Συνεχίζονται οι αντιδράσεις για την μαντίλα στα κατεχόμενα-Τ/κ επικρίνουν την Τουρκία

Μια βαθιά αναταραχή διαπερνά την τουρκοκυπριακή κοινότητα, πυροδοτούμενη από την πρόσφατη προώθηση κανονισμού που ανοίγει τον δρόμο για τη χρήση της ισλαμικής μαντίλας από μαθήτριες στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου. Η εξέλιξη αυτή δεν αντιμετωπίζεται ως ένα μεμονωμένο περιστατικό ή απλώς ως ζήτημα ενδυματολογικής προτίμησης. Αντίθετα, έχει συσπειρώσει ένα ευρύ μέτωπο αντίδρασης που περιλαμβάνει τις μεγαλύτερες συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών, κόμματα της “αντιπολίτευσης” και δεκάδες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οι φωνές αυτές βλέπουν πίσω από την κίνηση αυτή μια μεθοδευμένη προσπάθεια αλλοίωσης της κοσμικής ταυτότητας της κοινότητας, μια επιβολή πολιτικών προτύπων από την Άγκυρα και μια βαθύτερη στρατηγική κοινωνικής μηχανικής.

Τρεις φυσιογνωμίες του τουρκοκυπριακού συνδικαλιστικού κινήματος, η Σελμά Εϊλέμ, Γενική Γραμματέας της τ/κ συντεχνίας δασκάλων μέσης εκπαίδευσης (KTOEÖS), γνωστή για τις θέσεις της κατά των παρεμβάσεων της Τουρκίας στα εσωτερικά της τ/κ κοινότητας, ο Μπουράκ Μαβίς, Πρόεδρος της τ/κ συντεχνίας δασκάλων (KTÖS), που εκπροσωπεί τους δασκάλους της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, και ο Şener Elcil, βετεράνος συνδικαλιστής με μακρά θητεία στο τ/κ συνδικαλιστικό κίνημα και γνωστός για την κριτική του στάση απέναντι στην τουρκική πολιτική, αναλύουν την κατάσταση, τις αιτίες της και τις πιθανές συνέπειες. Εκφράζουν την κατηγορηματική τους αντίθεση στον κανονισμό, τον οποίο η κ. Εϊλέμ δεν διστάζει να χαρακτηρίσει «πραξικόπημα», και προειδοποιούν για τις ευρύτερες πολιτικές σκοπιμότητες που υποκρύπτονται. Το κοινό μήνυμα που εκπέμπεται είναι σαφές: το ζήτημα υπερβαίνει κατά πολύ τη θρησκευτική ελευθερία, αγγίζοντας τον πυρήνα της ταυτότητας, της αυτονομίας και του μέλλοντος της τουρκοκυπριακής κοινότητας υπό τις παρούσες συνθήκες. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, έχοντας ήδη ξεκινήσει δυναμικές κινητοποιήσεις, δηλώνουν ακλόνητη αποφασιστικότητα να κλιμακώσουν τον αγώνα τους, θέτοντας επί τάπητος ακόμη και το σενάριο της γενικής απεργίας.

Η ουσία της διαμάχης: «Όχι ζήτημα ελευθερίας, αλλά επιβολής του πολιτικού Ισλάμ»

Στον πυρήνα της αντιπαράθεσης, οι συνδικαλιστές τοποθετούν την άρνησή τους να αποδεχθούν την επίσημη εκδοχή ότι πρόκειται για ζήτημα ατομικών δικαιωμάτων ή θρησκευτικής ελευθερίας. Η κ. Εϊλέμ είναι κατηγορηματική: «Η κοινωνία μας έχει συνειδητοποιήσει ότι αυτό δεν είναι ζήτημα μαντίλας, κανονισμού ή ελευθερίας. Είναι μια προσπάθεια του AKP (τουρκικό κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) να εμβαθύνει την κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ στο βόρειο τμήμα του νησιού μας. Είναι ένα νέο βήμα, ένα πραξικόπημα, στις επιβολές που σχετίζονται με τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης και, κατά συνέπεια, την κοινωνική μηχανική». Υποστηρίζει ότι η επιμονή της «κυβέρνησης» να προωθήσει τον κανονισμό, αγνοώντας τη βούληση της κοινωνίας, απλώς ενισχύει την αποφασιστικότητα των αντιδρώντων. Για την κ. Εϊλέμ, η ουσία του θέματος είναι σαφής: «Αυτή η απόφαση στοχεύει στην κοσμική μας εκπαίδευση, στην κοσμική δομή της κοινωνίας μας και είναι αντίθετη με το “Σύνταγμα”, τον “νόμο” για την Εθνική Παιδεία και τα δικαιώματα του παιδιού. Ο στόχος είναι η αλλαγή και μετατροπή των κοινωνικών αξιών, η επιβολή του πολιτικού Ισλάμ μέσω των κοριτσιών μας».

Ο κ. Μαβίς υιοθετεί παρόμοια οπτική, περιγράφοντας την τρέχουσα κατάσταση ως μια «κρίσιμη περίοδο για τη δημόσια εκπαίδευση και τα δημοκρατικά δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας». Τονίζει ότι εδώ και πάνω από ένα μήνα, συντεχνίες, κόμματα και οργανώσεις βρίσκονται σε «αποφασιστική αντίσταση ενάντια σε μια πρωτοβουλία ιδεολογικά κατευθυνόμενη και πολιτικά ενορχηστρωμένη, με σκοπό να αναδιαμορφώσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε αντιδραστικές και συντηρητικές γραμμές». Αποδομεί το επιχείρημα της ατομικής ελευθερίας, χαρακτηρίζοντάς το ως πρόσοψη: «Αυτή η πρωτοβουλία, που πλαισιώνεται ως ζήτημα ατομικής ελευθερίας, κατά τη γνώμη μας, αποτελεί στην πραγματικότητα μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής στρατηγικής που στοχεύει στη θεσμοθέτηση της συντηρητικής/θρησκευτικής επιρροής στη δημόσια εκπαίδευση και στη διάβρωση των κοσμικών, συμπεριληπτικών και δημοκρατικών θεμελίων του εκπαιδευτικού μας συστήματος».

Ο Τ/κ συνδικαλιστής εστιάζει ιδιαίτερα στην πτυχή των δικαιωμάτων του παιδιού, υποστηρίζοντας ότι είναι επιστημονικά παραδεκτό πως τα ανήλικα άτομα δεν διαθέτουν την ωριμότητα για τέτοιες αποφάσεις. «Ενώ είναι επιστημονική πραγματικότητα ότι τα άτομα κάτω των 18 ετών δεν διαθέτουν αναπτυξιακά την επάρκεια να λαμβάνουν τις δικές τους αποφάσεις, είναι παραπλανητικό να θεωρείται ως ελεύθερη βούληση μια ιδεολογική και συμβολική επιλογή όπως η μαντίλα», δηλώνει. Κατά τον ίδιο, το καθήκον του κράτους είναι σαφές: «Το καθήκον του κράτους είναι να κρατά μακριά από κατευθύνσεις την πιο ευάλωτη ηλικιακή ομάδα ως προς την προστασία από θρησκευτική πίεση και να διασφαλίζει την ουδετερότητα στη δημόσια εκπαίδευση». Συνεπώς, η εισαγωγή θρησκευτικών συμβόλων στα δημόσια σχολεία όχι μόνο αντιβαίνει στην αρχή της κοσμικότητας, αλλά και απειλεί την ανάπτυξη των παιδιών, μια θέση που, όπως σημειώνει, ενισχύεται και από αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η θέση της συντεχνίας του, KTÖS, είναι αδιαπραγμάτευτη: «Ως KTÖS, γνωρίζουμε ότι το παιδί δεν καλύπτεται (με μαντίλα)».

Ο κ. Ελτζίλ, με τη μακρά του εμπειρία, εντάσσει το ζήτημα σε ένα ευρύτερο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο. Θεωρεί ότι «η νομοθετική ρύθμιση σχετικά με τη χρήση του τουρμπάν από παιδιά στα σχολεία μπορεί να αξιολογηθεί ως μέρος των αποικιοκρατικών δραστηριοτήτων που διεξάγει εδώ και πολύ καιρό η Τουρκία στο βόρειο τμήμα του νησιού μας». Για τον κ. Ελτζίλ, η επίκληση της θρησκευτικής ελευθερίας είναι επιλεκτική και υποκριτική. «Η αντίληψη της θρησκείας που επιβάλλεται στην Κύπρο περιλαμβάνει την ελευθερία μόνο για όσους ασπάζονται το σουνιτικό Ισλάμ», υποστηρίζει. Ενισχύει το επιχείρημά του με σκληρές κατηγορίες: «Το γεγονός ότι αυτοί που κατέστρεψαν και λεηλάτησαν εκατοντάδες εκκλησίες στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, που δεν επιτρέπουν στους Ορθοδόξους να λειτουργούν στο βόρειο τμήμα του νησιού, που επιβάλλουν τη σουνιτική ισλαμική διδασκαλία ως θρησκευτικά μαθήματα στους Αλεβίτες στα σχολεία, μιλούν για ελευθερίες, αποκαλύπτει τον πραγματικό στόχο».

Καταγγελίες για τουρκική παρέμβαση και «κυβέρνηση-μαριονέτα»

Η πεποίθηση ότι η Άγκυρα κινεί τα νήματα πίσω από την υπόθεση της μαντίλας είναι κυρίαρχη. Η κ. Εϊλέμ το δηλώνει απερίφραστα, μιλώντας για «προσπάθεια του AKP να εμβαθύνει την κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ».

Ο κ. Μαβίς υπενθυμίζει ότι δεν πρόκειται για κεραυνό εν αιθρία, αλλά για τη συνέχεια μιας ανησυχητικής τάσης που είχε ήδη επισημανθεί. «Αντιπροσωπεύει τη συνέχεια μιας τάσης που είχε προηγουμένως αναφερθεί στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Τουρκία το 2020. Η έκθεση προειδοποιούσε για την αυξανόμενη παρέμβαση στους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς τομείς της τουρκοκυπριακής κοινότητας και την αποδυνάμωση των κοσμικών και δημοκρατικών κανόνων», σημειώνει, προσθέτοντας ότι η τρέχουσα πρωτοβουλία είναι «μέρος αυτού του ευρύτερου μοτίβου δημοκρατικής οπισθοδρόμησης».

Ο κ. Ελτζίλ αναλύει εκτενέστερα αυτό που αποκαλεί «αποικιοκρατική διαδικασία». Περιγράφει μια πορεία που «ξεκίνησε το 1958 με την ονομασία ‘κοσμική εκπαίδευση’, οργανώθηκε από αξιωματικούς που ήρθαν από την Τουρκία μέσω των δραστηριοτήτων της Τουρκικής Οργάνωσης Αντίστασης (TMT), συνεχίστηκε με τη διδασκαλία του εθνικισμού-τουρκισμού και πήρε τη σημερινή της μορφή με την άνοδο στην εξουσία στην Τουρκία του AKP, που εργαλειοποιεί τη θρησκεία». Αναφέρει ότι η πολιτική του AKP, που βασίζεται στην εκμετάλλευση θρησκευτικών και εθνικών αξιών, μεταφέρθηκε αυτούσια στα κατεχόμενα με τη νοοτροπία «ό,τι έχουμε εμείς, θα έχετε κι εσείς». Παραθέτει μάλιστα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας: «Η νοοτροπία του AKP, που το πρωί θέτει θεμέλιο λίθο για τζαμί στο βόρειο τμήμα της Κύπρου και το βράδυ εγκαινιάζει ξενοδοχείο με καζίνο, συνοψίζει αυτά που γίνονται». Περιγράφει επίσης τις μεθοδεύσεις που προετοίμασαν το έδαφος για το ζήτημα της μαντίλας: «Η Τουρκία, έχοντας μεταφέρει στο βόρειο τμήμα της Κύπρου πληθυσμό δεκαπλάσιο των Τουρκοκυπρίων, χτίζοντας τζαμιά σε κάθε γωνιά, στέλνοντας εδώ πάνω από 400 ιεροκήρυκες-μισθοφόρους, καθιστώντας υποχρεωτική τη διδασκαλία του σουνιτικού Ισλάμ στα σχολεία και, τέλος, ανοίγοντας θεολογική σχολή, προετοίμασε την υποδομή για το θέμα της μαντίλας». Η στάση της τοπικής «διοίκησης» απλώς επιβεβαιώνει, κατά τον κ. Ελτζίλ, την εξάρτησή της: «Το γεγονός ότι η κυβέρνηση-μαριονέτα στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, η οποία ξεκίνησε αυτή την εφαρμογή λαμβάνοντας εντολές από την Άγκυρα, δεν μπορεί να κάνει πίσω, δείχνει πώς λειτουργεί η διοίκηση».

Απόρριψη συγκρίσεων με το πραξικόπημα της «28ης Φεβρουαρίου»

Οι προσπάθειες ορισμένων μέσων και κύκλων στην Τουρκία να παραλληλίσουν τις τρέχουσες αντιδράσεις στα κατεχόμενα με το πραξικόπημα της «28ης Φεβρουαρίου 1997» στην Τουρκία, το οποίο ανέτρεψε την κυβέρνηση του Νετζμεττίν Ερμπακάν, απορρίπτονται κατηγορηματικά από τους συνδικαλιστές ως παραπλανητικές και κατευθυνόμενες. Ο κ. Μαβίς είναι απόλυτος: «Δεν υπάρχει ούτε ιστορική, ούτε πολιτική, ούτε κοινωνιολογική ομοιότητα μεταξύ της 28ης Φεβρουαρίου και όσων συμβαίνουν στην Κύπρο». Για να στηρίξει τη θέση του, εξηγεί τις θεμελιώδεις διαφορές: «Όταν γίνονταν αυτές οι συζητήσεις στην Τουρκία, εδώ οι φοιτήτριες μπορούσαν να εισέρχονται στα πανεπιστήμια με μαντίλα. Δεν είχαμε ποτέ τέτοιο πρόβλημα. Άτομα που φορούν μαντίλα μπορούν επίσης να εισέλθουν στη δημόσια υπηρεσία στην Κύπρο. Δεν έχουμε καμία διαφωνία σχετικά με τη μαντίλα (γενικά)». Η διαμάχη, επιμένει, αφορά αποκλειστικά την επιβολή της σε ανήλικες μαθήτριες κάτω των 18 ετών, για τις οποίες «δεν είναι δυνατόν να υποστηρίξουμε ότι έχουν ελεύθερη βούληση».

Η κ. Εϊλέμ καταγγέλλει μια συντονισμένη εκστρατεία παραπληροφόρησης. Μιλά για «παραπλανητικά σενάρια, προκλητικά και διχαστικά βίντεο και χειραγωγικές, προκλητικές ειδήσεις» που διακινούνται, «ειδικά από trolls και φιλικά προς την “κυβέρνηση” μέσα ενημέρωσης». Σκοπός αυτής της εκστρατείας, λέει, είναι η δημιουργία σύγχυσης και έντασης: «Αυτοί που παρουσιάζουν αυτό ως κρίση μαντίλας, που το μετατρέπουν συνειδητά και σκόπιμα σε ζήτημα 28ης Φεβρουαρίου, είναι αυτοί που θέλουν να δημιουργήσουν σύγκρουση και διαίρεση στην κοινωνία». Αντιπαραβάλλει αυτή την τακτική με την πραγματικότητα της τουρκοκυπριακής κοινωνίας: «Η κοινωνία μας ζει εδώ και πολύ καιρό μαζί με ανθρώπους διαφορετικής γλώσσας, θρησκείας, εθνικής καταγωγής. Η κοινωνία μας είναι δημοκρατική, κοσμική, ανεκτική στη διαφορετικότητα». Ξεκαθαρίζει ότι «το αν οι ενήλικες φορούν μαντίλα ή σε ποια θρησκεία πιστεύουν δεν αποτέλεσε ποτέ πρόβλημα σε αυτή την κοινωνία, ούτε θα αποτελέσει». Καταγγέλλει μάλιστα ένα συγκεκριμένο περιστατικό ως απόδειξη της εξωτερικής πίεσης και της έλλειψης σεβασμού στα δικαιώματα του παιδιού: «(Η κοινωνία) είναι ενήμερη και γνωρίζει ότι η πίεση που άσκησε ο εκπρόσωπος του AKP Κύπρου, μπαίνοντας μέχρι την αυλή του σχολείου, σε ένα 13χρονο κορίτσι για να καλύψει το κεφάλι του, συνιστά εκμετάλλευση και ότι αυτό δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία ή την ελευθερία».

Ο κ. Ελτζίλ προσφέρει μια άλλη ερμηνεία για την αναφορά στην «28η Φεβρουαρίου» και τη χρονική συγκυρία. «Το ότι το θέμα της μαντίλας στην Κύπρο εμφανίστηκε την περίοδο της επιχείρησης που γινόταν κατά του Εκρέμ Ιμάμογλου στην Τουρκία δεν είναι τυχαίο», εκτιμά. Θεωρεί ότι η επιλογή της Κύπρου, ως «εθνικό θέμα», έγινε σκόπιμα: «Μπορεί να αξιολογηθεί ως μια κίνηση για την απόσπαση της προσοχής και τη συσπείρωση γύρω από το εθνικό θέμα. Η υπενθύμιση της 28ης Φεβρουαρίου σε αυτό το πλαίσιο γίνεται επίσης για να εξασφαλιστεί η υποστήριξη των οπαδών της Milli Görüş (εθνικιστική-ισλαμιστική ιδεολογία)».

Συνδικαλιστική κινητοποίηση: Από τις συμβολικές πράξεις στην απειλή γενικής απεργίας

Η αντίδραση στο πεδίο είναι ήδη ισχυρή και οργανωμένη, με τις συντεχνίες των εκπαιδευτικών στην πρώτη γραμμή. Η κ. Εϊλέμ τονίζει τη μακρόχρονη αντίσταση στις προσπάθειες οπισθοδρόμησης: «Οι εκπαιδευτικοί μας και η συντεχνία μας δίνουν εδώ και πολλά χρόνια αγώνα ενάντια στις επιβολές οπισθοδρόμησης στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Και απέναντι σε αυτό το βήμα, είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα». Η αποφασιστικότητα αυτή υποστηρίζεται από ένα ευρύ μέτωπο, όπως αναφέρει: «Υπάρχει αποφασιστικότητα στον αγώνα που διεξάγεται αυτή τη στιγμή με την οργάνωση περισσότερων από 50 οργανώσεων, συνδικάτων και πολιτικών κομμάτων και την υποστήριξη περίπου 50 άλλων οργανώσεων». Η προθεσμία που έχει τεθεί είναι σαφής: «Έχει δοθεί προθεσμία στην “κυβέρνηση” μέχρι τις 28 Απριλίου για να αποσύρει τον κανονισμό. Εάν δεν τον αποσύρει, η γενική απεργία είναι στην ημερήσια διάταξη».

Ο κ. Μαβίς περιγράφει τις συγκεκριμένες δράσεις που έχουν αναληφθεί: «Στις 14 Απριλίου, άναψε η φωτιά της διαμαρτυρίας μπροστά από τη βουλή. Κατά τη διάρκεια των δύο εβδομάδων μέχρι την τελική ημερομηνία της 28ης Απριλίου που δόθηκε στην “κυβέρνηση”, κάθε βράδυ περισσότερες από μία οργανώσεις θα κρατούν τη φρουρά της φωτιάς διαμαρτυρίας. Ξεκίνησε επίσης μια εκστρατεία συλλογής υπογραφών με αίτημα την απόσυρση του κανονισμού». Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν «νομικές» και οργανωτικές κινήσεις: «Θα κατατεθεί αγωγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο, θα γίνουν συναντήσεις με επαγγελματικές οργανώσεις ζητώντας τους να ενταχθούν στη διαδικασία των κινητοποιήσεων και θα ανοίξει λογαριασμός αλληλεγγύης». Παράλληλα, επιδιώκεται η διεθνοποίηση του ζητήματος: «Οι 55 οργανώσεις θα πραγματοποιήσουν συναντήσεις με διάφορους διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αίτημα να ακουστεί η διαδικασία που βιώνεται διεθνώς και να υπάρξει υποστήριξη». Η απειλή της γενικής απεργίας παραμένει ως το έσχατο μέσο: «Σε περίπτωση που η κυβέρνηση δεν κάνει πίσω στο θέμα του ‘κανονισμού για τη μαντίλα’ μέχρι τις 28 Απριλίου ή αν υπάρξουν προκλήσεις κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων, τότε θα τεθεί θέμα γενικής απεργίας».

Ο κ. Ελτζίλ, ωστόσο, εκφράζει επιφυλάξεις σχετικά με την τακτική και την αποτελεσματικότητα των κινητοποιήσεων, όπως διαμορφώνονται. Ενώ θεωρεί «πολύ φυσιολογική εξέλιξη» την αντίδραση των Τουρκοκυπρίων που «έχουν περάσει από την κοσμική και ατατουρκική εκπαίδευση και έχουν υιοθετήσει την κοσμικότητα ως τρόπο ζωής», ασκεί κριτική στη στρατηγική των συνδικαλιστικών ηγεσιών. Θεωρεί ότι «οι συντεχνίες, με τις αποφάσεις που πήραν μετά το μεγάλο συλλαλητήριο, έχουν συνδέσει το ζήτημα με τις εκλογές για την ηγεσία της κοινότητας που θα γίνουν τον Οκτώβριο», κάτι που εκτιμά ότι θα μειώσει τις αντιδράσεις κατά της Τουρκίας. Προειδοποιεί ότι «ένας αγώνας που βλέπει τις κινητοποιήσεις ως αντιπολίτευση στην κυβέρνηση και δεν τις μετατρέπει σε αντιπολίτευση στο καθεστώς που επιβάλλει η Τουρκία, δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας». Επικρίνει επίσης την έλλειψη ενιαίας στρατηγικής με στόχο την επανένωση: «Η μη ανάπτυξη δράσης και λόγου που να αντιμετωπίζει το θέμα συνολικά και να στοχεύει σε μια μόνιμη λύση και την επανένωση του νησιού οφείλεται κυρίως στην έλλειψη συντονισμού μεταξύ των συνδικάτων». Όσον αφορά τη γενική απεργία, είναι ιδιαίτερα σκεπτικός, θυμίζοντας ένα προηγούμενο περιστατικό: «Η γενική απεργία και οι κινητοποιήσεις που έγιναν πριν από την περσινή Πρωτοχρονιά ήταν τέτοιες που μπορούσαν να ρίξουν την “κυβέρνηση”, αλλά η αναστολή της απεργίας από ορισμένες συντεχνίες μετά από παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση ήταν ένα πλήρες φιάσκο. Η αναστολή που έγινε χωρίς καν την υπογραφή πρωτοκόλλου με την κυβέρνηση και βασίστηκε μόνο σε υποσχέσεις αποτελεί μαύρη σελίδα στην ιστορία του συνδικαλισμού μας». Εκτιμά ότι εκείνη η αναστολή «έσωσε την κυβέρνηση από την κρεμάλα». Προβλέπει ότι και τώρα, «οι συντεχνίες σε αυτόν τον αγώνα, αντί για γενική απεργία, πιθανότατα θα συνεχίσουν τον αγώνα κηρύσσοντας απεργίες σε κρίσιμους τομείς». Τέλος, εκφράζει την έκπληξή του για την απροθυμία ουσιαστικής διεθνοποίησης: «Το ότι οι συντεχνίες αποφεύγουν να μεταφέρουν το ζήτημα στο διεθνές πεδίο είναι επίσης πολύ ενδιαφέρον. Ακόμα δεν έχει γραφτεί μια επιστολή που να μεταφέρει το θέμα σε διεθνείς οργανισμούς».

Πηγή: ΚΥΠΕ