«Καταδικασμένα» στα προβλήματα παραμένουν τα Δικαστήρια-Νέο backlog υποθέσεων, εγκαταστάσεις μιας άλλης εποχής

Πολλά είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Δικαιοσύνη το 2025, δύο χρόνια μετά την ψήφιση της νομοθεσίας για μεταρρύθμιση, με τους εμπλεκόμενους να τονίζουν ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα εκτέλεσης, ώστε να υπάρχει σωστή εφαρμογή των νέων κανονισμών της πολιτικής δικονομίας. Στο μεταξύ, εκφράζονται και φόβοι για τη δημιουργία νέου backlog υποθέσεων, που θα δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα, ενώ από πλευράς Υπουργείου Δικαιοσύνης τονίζεται πως ετοιμάζονται νέα νομοσχέδια για δημιουργία μίας νομοθεσίας ομπρέλα για τη διαιτησία.

Η Επιτροπή Νομικών έθεσε προς συζήτηση την πορεία εφαρμογής της μεταρρύθμισης στην ανώτερη βαθμίδα της απονομής της δικαιοσύνης, σε μία προσπάθεια να καταγράψει την εικόνα που επικρατεί σήμερα και κατά πόσο η νομοθεσία που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2022 έχει βοηθήσει στην βελτίωση των συνθηκών που επικρατούν στα Δικαστήρια ή όχι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Τελευταία πανευρωπαϊκά σε δαπάνες για τη Δικαιοσύνη η Κύπρο-«Μεγάλες καθυστερήσεις στην απονομή της»

Ο εκ των εισηγητών του θέματος και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Άριστος Δαμιανού, στην τοποθέτησή του, επεσήμανε πως υπήρχαν βελτιώσεις σε κάποια πράγματα, όμως είναι πολύ λιγότερα από όσα έπρεπε να γίνουν. Συγκεκριμένα, όπως υπέδειξε παραμένουν οι καθυστερήσεις, οι όποιες επισπεύσεις έχουν να κάνουν με τον τρόπο που πιέζονται οι δικαστές με βάση τους νέους κανονισμούς, δεν αποτυπώνονται στις υπηρεσίες που λαμβάνουν οι πολίτες. «Οι νοοτροπίες παραμένουν και καινοτομίες που όλοι χαιρετίσαμε (ejustice) κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος. Έχουμε πάρει ένα αγγλικό σύστημα, όμως δεν είναι εκείνο που διαφημίστηκε. Έχουμε ζητήματα στην προσβασιμότητα, στα έξοδα και τέλη. Υπάρχουν ζητήματα στα κτιριακά. Ντρέπομαι για το Δικαστήριο Λευκωσίας, για τα άτομα που εργάζονται εκεί και πρέπει να πηγαίνουν. Υπάρχουν ζητήματα για τα άτομα που εργάζονται εκεί, άτομα με αναπηρία που πρέπει να πάνε εκεί».

Ο επίσης εισηγητής του θέματος και βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης, στη δική του τοποθέτηση, υπέδειξε πως «η κατάσταση σήμερα στην Πρωτοβάθμια είναι τραγική. Ο κόσμος δεν έχει εμπιστοσύνη να πάει στα Δικαστήρια ή δεν θέλει να ταλαιπωρηθεί για δέκα χρόνια. Προτιμά να χαρίσει τα λεφτά, να τα βρουν εξώδικα. Είναι έκπτωση στα δικαιώματά τους και αυτό δεν είναι λογικό για μας. Δεν νοείται να έχουμε μόνο το ¼ των υποθέσεων να καταχωρούνται».

Τα προβλήματα που κατέγραψε ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος

Η εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, όπως ανέφερε στην τοποθέτησή της, επικαλούμενη δημόσια ανακοίνωση, υπέδειξε πως πρόκειται για προβλήματα που έχει συλλέξει καθημερινά, από τις εμπειρίες των μελών του στα Δικαστήρια. «Αλλάξαμε τους κανόνες πολιτικής δικονομίας, ρυθμίσαμε την ανώτατη βαθμίδα των Δικαστηρίων, υπάρχει βελτίωση στο Εφετείο, όμως πριν από ένα μήνα ήμασταν εδώ και ζητήθηκε να φύγει ένα μέρος των διαδικασιών που είναι αρμοδιότητα του Ανωτάτου και να πάει στο Εφετείο, επειδή το Ανώτατο είναι επιφορτισμένο με πολυάριθμες αποφάσεις».

Στη συνέχεια, υπέδειξε πως το πρώτο επιχείρημα του Παγκυπρίου Δικηγορικού Συλλόγου ήταν να δημιουργηθεί μία ανεξάρτητη δομή διοίκησης των Επαρχιακών Δικαστηρίων που θα είναι επιφορτισμένα με τις κτιριακές εγκαταστάσεις, με τις ανάγκες εργασιακού προσωπικού, με την εφαρμογή μέσων τεχνολογίας και θα έκαναν πιο εύκολη την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη. «Δεν συζητούμε αν γίνει αυτή τη ανεξάρτητη δομή, χωρίς την εποπτεία Ανωτάτου. Υπό την εποπτεία του, αλλά χωρίς την καθημερινή διαχείριση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα Δικαστήρια».

Αναφερόμενη στις κτιριακές εγκαταστάσεις, η εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, επεσήμανε πως είναι τέτοιες που κανείς θα θεωρήσει πως θα γυριστεί ταινία εποχής του 1955-1959 με τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη. «Οι κτιριακές εγκαταστάσεις φέρουν και ένα προϋπολογισμό, που χρειάζεται και τη συμμετοχή του κρατικού μηχανισμού για να διεκπερεωθούν, όπως και το θέμα του εργασιακού προσωπικού. Αυτό που θέλω να πω είναι πως το έργο της δικαιοσύνης και της αναβάθμισης δεν είναι θέμα του ενός, δηλαδή του Ανωτάτου. Ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος έχει την αρμοδιότητα να υποδεικνύει τα προβλήματα και να είναι αρωγός για επίλυση αυτών των προβλημάτων. Τα θέματα της αναβάθμισης είναι θέματα στρογγυλής τραπέζης και θα πρέπει να κάτσουν γύρω από ένα τραπέζι όσοι έχουν τη δυνατότητα να τα λύσουν».

Η εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου εξέφρασε, παράλληλα, την άποψη ότι ψηφίστηκε μία νομοθεσία για να βάλει τέλος στο backlog υποθέσεων, όμως δημιουργείται νέο. «Κάποιες από αυτές θα τύχουν χειρισμού με τους νέους κανόνες της πολιτικής δικονομίας. Είναι δύσκολες και περίπλοκες, δημιουργείται νέος τρόπος εφαρμογής της νομοθεσίας και δυσκολεύονται και οι δικηγόροι να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και τα Δικαστήρια επίσης. Χρειάζεται μία περίοδος προσαρμογής για να αφομοιώσουμε τους νέους κανόνες και αυτή η περίοδος δεν μπορεί να είναι μικρότερη από πέντε χρόνια. Την ίδια ώρα, χρειάζεται και συνεχής επιμόρφωση των δικηγόρων. Χωρίς μέτρα εκτέλεσης, οι νέοι κανόνες πολιτικής δικονομίας δεν προσθέτουν τίποτε. Είναι αναγκαία τα μέτρα εκτέλεσης, είναι αναγκαία η εμπιστοσύνη που θα έχει ένας πολίτης στο δικηγόρο του».

Αναφερόμενη στα καινούργια Δικαστήρια, Εμπορικό και Ναυτοδικείο, επεσήμανε πως «είναι εξαιρετικές πρωτοβουλίες για την αποκέντρωση του πρώτου βαθμού και απαλλαγή των Επαρχιακών από υποθέσεις διαφόρων ταχυτήτων και ειδικοτήτων, πρέπει να λειτουργήσουν. Θα προωθήσουν εξειδίκευση».

Η εκπρόσωπος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, καταλήγοντας, αναφέρθηκε στον τρόπο που προσλαμβάνονται οι νέοι δικαστές, τονίζοντας πως θα έπρεπε να γίνει διαχωρισμός και εξειδίκευση. «Αν εγώ είμαι δικηγόρος και ασκώ πολιτική δικονομία, θα είναι δύσκολο να περάσω τη διαδικασία της συνέντευξης, εφόσον δεν υπάρχει σχολή Δικαστών, σε θέματα πολιτικής δικονομίας. Θα πάω και θα αποτύχω. Θα είναι όπως ένα χρυσόψαρο που θέλει να σκαρφαλώσει ένα δέντρο. Θα πρέπει να υπάρχει ένας διαχωρισμός των δικαστών που ασχολούνται με την πολιτική δικονομία και για δικαστές που εξειδικεύονται στο ποινικό δίκαιο. Όλα αυτά δεν πρέπει να τα έχουμε το ένα μετά το άλλο. Θα πρέπει να βρεθεί η μεθοδολογία και το σύστημα, για να μειωθεί ο χρόνος για να έχουμε πραγματικά αποτελέσματα βελτίωσης».

Η τοποθέτηση του Πρωτοκολλητείου

Από πλευράς της, η προϊστάμενη Δικαστικής Υπηρεσίας του Πρωτοκολλητείου Λευκωσίας, υπέδειξε πως εκπροσωπεί τους δύο προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων και ξεκίνησε την τοποθέτησή της, αναφερόμενη στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο ανέλαβε την εκκαθάριση όλων των υποθέσεων που ήταν καταχωρημένες μέχρι το τέλος του 2018. «Έχουν ολοκληρωθεί όλες οι υποθέσεις, ωστόσο παραμένουν κάποιες που εκκρεμούν λόγω ιδιαιτεροτήτων. Θέλω να πω ότι το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο θεωρεί ως απαραίτητη λόγω συνταγματικής τάξης την υπαγωγή σε αυτό όλων των Διοικητικών Δικαστηρίων».

Αναφερόμενη στο Ανώτατο Δικαστήριο, επεσήμανε πως έχει την εποπτεία όλων των Επαρχιακών Δικαστηρίων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. «Έχει επτά Δικαστές, όμως μέσα στο 2024 έχει εκδώσει περίπου 600 αποφάσεις».

Όσον αφορά στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο, η προϊστάμενη της Δικαστικής Υπηρεσίας του Πρωτοκολλητείου υπέδειξε πως «το έργο έχει αυξηθεί για να υπάρχουν συνεχώς σε εξέλιξη διαδικασίες διορισμών και προαγωγών δικαστών. Δεν έχουν πληρωθεί όλες οι κενές θέσεις. Αναμένεται ότι η πλήρωση θα ολοκληρωθεί μέχρι το Σεπτέμβριο. Πρέπει να βρεθούν οι καλύτεροι».

Στη συνέχεια, τόνισε πως «όσον αφορά στα Επαρχιακά Δικαστήρια και στις καθυστερημένες υποθέσεις που είχαν καταχωρηθεί μέχρι το 2018, έχει διεκπεραιωθεί το 62%. Σε όλες τις καθυστερημένες υποθέσεις, που εκκρεμούν πέραν των δύο ετών, έχει εκκαθαρίσει το 50%. Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν διεκπεραιωθεί σχεδόν 25,000 υποθέσεις».

Από πλευράς της, η διευθύντρια του τομέα Δικαιοσύνης του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Φαίδρα Γρηγορίου, σημείωσε πως «για τη δευτεροβάθμια δικαιοδοσία δεν αμφισβητεί κανείς πόσο βοήθησε. Ετοιμάζονται νομοσχέδια, που ο διαχωρισμός έγινε καθ’ ύλη και θα προχωρήσουμε με το διοικητικό βαθμό. Είναι νομοσχέδιο που ετοιμάζεται. Δεν σταμάτησαν να τρέχουν έργα για την πρωτοβάθμια. Οι θεσμοί πολιτικοί δικονομίας πρέπει να δώσουμε χρόνο».

Στη συνέχεια επεσήμανε πως «θέλουμε να προωθήσουμε τον εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών, μαζί με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο. Έχουμε ετοιμάσει και ως Υπουργείο νομοσχέδιο για το θεσμό της διαιτησίας, που θα καταργήσει τους υφιστάμενους δύο νόμους και θα είναι μία νομοθεσία».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: «Έχει οκτώ μήνες να δω το παιδί μου, ζούμε μία κόλαση»-Κραυγή απόγνωσης πατέρα για γονική αποξένωση

Ο Δρ. Νικόλας Κυριακίδης, Διευθυντής της Μονάδας Δικονομικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ευχαρίστησε την Κοινοβουλευτική Επιτροπή για την πρόσκληση, επισημαίνοντας ότι η Μονάδα αποτελεί το μοναδικό ερευνητικό κέντρο στην Κύπρο που ασχολείται συστηματικά με ζητήματα λειτουργίας των δικαστηρίων.

Τόνισε τη σημασία της τακτικής κοινοβουλευτικής παρακολούθησης της μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης, χαρακτηρίζοντάς την ως ένα διαρκές και απαιτητικό εγχείρημα. Αναφερόμενος στο backlog των υποθέσεων, σημείωσε ότι, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, παραμένει ακόμη αρκετός δρόμος. Στο πλαίσιο της αποσυμφόρησης των δικαστηρίων, εξέφρασε τη στήριξή του στις προτάσεις για την καθιέρωση διαδικασίας ταχείας εκδίκασης μικροδιαφορών (small claims track) κάτω των 3.000 ευρώ και την υποχρεωτική διαμεσολάβηση.

Χαιρέτισε την έγκριση του πλαισίου για την Ανεξάρτητη Υπηρεσία Δικαστηρίων, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για άμεση εφαρμογή του. Παράλληλα, επεσήμανε τη σημασία της διεξαγωγής περισσότερων ερευνών για την ποιότητα της δικαιοσύνης στην Κύπρο, όπως αναδεικνύεται και από το EU Justice Scoreboard.

Ο Δρ. Κυριακίδης τόνισε την ανάγκη για ένα ξεκάθαρο σύστημα κριτηρίων πρόσληψης και αξιολόγησης δικαστών, καθώς και για την εξειδίκευσή τους. Υποστήριξε την προώθηση του Εμπορικού Δικαστηρίου, του Ναυτοδικείου και του Διοικητικού Εφετείου, ενώ πρότεινε την εξειδίκευση δικαστών στα πρωτόδικα δικαστήρια για τις μεγαλύτερες κατηγορίες υποθέσεων, όπως υποθέσεις χρεών και ατυχημάτων.

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην ανάγκη για άμεση υλοποίηση του έργου ηχογράφησης των πρακτικών των δικαστηρίων, καθώς και στον περιορισμό των αναβολών ακροάσεων μόνο για πολύ σοβαρούς λόγους, καθώς αυτές σπαταλούν πολύτιμους πόρους μαρτύρων και άλλων παραγόντων της δίκης. Πρότεινε, επίσης, τη βελτίωση του προγραμματισμού των ακροάσεων ώστε να διεξάγονται τη στιγμή που είναι βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθούν, καθώς και την επιτάχυνση της χρήσης τεχνολογίας για τη διεκπεραίωση εμφανίσεων στα δικαστήρια.

Καταλήγοντας, υπογράμμισε ότι η επιτάχυνση των διαδικασιών και η ενίσχυση της διαφάνειας στο σύστημα δικαιοσύνης θα συμβάλουν στην αύξηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα δικαστήρια.