούθως αποφασίζει το Δικαστήριο. Αναφερόμενος στον ρόλο της Αστυνομίας, ο Κυριάκος Λαγού είπε πως υπάρχουν οδηγίες προς τα μέλη, οι οποίες καθορίζουν το πλαίσιο στις περιπτώσεις που επιβάλλεται και ζητείται νομική αρωγή από ύποπτο ή συλληφθέντα και του παραχωρείται ο κατάλογος με τους διαθέσιμους δικηγόρους και συγκεκριμένο έντυπο που πρέπει να συμπληρώσει.

Ο εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου επεσήμανε, από πλευράς του, ότι όσοι δικηγόροι ενδιαφέρονται να προσφέρουν νομική αρωγή, το αποστέλλουν στον Σύλλογο και ο Σύλλογος αποστέλλει στο Δικαστήριο το ενδιαφέρον τους και εκεί εξαντλείται η εμπλοκή τους. Σημείωσε, ωστόσο, πως όπως ορθά ανέφερε ο πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου, Ζαχαρίας Κουλίας, δεν ενδιαφέρονται όλοι οι δικηγόροι να παρέχουν υπηρεσίες νομικής αρωγής, καθώς είναι μικρό το ποσό. Συμφώνησε, ωστόσο, ότι υπάρχει πρόβλημα.

Σύμφωνα με τους παρευρισκόμενους, το πρόβλημα έχει διορθωθεί σε μία δικαστική δικαιοδοσία αλλά όχι σε όλες. Τροποποιήθηκε ο νόμος ώστε στο Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας η επιλογή πλέον γίνεται εκ περιτροπής από τον κατάλογο. Όταν κάποιος επιλεγεί αφαιρείται από την λίστα και μπορεί να ξαναεγγραφεί όταν μειωθεί ο αριθμός των διαθέσιμων δικηγόρων και χρειάζεται ανανέωση του καταλόγου. Θέση του ΠΔΣ είναι ότι αυτό θα πρέπει να επεκταθεί και στο Ποινικό και Οικογενειακό Δικαστήριο, όπου συγκεκριμένος αριθμός δικηγόρων αναλαμβάνουν τις περισσότερες υποθέσεις. Επίσης εισηγούνται το νέο σύστημα να λειτουργεί ηλεκτρονικά.

Έκοψαν το ρεύμα για να βγάλουν έξω τον καττινιέρη

Η συζήτηση επεκτάθηκε και σε άλλα ζητήματα που αφορούν τα Δικαστήρια. Ένα θέμα που προκάλεσε έκπληξη στους βουλευτές είναι ότι το πρόσωπο που ενοικίαζε την καντίνα στο Δικαστήριο Λευκωσίας δεν κατέβαλλε τα ενοίκιά του, με αποτέλεσμα να συσσωρευθεί ένα ποσό κοντά στο μισό εκατομμύριο και να αναγκαστεί το Δικαστήριο να του κόψει το νερό και το ρεύμα για να τον εξαναγκάσει να φύγει, ενώ εκκρεμούν και αγωγές. Πρόκειται, μάλιστα, για πρόσωπο που είχε την ευθύνη και άλλων κυλικείων του δημοσίου.

Πάντως, στη Λευκωσία τουλάχιστον υπάρχει καντίνα, ενώ στο Επαρχιακό Δικαστήριο Αμμοχώστου για πάρα πολύ καιρό δεν υπήρχε, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να προμηθευτεί ούτε νερό, ένα ζήτημα που έθεσε ο Ζαχαρίας Κουλίας. Ειπώθηκε, μάλιστα, ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν, έφτιαχνε καφέδες η καθαρίστρια, αλλά της απαγορεύτηκε. Πλέον, ωστόσο, προχώρησαν με προσφορές και αναμένεται ότι το θέμα θα λυθεί.

Δεν γράφουν άδειες οι δικαστές

Ένα άλλο ζήτημα που τέθηκε είναι το γεγονός πως οι δικαστές δεν δηλώνουν τις άδειές τους. Σύμφωνα με την επεξήγηση που δόθηκε στην Ελεγκτική Υπηρεσία, οι δικαστές απουσιάζουν σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, όταν κλείνουν τα Δικαστήρια και συνεπώς δεν υπάρχει σχετικό αρχείο. Ως εκ τούτου, όταν αφυπηρετήσουν, θεωρείται, χωρίς να μπορεί κάποιος να το αμφισβητήσει ή να το τεκμηριώσει, πως έχουν συσσωρεύσει τον μέγιστο αριθμό των 70 ημερών για την προαφυπηρετική άδεια, πρακτική με την οποία ο κ. Παπακωνσταντίνου διαφωνεί.

Η Αρχιπρωτοκολλητής εξήγησε ότι υπάρχει δημοσιευμένο σημείωμα αναφορικά με το ζήτημα ων αδειών, οι οποίες απορρέουν από συγκεκριμένες συνταγματικές διατάξεις και τους θεσμούς πολιτικής δικονομίας και, ως εκ τούτου, δεν εφαρμόζεται η πρόνοια του νόμου για τους δημόσιους υπαλλήλους. Η λογική είναι ότι οι δικαστές δεν έχουν ωράριο και άδειες, αφού δεν δικαιούνται να πάρουν άδεια πέραν των προκαθορισμένων περιόδων που είναι κλειστά τα δικαστήρια και συνήθως παίρνουν μόνο ένα μέρος.

Η κ. Χριστοδούλου ανέφερε πως τα Δικαστήρια είναι κλειστά μεταξύ 9 Ιουλίου και 10 του Σεπτέμβρη, καθώς και περίπου μία εβδομάδα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Όμως στην πραγματικότητα δεν κλείνουν ποτέ, καθώς οι δικαστές είναι στο καθήκον 24 ώρες το 24ωρο, για έκδοση ενταλμάτων προσωποκράτησης και άλλων ενταλμάτων που ζητούνται. Οι δικαστές, υπέδειξε, ουδέποτε πληρώνονται overtime για αυτό, σε αντίθεση με τους δημόσιους υπαλλήλους, ενώ και τις αποφάσεις τις γράφουν το απόγευμα και το βράδυ και όχι την ώρα που βρίσκονται στο Δικαστήριο. Ως εκ τούτου θεωρείται δεδομένος ο αριθμός των αδειών τους.

Έργο εκκαθάρισης υποθέσεων

Ένα άλλο ζήτημα που τέθηκε ήταν αυτό της αγοράς υπηρεσιών από πρώην πρόεδρο του Ανωτάτου αναφορικά με την εκκαθάριση παλιών υποθέσεων. Σύμφωνα με τον κ. Παπακωνσταντίνου, από πλευράς Ελεγκτικής θεωρήθηκε λογικό ότι αποφασίστηκε το άτομο αυτό να έχει την συγκεκριμένη ιδιότητα. Ωστόσο, του δόθηκε συμβόλαιο για ένα έτος, ακολούθως υπήρξε ανανέωση. Ο πρώην δικαστής δήλωσε ότι ολοκλήρωσε τη δουλειά του, ωστόσο αποφασίστηκε να υπάρξει περαιτέρω ανανέωση. Η εξήγηση που δόθηκε ήταν ότι ήθελαν να βοηθήσει και στην εφαρμογή και όχι μόνο τον σχεδιασμό, να έχει δηλαδή τον συντονισμό. Θέση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι πως αυτό θα έπρεπε να ήταν άλλο συμβόλαιο, καθώς άλλαξε η φύση της δουλειάς και όχι να ανανεωθεί το προηγούμενο.

Όπως είπε στη Βουλή η Αρχιπρωτοκολλητής, το έργο της εκκαθάρισης είναι το σοβαρότερο και η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Δικαιοσύνη. Αρχικά είχε γίνει έλεγχος αν θα μπορούσε να ανατεθεί και σε άλλο δικαστή και εξετάστηκαν όλες οι περιπτώσεις, ενώ η ανάθεση έγινε με νόμιμο τρόπο. Παραδέχθηκε ότι ο ίδιος ο δικαστής είχε δηλώσει έξι μήνες πριν τελειώσει το συμβόλαιό του ότι τελείωσε το έργο του. Αυτή ήταν η ίδια περίοδος που θα διαχωρίζονταν τα δύο Δικαστήρια. Έτσι στην προσπάθεια να συνεχιστεί η δουλειά με τη νέα σύσταση των Δικαστηρίων, κρίθηκε σωστό να συνεχίσει ο ίδιος, αφού κανένας άλλος δεν ήταν σε θέση να αναλάβει την παρακολούθηση και την υλοποίηση.

Όπως ανέφερε ο κ. Παπακωνσταντίνου επί της ουσίας του ζητήματος των καθυστερήσεων, τέθηκαν στόχοι εντός του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ώστε να ολοκληρωθεί το 20% των υποθέσεων που εκκρεμούσαν το 2020 ως το 2024 και το 40% ως το 2026. Συμπλήρωσε ότι υπήρξε βελτίωση ειδικά μετά τη μελέτη του πρώην δικαστή του Ανωτάτου και προσέθεσε πως εκκρεμεί αναφορά για την πορεία των καθυστερημένων υποθέσεων.