Τσουβάλια υπόδικοι και κατάδικοι, πενταπλάσιος ο αριθμός από την χωρητικότητα-«Έσχατο μέτρο η κράτηση, όχι ο κανόνας»

Επιβεβαίωση στα όσα κατά καιρούς έχουν καταγγελθεί, σε σχέση με τους υπόδικους των Κεντρικών Φυλακών, όπου ο αριθμός τους είναι εξαιρετικά μεγάλος σε σχέση με την χωρητικότητα, έδωσε πρόσφατα στην έκθεση της η Επίτροπος Διοικήσεως, εκπέμποντας για άλλη μια φορά σήμα προς τους αρμοδίους, αφού τα δεδομένα είναι εκ διαμέτρου αντίθετα με τις οδηγίες της Eπιτροπής Πρόληψης των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ενδεικτικοί είναι οι αριθμοί που καταγράφονται στην σχετική έκθεση, όπως αναφέρεται πως ενώ η συνολική χωρητικότητα της Πτέρυγας Υποδίκων είναι μόλις 57 άτομα, σε αυτήν κρατούνταν (περί τα τέλη Σεπτεμβρίου) 99 υπόδικοι, δηλαδή σχεδόν διπλάσιος αριθμός. Επιπρόσθετα και, επειδή ο συνολικός αριθμός των υποδίκων ήταν πέραν από πενταπλάσιος από τη χωρητικότητα της Πτέρυγας Υποδίκων, αφού ανέρχονταν σε 276 άτομα (συγκριτικά με 57 άτομα που μπορεί να φιλοξενήσει η Πτέρυγα Υποδίκων), 177 υπόδικοι ήταν τοποθετημένοι σε άλλες Πτέρυγες των Κεντρικών Φυλακών, μαζί με καταδικασθέντες.

Σημειώνεται ότι οι υπόδικοι, με βάση τη νομοθεσία, είναι αθώοι μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου, ενώ ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς, σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, αθωώνονται ή τους επιβάλλεται διαφορετική ποινή. Ωστόσο, η απουσία νομοθετικού πλαισίου, όπως στην περίπτωση ενός καταδικασθέντα ο οποίος έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει αποζημιώσεις σε περίπτωση που ανατραπεί η καταδίκη του από το Εφετείο, λειτουργεί υπέρ της Αστυνομίας, της Κατηγορούσας Αρχής και των Δικαστηρίων, αφού στην ουσία δεν υπάρχει μοχλός πίεσης, ώστε να εξεταστούν σε βάθος κάποια δεδομένα, κατά τον χρόνο που εξετάζεται το αίτημα για προφυλάκιση ή ακόμα και να επιβληθούν διαφορετικοί όροι, ώστε να διασφαλιστεί η παρουσία ενός κατηγορούμενου στο Δικαστήριο. Αποτέλεσμα, εξ όψεως και μόνο από την μελέτη του μαρτυρικού υλικού, να διατάσσεται η κράτηση προσώπων, αρκετοί εκ των οποίων στο τέλος αθωώνονται, αφού όμως παρέμειναν στην Φυλακή, ενδεχομένως μέχρι για δύο ή δυόμιση χρόνια, μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης από τα Δικαστήρια.

Ενδεικτικά είναι τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που αφορούν τους υπόδικους, οι οποίοι κατά το 2022, ανήλθαν στους 1051, εκ των οποίων οι 376 αθωώθηκαν ή καταδικάστηκαν σε άλλες ποινές, δηλαδή δεν τους επιβλήθηκε άμεση ποινή φυλάκισης. Πρόκειται για ένα ποσοστό της τάξεως του 35,8%, ενώ παρόμοιο ήταν και τις προηγούμενες χρονιές, όπου κινήθηκε μεταξύ 41-52%.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Ξεκρέμαστοι οι υπόδικοι που αθωώνονται-Χωρίς μοχλό πίεσης και ευθύνης Κατηγορούσα Αρχή και Δικαστήρια

Τα πιο πάνω δεδομένα, που έχουν ως αποτέλεσμα υπόδικοι να κρατούνται με κατάδικους, δηλαδή με πρόσωπα που ήδη εκτίουν ποινή φυλάκισης, ελλοχεύουν κινδύνους, με την Επίτροπο Διοικήσεως να αναφέρει στην έκθεση της, πως «πέραν της προφανούς υποβάθμισης των συνθηκών διαβίωσης στην Πτέρυγα Υποδίκων ένεκα του συνωστισμού μεγάλου αριθμού υποδίκων σ’ αυτήν και του περιορισμού του διαθέσιμου χώρου που προορίζεται για έκαστο εξ αυτών, που ενδέχεται να εκληφθεί ότι ισοδυναμεί με συνθήκες απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, κατά παράβαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής
Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), εξίσου σημαντικό ζήτημα εγείρεται για τον μεγάλο αριθμό υποδίκων που κατανέμεται σε Πτέρυγες όπου διαμένουν κατάδικοι/καταδικασθέντες».

Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, η Επίτροπος υπέδειξε πως παρότι αυτό, με βάση τους υφιστάμενους περί Φυλακών (Γενικοί) Κανονισμούς είναι επιτρεπτό, αφού η χωρητικότητα των υφιστάμενων κτιριακών
εγκαταστάσεων (στην προκειμένη περίπτωση η Πτέρυγα Υποδίκων) δεν επιτρέπει τη φιλοξενία όλων των υποδίκων που κρατούνται στις Κεντρικές Φυλακές, «δεν συνάδει με οποιονδήποτε τρόπο με τα προαναφερθέντα διεθνή πρότυπα, βάσει των οποίων ο μη διαχωρισμός υποδίκων με καταδικασθέντες γίνεται αποδεκτός αποκλειστικά και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις». Μάλιστα, παραπέμπει στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, όπου «προβλέπεται σαφώς ότι οι υπόδικοι διαχωρίζονται από τους κατάδικους, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, ενώ ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE) υπογραμμίζει την περιορισμένη δυνατότητα παρέκκλισης από τον κανόνα του διαχωρισμού των υποδίκων από τους καταδικασθέντες, η οποία είναι εφικτή αποκλειστικά και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις λόγω προσωρινών δυσκολιών».

Περαιτέρω, υπογραμμίζεται ότι σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Πρόληψη των Βασανιστηρίων (Association for the Prevention of Torture – APT), ο διαχωρισμός των υποδίκων από τους καταδικασθέντες κρατούμενους, θεμελιώνεται στην αρχή του τεκμηρίου αθωότητας, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση, η Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων (CPT) επισημαίνει πως ο διαχωρισμός των υποδίκων από τους υπόλοιπους κατάδικους/καταδικασθέντες επιβάλλεται, «όχι μόνο για να τυγχάνει πλήρους σεβασμού η αρχή του τεκμηρίου της αθωότητάς τους, αλλά και για να προστατεύονται από την πιθανή παραβατική επιρροή των καταδικασθέντων κρατούμενων οι υπόδικοι που ενδέχεται να είναι αθώοι και έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το περιβάλλον της φυλακής.

«Εξάλλου, ο διαχωρισμός των υποδίκων από τους υπόλοιπους κρατούμενους είναι αναγκαίος και ένεκα των εξειδικευμένων αναγκών και δικαιωμάτων των υποδίκων, καθώς και επειδή οι υπόδικοι έχουν λιγότερες υποχρεώσεις και απολαμβάνουν περισσότερα δικαιώματα όσον αφορά στις πρακτικές πτυχές
της ζωής στη φυλακή, συγκριτικά με τους υπόλοιπους κρατούμενους», αναφέρει στην έκθεση της η Επίτροπος.

Για το συγκεκριμένο θέμα, υπογραμμίζει επίσης πως η Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων (CPT) επανειλημμένα υπέδειξε την ανάγκη για προώθηση εναλλακτικών μέτρων κράτησης και περιορισμού της χρήσης της προσωρινής κράτησης, ως μέτρο για την απάμβλυνση του προβλήματος του υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές.

«Όπως επί του προκειμένου επισημαίνει η CPT, το συνεχιζόμενο πρόβλημα του υπερπληθυσμού των φυλακών οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, και στο υψηλό ποσοστό των υποδίκων σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό των φυλακών. Αυτός, σύμφωνα με την CPT, είναι ένας εκ των λόγων που συνηγορούν στη
χρήση της προσωρινής κράτησης μόνο ως έσχατο μέτρο (ultima ratio) και όχι ως τον κανόνα, να επιβάλλεται για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα και έκαστη περίπτωση θα πρέπει να αξιολογείται ξεχωριστά, με γνώμονα το είδος και τη σοβαρότητα του αδικήματος για το οποίο είναι ύποπτο ένα πρόσωπο. Στην ίδια γραμμή με την CPT, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Σύστασή της με αρ. 2023/681, επισημαίνει ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται εναλλακτικά μέτρα κράτησης των υποδίκων και η προσωρινή κράτηση να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαία και ως μέτρο έσχατης ανάγκης».

Ζητά άμεσα μέτρα ο Σύνδεσμος

Πλήρης ικανοποίηση έφερε στον Σύνδεσμο Φυλακισμένων η έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως, αφού επιβεβαιώθηκε η θέση του, την οποία υπέδειξε σε ουκ ολίγες περιπτώσεις, καλώντας τους αρμοδίους να λάβουν μέτρα, δεδομένης της κατάστασης που επικρατεί στις Κεντρικές Φυλακές με το θέμα του υπερπληθυσμού, αφού πλέον, πέραν το θέμα που εγείρεται με τους υπόδικους, έχουν καταργηθεί οι εναλλακτικοί τρόποι για αποσυμφόρηση των φυλακών. Για παράδειγμα, δεν αναστέλλονται ποινές αλλοδαπών που επιθυμούν να επιστρέψουν στις χώρες τους, «κουτσουρεύτηκε» ο τρόπος με τον οποίο δίνεται η προεδρική χάρη και δεν δίνονται κίνητρα επί της ποινής όσων ολοκληρώνουν σχολεία κτλ.

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου, Αλέξανδρος Κληρίδης, αναφέρει πως η έκθεση της Επιτρόπου, που δημοσιεύτηκε στις 13/02/25, «κατακρίνει, καταδικάζει και υπενθυμίζει για τα πραγματικά δεδομένα της παρούσας κατάστασης στις Κεντρικές Φυλακές που αφορούν την κράτηση υπόδικων (ενήλικων και ανήλικων), τονίζοντας περαιτέρω, πως σε μια Κεντρική Φυλακή, όπου μπορεί να εξυπηρετήσει 57 άτομα ως υποδίκους, στο παρών στάδιο κρατούνται 276 υπόδικοι.

«Αποτέλεσμα να κρατούνται σε διάφορες πτέρυγες και να συνυπάρχουν μαζί με κατάδικους σε πλήρη αντίθεση με όλους τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς και υποδείξεις των Ευρωπαϊκών οργάνων, όπου αναγνωρίζουν ότι ένα αθώο άτομο που κρατείται προσωρινά μέχρι την ακρόαση της υπόθεσης του είναι διαφορετικό από ένα άτομο το οποίο έχει καταδικαστεί και εκτίει ποινή φυλάκισης. Μια ξεκάθαρη υπενθύμιση ότι σε καμία ευρωπαϊκή ή παγκόσμια οδηγία ή κανονισμό δεν επιτρέπεται ο τρόπος που χειριζόμαστε το πρόβλημα στην Κύπρο, δηλαδή, να συνυπάρχουν υπόδικοι με κατάδικους ως γενικός κανόνας επειδή υπάρχει πρόβλημα με τον υπερπληθυσμό και τα κτήρια μας δεν επιτρέπουν την εφαρμογή του κανόνα».

Ο Αλέξανδρος Κληρίδης, επισημαίνει πως αυτά από μόνα τους, δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση τις εξαιρετικές περιστάσεις που επιτρέπουν τέτοιο χειρισμό, ο οποίος χειρισμός και πάλι πρέπει να είναι περιορισμένος και χρονικά. «Η γενική εφαρμογή της εξαίρεσης που επιτρέπει τους υποδίκους να βρίσκονται μαζί με τους κατάδικους, η οποία πλέον αποτελεί κανόνας και όχι εξαίρεση, είναι πλέον καταδικαστέα».

Περαιτέρω ανέφερε πως «ο υπερπληθυσμός ακόμα και στους υποδίκους, είναι ένα πρόβλημα το οποίο θα πρέπει και μπορεί να λυθεί με σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες θα δώσουν περισσότερες επιλογές στα Δικαστήρια, να διατάσσουν την διαφορετική μεταχείριση ενός ατόμου πάρα να μεταφέρονται στις Κεντρικές Φυλακές και να περιμένουν κάποιες φορές ακόμα και 2 ολόκληρα χρόνια να ξεκινήσει η υπόθεση τους. Ενώπιον της Βουλής υπάρχει η εισήγηση για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής παρακολούθησης για τους υποδίκους και περιμένουμε ακόμα να αποφασιστεί. Όμως ακόμα και χωρίς βραχιόλι, μια διαταγή Δικαστηρίου ως όρος εξασφάλισης της παρουσίας του ατόμου στην δίκη του, θα μπορούσε να έχει σοβαρά αποτελέσματα όπως ήδη υπάρχει στην ειδική νομοθεσία για τους ανήλικους, όπου επιτρέπει το διάταγμα του κάτοικόν περιορισμού χωρίς την εφαρμογή βραχιολιού σε άτομα που πρέπει να εξασφαλιστεί η παρουσία τους στο Δικαστήριο σε μελλοντικό στάδιο».

Ο κ. Κληρίδης επισημαίνει επίσης πως, πέραν του ότι οι υπόδικοι είναι άτομα αθώα αφού δεν έχουν καταδικαστεί ακόμα και συνεπώς άτομα τα οποία βρέθηκαν στις Κεντρικές Φυλακές όχι για τις πράξεις τους αλλά για άλλους λόγους, όπως για την εξασφάλιση της παρουσίασης τους στην υπόθεση που αντιμετωπίζουν, θα πρέπει να τύχουν και διαφορετικής μεταχείρισης στα υπόλοιπα δικαιώματα που έχουν, κάτι που δυστυχώς επίσης δεν υπάρχει στο παρών στάδιο από την Κεντρική Φυλακή.

«Οι υπόδικοι θα πρέπει να έχουν διευρυμένη πρόσβαση στο μαρτυρικό υλικό της υπόθεσης τους και διευρυμένο δικαίωμα σε επισκέψεις με τους δικηγόρους τους για να μπορούν να ετοιμαστούν σωστά και ανεπηρέαστα για την υπεράσπιση τους το οποίο αποτελεί και Συνταγματικό δικαίωμα τους. Δυστυχώς οι Κεντρικές Φυλακές στο παρών στάδιο δεν επιτρέπει την χρήση τεχνολογίας μέσα στα επισκεπτήρια πάρα μόνο όταν ο δικηγόρος λάβει άδεια να χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό υπολογιστή της φυλακής (αν αυτός είναι διαθέσιμος), δεν υπάρχει εξειδικευμένος / διαφορετικός χώρος για τους δικηγόρους να μπορούν να συναντηθούν με τους πελάτες τους, υπάρχουν περιορισμοί στο χρόνο και στις μέρες που μπορεί ο δικηγόρος να επισκεφθεί τον πελάτη του και υπάρχει τεράστια δυσκολία στην διαδικασία διευθέτησης ραντεβού για να μπορεί ο δικηγόρος να μεταβεί στις Φυλακές για επίσκεψη».

Την ιδιά ώρα, υποδεικνύει ότι ο υπόδικος από μόνος του, δεν έχει πρόσβαση σε τεχνολογία που να μπορεί να του επιτρέπει να επεξεργάζεται σωστά το μαρτυρικό υλικό που υπάρχει στην υπόθεση του και γενικά να προβαίνει ο ίδιος στην σύνταξη και επεξεργασία κείμενων ή και άλλων πληροφοριών που υπάρχουν στο διαδίκτυο.

«Όλα τα αμέσως πιο πάνω, με το σκεπτικό ότι ένας υπόδικος στερείται μόνο του δικαιώματος της ελευθέριας και κανένα άλλο δικαίωμα του δεν πρέπει να επηρεάζεται, τότε θα πρέπει η Κεντρική Φυλακή και το Υπουργείο Δικαιοσύνης άμεσα να λάβει διορθωτικά μέτρα. Επίσης ξεκάθαρο ότι η κράτηση ανήλικων γενικά στις Κεντρικές Φυλακές είναι παράνομη, όπως και είχαμε εμείς οι ίδιοι καταγγείλει και θα πρέπει να ληφθούν άμεσα διορθωτικές κινήσεις αφού η καταδίκη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι βέβαιη».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Παράνομες οι έρευνες της Αστυνομίας στις Κεντρικές χωρίς εντάλματα-Έκθεση της Επιτρόπου με αυστηρές υποδείξεις