Καθήλωσαν οι μαρτυρίες νεαρών κωφών-«Πως είναι μέτρια η ζωή μέσα στην σιωπή; Όταν δεν ακούω ήχους, τον κίνδυνο...»

Τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν λόγω της αναπηρίας τους, τις διακρίσεις στον επαγγελματικό τομέα αλλά και την ταλαιπωρία από τις διαδικασίες αξιολόγησης για τη λήψη αναπηρικών επιδομάτων, περιέγραψαν δύο κωφά άτομα κατά τη διάρκεια συζήτησης στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας.

Οι μαρτυρίες αυτών των νέων ανθρώπων προκάλεσαν συγκίνηση αλλά και αγανάκτηση, καθώς ανέδειξαν τις σοβαρές αδυναμίες της Πολιτείας να προσφέρει τη στήριξη που οφείλει στα κωφά άτομα. Την ίδια στιγμή, όλοι οι αρμόδιοι φορείς ζητούν επιτακτικά αλλαγές στις διαδικασίες αξιολόγησης, δεδομένου ότι υπάρχουν περιπτώσεις με 100% κώφωση εκ γενετής, οι οποίες δεν δικαιούνται επίδομα επειδή η αναπηρία τους θεωρείται «μέτρια».

Στην κατάθεσή της, η Τατιάνα Γρηγορίου ανέφερε πως «στέκομαι σήμερα μπροστά σας για να δώσω φωνή στη σιωπή. Για να μιλήσω για εμένα και για όλους εμάς που έχουμε μια αναπηρία που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, αλλά υπάρχει και επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας — κάθε ώρα, κάθε λεπτό. Είμαι 100% κωφή εκ γενετής και στα δύο αυτιά. Από τη μέρα που γεννήθηκα, δεν άκουσα ποτέ ήχο, φωνή, γέλιο, μουσική».

Εξήγησε ότι «η επαφή μου με τον ήχο γίνεται μέσω ενός κοχλιακού εμφυτεύματος στο αριστερό αυτί. Είναι ένα τεχνικό βοήθημα που με βοηθά, αλλά δεν αποκαθιστά την ακοή μου. Κι όμως, εδώ και τρία χρόνια, κάθε φορά που κάνω αίτηση για επίδομα αναπηρίας, η απάντηση είναι η ίδια. "H αναπηρία σας θεωρείται μέτρια". Πώς είναι μέτρια η ζωή μέσα στην απόλυτη σιωπή; Πώς είναι μέτρια όταν δεν ακούω καθόλου ήχους; Όταν το βγάζω τη νύχτα για να φορτιστεί και μένω τελείως αποκομμένη από τον κόσμο γύρω μου; Δεν μπορώ να ακούσω αν γίνει σεισμός ή αν υπάρξει κάποιος κίνδυνος. Στη θάλασσα δεν μπορώ να το φορέσω, γιατί δεν είναι αδιάβροχο. Είχα αποκτήσει κάποτε ένα αδιάβροχο μοντέλο, αλλά χάλασε γρήγορα και λόγω των οικονομικών δυσκολιών μου είναι αδύνατο να το ξαναγοράσω».

«Ζω στη Λεμεσό, όπου τα ενοίκια είναι εξαιρετικά υψηλά, και σπουδάζω. Δεν ζητώ το επίδομα για να ζήσω με άνεση, αλλά για να ολοκληρώσω τις σπουδές μου χωρίς άγχος, χωρίς να ανησυχώ κάθε φορά αν θα χαλάσει το ακουστικό μου ή αν θα έχω χρήματα για τα βασικά. Το χρειάζομαι για να συντηρώ το εμφύτευμα: για μπαταρίες, καλώδια, επισκευές· για να καλύψω το ενοίκιό μου και να μη χρειαστεί να ξαναδουλέψω όσο σπουδάζω».

Τόνισε ακόμη ότι «το έκανα και ήταν εξαντλητικό. Δούλευα σε ένα περιβάλλον γεμάτο φασαρία και μουσική, έπρεπε να ακούω τους πελάτες και να τους εξυπηρετώ. Όμως πολλές φορές δεν καταλάβαινα τι μου έλεγαν, και κάποιοι εκνευρίζονταν, δεν ήξεραν ότι ήμουν κωφή. Και μετά, στο σπίτι, ξενυχτούσα για να τελειώσω τις εργασίες μου. Δεν ήταν εύκολο».

Καταλήγοντας υπογράμμισε πως «δεν ζητώ προνόμια. Ζητώ δικαίωση, ζητώ μια στοιχειώδη στήριξη για να τελειώσω τις σπουδές μου και να σταθώ στα πόδια μου. Θέλω να βρω μια δουλειά, να έχω αξιοπρέπεια, να ζήσω ως ισότιμο μέλος της κοινωνίας. Μπορεί να μην ακούω, αλλά βλέπω. Μπορεί να μην καταλαβαίνω κάθε ήχο, αλλά ξέρω τι σημαίνει ανάγκη. Είμαι εδώ για να ακουστώ, να ακουστεί η αλήθεια μου και η φωνή όλων όσοι ζουν μέσα στη σιωπή. Γιατί έχουμε κάτι σημαντικό να πούμε».

«Κινήθηκα νομικά για να διεκδικήσω τα αυτονόητα»

Η δεύτερη μαρτυρία ήρθε από τον Αρσένιο Νικολαΐδη, ο οποίος είπε «για να μας βοηθήσετε, πρέπει πρώτα να μας κατανοήσετε. Είμαι κωφός εκ γενετής λόγω προωρότητας, γεννήθηκα στους πέντε μήνες. Από το δημοτικό έως το λύκειο είχα πολλές δυσκολίες, αλλά έλαβα στήριξη. Αργότερα πήγα στην Ελλάδα για σπουδές. Στα πανεπιστήμια εκεί, τα αμφιθέατρα είναι μεγάλα, δεν υπάρχουν διευκολύνσεις και ήταν πολύ δύσκολη και επίπονη η κατανόηση των μαθημάτων. Έπρεπε να κάθομαι στην πρώτη σειρά για να μπορέσω να ακούσω τον καθηγητή, που βρισκόταν δέκα μέτρα μακριά. Παρ’ όλα αυτά, αρίστευσα. Το επόμενο βήμα ήταν να βρω δουλειά».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τεράστιο το πρόβλημα επικοινωνίας κωφών σε έκτακτες ανάγκες-Στο τραπέζι η δημιουργία εφαρμογής

Συνέχισε ότι «όταν επέστρεψα στην Κύπρο, λίγους μήνες μετά κλήθηκα στο ιατροσυμβούλιο. Μου είπαν ότι δεν εμπίπτω στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρία. Εκείνη τη στιγμή ένιωσα πως μου κόπηκαν τα πόδια. Πού να διοριστώ; Πήγα σε άλλες συνεντεύξεις αλλά δεν έβρισκα δουλειά, γιατί μου έλεγαν: "Είσαι κωφός". Αναγκάστηκα να κινηθώ νομικά, σε μια ψυχοφθόρα διαδικασία, για να διεκδικήσω τα αυτονόητα».

Τόνισε επίσης «η αναπηρία μου είναι μη αναστρέψιμη. Κι όμως, καλούμαστε κάθε δύο χρόνια να περάσουμε από αξιολόγηση, για να διαπιστωθεί αν δικαιούμαστε επίδομα. Τι πρόκειται να αλλάξει στη μη αναστρέψιμη κατάστασή μου; Είναι εξευτελιστικό και ψυχοφθόρο. Επιπλέον, όταν αξιολογήθηκα για σκοπούς διορισμού, οι γιατροί που εξέτασαν τον φάκελό μου δεν ήταν καν σχετικοί με την ειδικότητα που απαιτείτο».

Κατέληξε πως «γιατί να μην υπάρχει μια ειδική επιτροπή που να αξιολογεί τα άτομα με αναπηρίες για τον κατάλογο διορισίμων; Είναι άδικο, πρόκειται για άνιση μεταχείριση. Χρειαζόμαστε ισότητα στην πράξη, όχι μόνο στα λόγια».

Εντάσεις για την αξιολόγηση των κωφών

Από πλευράς της, η πρόεδρος της ΚΥΣΟΑ, Θέμις Ανθοπούλου, σημείωσε ότι οι αξιολογήσεις που γίνονται από τα ιατροσυμβούλια για τον καθορισμό της αναπηρίας ενός ανθρώπου καθορίζουν τις ζωές του, υπογραμμίζοντας πως «δεν γίνεται να πηγάζουν από προσωπικές απόψεις και όχι από επιστημονική τεκμηρίωση. Τα όσα έχουμε στην κατοχή μας αφορούν άτομα που έχουν εκ γενετής προβλήματα ακοής».

Διερωτήθηκε πώς γίνεται η αξιολόγηση μίας αναπηρίας ως μέτριας και επισήμανε πως τα κοχλιακά εμφυτεύματα δεν λειτουργούν σε 24ωρη βάση, καθώς με τη συνεχή χρήση μειώνεται η αντοχή της μπαταρίας τους. Παράλληλα, πρότεινε μία συνάντηση με όλα τα εμπλεκόμενα υπουργεία αλλά και τους φορείς, ώστε να υπάρξει αντίλογος, ενώ σημείωσε πως «θα πρέπει να βρεθεί μία κοινή συνισταμένη».

Ο πρόεδρος της Ωτορινολαρυγγολογικής Εταιρείας Κύπρου, Δρ Γιάννης Θρασυβούλου, υπογράμμισε πως άτομα με κοχλιακά εμφυτεύματα έχουν μόνιμη, μη αναστρέψιμη κώφωση. «Το βράδυ κάποιος που έχει κώφωση δεν ακούει καθόλου, επομένως δεν μπορείτε να τον αξιολογείτε μόνο επειδή έχει το συγκεκριμένο εμφύτευμα», σημείωσε, προσθέτοντας ότι οι συνέπειες της βαρηκοΐας στην ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι ακόμη σοβαρότερες, άρα και αυτός ο παράγοντας πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Ο πρόεδρος της Οργάνωση Παραπληγικών Κύπρου, Δημήτρης Λαμπριανίδης, σημείωσε πως «το Τμήμα Ενσωμάτωσης και το Υφυπουργείο Πρόνοιας εξαρτώνται από ιδιώτες γιατρούς, οι οποίοι δηλώνουν την επιθυμία να συμμετέχουν στα ιατροσυμβούλια. Θα ήταν ιδανικό το Υφυπουργείο να διέθετε δική του ομάδα ιατρών που θα ασχολείτο αποκλειστικά με τα συγκεκριμένα θέματα, όμως, δυστυχώς, μετά την εφαρμογή του ΓεΣΥ είναι δύσκολο να εντοπιστούν γιατροί και πρέπει να μας προβληματίσει πώς μπορεί να βρεθεί λύση».

Παράλληλα, τόνισε πως «είναι αδιανόητο να ακούμε από νέα παιδιά ότι θεωρούν αδύνατο να εργοδοτηθούν στον δημόσιο τομέα».

Από πλευράς του Παγκύπριου Συνδέσμου Παιδιών με Απώλεια Ακοής, σημειώθηκε πως το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης θα πρέπει να αξιολογεί την ακουστική αναπηρία με βάση επιστημονικά δεδομένα και όχι προσωπικές απόψεις. «Δεν θα πρέπει να καλούνται σε επαναξιολόγηση παιδιά με κώφωση, τα οποία είχαν αρχικώς μία γνωμάτευση ότι η απώλεια ακοής τους είναι ολική και σοβαρή, και κατά την ενηλικίωσή τους αυτή η απώλεια θεωρείται μέτρια», υπογραμμίστηκε, προσθέτοντας ότι τα ιατροσυμβούλια «απλά ξύνουν το τραύμα».

Στη δική της τοποθέτηση, η εκπρόσωπος του Γραφείου της Επιτρόπου Διοικήσεως, Νάσια Διονυσίου, σημείωσε πως έχει ληφθεί συγκεκριμένο παράπονο σε σχέση με την ακουστική αναπηρία από τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Παιδιών με Απώλεια Ακοής, στα τέλη Φεβρουαρίου, και έχει σταλεί επιστολή στο Υφυπουργείο Πρόνοιας· αναμένεται απάντηση, ώστε ενδεχομένως να εκδοθεί πόρισμα.

Σημείωσε πως «το ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας έχει ξεπεραστεί με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. Καταλαβαίνουμε ότι χρειάζεται μία νέα προσέγγιση για τα άτομα με αναπηρία, όμως αυτό δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε καθαρά ιατρική εξέταση».

Διερωτήθηκε γιατί «να μην πάρουμε το πνεύμα της γενικής αρχής για τα άτομα με αναπηρίες και να προχωρήσουμε στη σύνθεση ενός πιο συμπεριληπτικού ιατροσυμβουλίου, με συμμετοχή εκπροσώπου του αναπηρικού κινήματος, αφού η παρουσία του σίγουρα θα λειτουργεί ως μοχλός πίεσης και θα ενισχύει την εμπιστοσύνη μεταξύ των επηρεαζόμενων ατόμων και των αρμοδίων».

Παραδοχή για κενά, σύμφωνοι για συνάντηση

Μιλώντας ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας, ο Γενικός Διευθυντής του Υφυπουργείου Πρόνοιας, Γιάννης Νικολαΐδης, αποδέχθηκε την πρόσκληση της ΚΥΣΟΑ για συνάντηση με όλους τους εμπλεκόμενους και δεν απέκλεισε οποιαδήποτε ενδιάμεση βελτίωση επί του σχετικού νομοσχεδίου που ετοιμάζεται. Επισήμανε ότι έχουν ήδη πραγματοποιηθεί δύο συναντήσεις εντός του 2024 για τα ζητήματα των κωφών και κατέληξαν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, σημειώνοντας πως «καθηκόντως θέλουμε να έχουμε τους σωστούς κώδικες για να μπορούν να αντιμετωπίζονται σωστά τα ζητήματα».

Ταυτόχρονα ανέφερε πως το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης έχει ετοιμάσει σχετικό σημείωμα, στο οποίο αναφέρεται πως υπήρξαν αδυναμίες και ότι οι προσπάθειες βελτίωσης είναι συνεχείς. «Το πρώτο βήμα για βελτίωση είναι η παραδοχή ότι υπάρχουν προβλήματα», τόνισε.

Από πλευράς της, η Διευθύντρια του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες, Χριστίνα Φλουρέντζου Κακουρή, ανέφερε πως «σε καμία περίπτωση δεν επαναξιολογούνται άτομα όταν το πόρισμα της αξιολόγησης είχε μόνιμη ισχύ», ενώ τόνισε πως από τις 29 χιλιάδες αξιολογήσεις που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 12 χρόνια, η συντριπτική πλειοψηφία είχε πόρισμα μόνιμης ισχύος.

Παραδέχθηκε ότι σε κάποιες περιπτώσεις «οι Επιτροπές Αξιολόγησης, για λόγους που οι ίδιες έκριναν, εξέδωσαν πόρισμα ισχύος για ένα, δύο ή τρία χρόνια. Στην περίπτωση εκ γενετής ακουστικής αναπηρίας, η πάθηση σίγουρα δεν αλλάζει, όμως άλλο η πάθηση και άλλο η αναπηρία». Με βάση τον ορισμό για τη σοβαρή αναπηρία, η κ. Κακουρή σημείωσε πως «ζητείται από την Επιτροπή Αξιολόγησης να γνωματεύσει σε περίπτωση σοβαρής αναπηρίας, όχι όμως για ασθένεια ή πάθηση». Γι’ αυτό, η αξιολόγηση, όπως είπε, γίνεται με τα βοηθήματα, ανεξαρτήτως της αναπηρίας, είτε πρόκειται για ακουστική, άρα με τα εμφυτεύματα, είτε για οπτική, με φακούς επαφής.