Συμφωνούν επί της αρχής για εκ μητρογονίας, χαλούν την εξίσωση οι ανακατανομές και το δικαίωμα επιλογής

Παρόλο που η πρόταση νόμου της βουλεύτριας του ΔΗΣΥ, Ρίτας Θεοδώρου Σούπερμαν, για την παραχώρηση εκλογικών δικαιωμάτων και στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες συνυπογράφεται από άλλους 15 βουλευτές από διάφορα κόμματα και παρόλο που επί της αρχής δεν φαίνεται να διαφωνεί κανείς με την άρση αυτής της διάκρισης, η συνεδρία της Επιτροπής Εσωτερικών στην οποία συζητήθηκε δεν έδωσε ξεκάθαρη κατεύθυνση για το πώς θα κινηθεί η Βουλή. Αφενός επειδή προκύπτουν πρακτικά και τεχνοκρατικά ζητήματα, τα οποία τέθηκαν από πλευράς Υπουργείου Εσωτερικών, και αφετέρου επειδή, κάποιοι βουλευτές τουλάχιστον, έχουν την πεποίθηση πως αν δοθεί δικαίωμα επιλογής μόνο στους εκ μητρογονίας θα δημιουργηθεί μία νέα διάκριση με βάση το φύλο. Από την συζήτηση δεν έλειψαν και οι διάφορες μικροπολιτικές διαφορές, καθώς και οι έμμεσες και άμεσες αναφορές στις θέσεις του κάθε κόμματος στο Κυπριακό, που συνέβαλαν στην αύξηση της έντασης.

Η πρόταση νόμου, επί της ουσίας προσπαθεί να διορθώσει μία διάκριση που δημιουργήθηκε με προφανή πατριαρχικά κριτήρια, σύμφωνα με την οποία σήμερα τα παιδιά των προσφύγων «κληρονομούν» την κατεχόμενη εκλογική περιφέρεια στην οποία ψηφίζουν από τον πατέρα τους αλλά όχι από την μητέρα τους. Ως εκ τούτου, για σκοπούς εκλογών, ουσιαστικά δεν θεωρείται ότι έχουν τόπο καταγωγής την κατεχόμενη Κύπρο μας παιδιά μητέρων προσφύγων. Αν και αυτή η τεράστια διάκριση μετριάστηκε, μετά από πολλούς αγώνες σε διάφορα επίπεδα στο παρελθόν, η αποκατάσταση έγινε μόνο σε σχέση με τα δικαιώματά τους σε προσφυγικά ωφελήματα, αλλά ουδέποτε διορθώθηκε το εκλογικό σκέλος, για το οποίο, όπως επισημάνθηκε στη Βουλή, η Κυπριακή Δημοκρατία θα ήταν υπόλογη, εάν το θέμα τίθετο ενώπιον του ΕΔΑΔ. Και, επί της ουσίας, ουδείς αμφισβητεί πως πρόκειται για διάκριση με διάφορες προεκτάσεις.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Εκλογικά δικαιώματα στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες προωθεί η Βουλή, διορθώνοντας στρέβλωση δεκαετιών

Όπως δήλωσε ενώπιον της Επιτροπής η εισηγήτρια, Ρίτα Σούπερμαν, η παραβίαση είναι εξακολουθητική και ενδεχομένως η πρόνοια να είναι και αντισυνταγματική, αφού αφαιρεί σημαντικά δικαιώματα, ενώ με την αφαίρεση των εκ μητρογονίας πέτυχαμε την αποξένωσή τους από τις περιουσίες της μητέρας τους στην κατεχόμενη γη μας. Η βουλεύτρια του ΔΗΣΥ θεωρεί ότι δεν είναι ικανοποιητικό να γίνουν προσαρμογές μόνο σε ό,τι αφορά τις τοπικές εκλογές, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν είναι στη συνεστίαση του χωριού τους που θέλουν να λαμβάνουν μέρος, αλλά να έχουν πολιτικό λόγο για την επαρχία που προέρχονται». Σημείωσε, δε, πως το κράτος δίνει υπηκοότητα σε παιδιά Τ/κ μητέρων και πατεράδων εποίκων, αλλά δήθεν η απειλή είναι τα παιδιά των εκ μητρογονίας.

Επί αυτών των αναφορών της κ. Σούπερμαν δεν φάνηκε να υπάρχουν ιδιαίτερες διαφωνίες. Άλλες τοποθετήσεις της, όμως, ήταν που έδωσαν το έναυσμα για τις παράλληλες συζητήσεις που αναπτύχθηκαν. Η πρώτη, ήταν η διαφωνία της με το γεγονός πως ένα θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων συζητείται στην Επιτροπή Εσωτερικών, ενώ «δεν έχει πρώτιστο στόχο αλλαγές στον εκλογικό νόμο αλλά την άρση της διάκρισης και δεν έχει χρονικό ορίζοντα τις Βουλευτικές Εκλογές». Η δεύτερη ήταν η αναφορά της ότι η πραγματική ανησυχία είναι πως θα αυξηθούν οι βουλευτικές έδρες στις κατεχόμενες περιοχές και θα τις μειώσει στις ελεύθερες και τα κόμματα ανησυχούν για αυτή την αστάθεια στις εκλογικές έδρες όλων των επαρχιών. Η τρίτη ήταν η δυσαρέσκειά της για την έγνοια που επιδεικνύεται για το γεγονός ότι ενδεχομένως σε 20 χρόνια να θεωρούνται όλοι πρόσφυγες, λέγοντας ότι μπορεί να επανεξεταστεί σε βάθος χρόνου και δεν είδε άλλη νομοθεσία που το κράτος έχει έγνοια τι θα γίνει σε 20 χρόνια.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Εσωτερικών, Άριστος Δαμιανού, τόνισε ότι η Ολομέλεια αποφάσισε τα ζητήματα εκλογικών δικαιωμάτων να τα εξετάζει η Επιτροπή Εσωτερικών και είπε ότι η αναφορά ήταν προσβλητική επειδή περιέχει υπαινιγμό ότι η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει περισσότερη ευαισθησία στα ανθρώπινα δικαιώματα. «Δεν χαρίζουμε σε κανέναν το καθήκον να προασπιζόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα», τόνισε. Ταυτόχρονα, όμως, έστρεψε τα πυρά προς την κ. Σούπερμαν με την ιδιότητά της ως στέλεχος του ΔΗΣΥ, λέγοντας ότι η πρόταση νόμου κατατέθηκε τον Ιανουάριο του 2025, ενώ είχαν δέκα χρόνια ως κυβερνών κόμμα στη διάθεσή τους, αλλά παρέδωσαν την καυτή πατάτα στην επόμενη Κυβέρνηση. Υποστήριξε, ακόμα, πως όπως κάποιοι ανησυχούν ότι θα απωλέσουν έδρες στις άλλες επαρχίες, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι προσπαθούν να αυξήσουν τις έδρες στην Κερύνεια. Η κ. Σούπερμαν διευκρίνισε, απαντώντας σε αυτήν και άλλες παρόμοιες αναφορές, πως η ίδια είναι στη Βουλή τα τελευταία τρία χρόνια και από την αρχή μελετά το ζήτημα στο επίπεδο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΔΗΣΥ, ενώ αρνήθηκε ότι υπήρξε οποιοσδήποτε υπαινιγμός.

Στις πρώτες τοποθετήσεις των βουλευτών διαφάνηκε η συμφωνία τους επί της αρχής αλλά και οι προβληματισμοί τους στα υπόλοιπα ζητήματα. Μεταξύ άλλων, ο βουλευτής του ΕΛΑΜ, Λίνος Παπαγιάννης, ανέφερε ότι συμφωνούν με την πολιτική προσέγγιση, ενώ τόνισε ότι δεν πρέπει η Βουλή να μπει σε μία διαδικασία σύγκρισης μεταξύ αυτόχθονων και προσφύγων. Πρόσθεσε ότι δεν γίνεται να αναγνωρίζουν τα δικαιώματα, αλλά, αν χρειαστεί, να βρίσκουν δικαιολογίες.

Ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου, ανέφερε πως κανονικά θα έπρεπε η πρόταση νόμου να πάει κατευθείαν στην Ολομέλεια, να μην αλλάξουν ούτε τελεία από το κείμενο και να το ψηφίσουν. Όμως εξέφρασε αμφιβολία αν είναι έτοιμο το κράτος να δεχτεί αλλαγές τέτοιας φύσεως. Έστρεψε, επίσης, τα πυρά του προς τον ΔΗΣΥ, λέγοντας ότι «διοικούσε για 200 χρόνια» και διερωτήθηκε γιατί δεν υπήρξε τότε πίεση για αλλαγή.

Σημειώνεται ότι συμφωνία με την πρόταση εξέφρασαν και οι εκπρόσωποι των κατεχόμενων Δήμων και κοινοτήτων, λέγοντας ότι το ανθρώπινο δικαίωμα δεν πρέπει να εξαρτάται από τις επιπτώσεις που θα έχει στις διαδικασίες. Ζήτησαν, ταυτόχρονα, από τη Βουλή να τους δώσει εργαλεία για να διατηρήσουν την μνήμη και να δραστηριοποιήσουν τους νέους.

Από πλευράς της η επικεφαλής της Κίνησης Προσφύγων Εκτοπισμένων Μανάδων, Μαρκέλλα Ησαϊα Τσιάκκα, τόνισε ότι ο αγώνας τους ξεκίνησε από το 2005 για το αυτονόητο αλλά οι διαχρονικά διοικούντες έπεφταν στην παγίδα των αριθμών, των εδρών και των υπερφίαλων επιχειρημάτων. Υπέδειξε ότι από την στιγμή που τα πολιτικά δικαιώματα δεν εξετάστηκαν από το ΕΔΑΔ, αν γίνει τώρα αίτηση, θα καταδικαστεί και πάλι η Κυπριακή Δημοκρατία.

Θα προκύψει ανακατανομή εδρών

Ακολούθως ο λόγος δόθηκε στους καλεσμένους, με τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Εκλογών, Μενέλαο Βασιλείου, να εξηγεί τους τεχνοκρατικούς και πρακτικούς προβληματισμούς του Υπουργείου Εσωτερικών. Όπως είπε, η διευθέτηση αυτή έγινε στο παρελθόν για να προστατευτούν οι κατεχόμενοι Δήμοι και αν για τους εκ μητρογονίας πρόσφυγες γινόταν υποχρεωτική η άσκηση δικαιώματος, θα υπήρχε άμεση επίπτωση στον αριθμό των εδρών. Πιο συγκεκριμένα ανέφερε πως θα έχαναν από μία έδρα η Λεμεσός, η Λάρνακα και η Πάφος, προς όφελος δύο εδρών στην Αμμόχωστο και μίας στην Κερύνεια, ενώ σε βάθος χρόνου οι έδρες θα διαφοροποιούνταν ακόμη περισσότερο. Εξέφρασε, ακόμη, την ανησυχία ότι, αν γίνει υποχρεωτική η αλλαγή για τα παιδιά των εκ μητρογονίας προσφύγων και δεν υπάρχει όριο στον αριθμό των γενεών, τότε σε 20 χρόνια η μεγάλη πλειοψηφία των εκλογέων αν όχι όλοι θα θεωρούνταν εκτοπισθέντες, σε βαθμό που η κατανομή των εδρών να μην είναι αντιπροσωπευτική του εκλογικού σώματος.

Ο κ. Βασιλείου ανέφερε, επίσης, πως ανάλογο δικαίωμα θα πρέπει να δοθεί και στους εκ πατρογονίας πρόσφυγες, για αποφυγή δημιουργίας διάκρισης στην προσπάθεια διόρθωσης. Εξήγησε, ωστόσο, πως η κατανομή θα ήταν απότοκο των αποφάσεών τους, χωρίς να αποκλείεται τελικά να υπάρχει μείωση των εδρών των κατεχόμενων περιοχών. Από πλευράς Νομικής Υπηρεσίας σημειώθηκε ότι η διαφορετική μεταχείριση ενδεχόμενα να συνιστά δυσμενή διάκριση μόνο σε περίπτωση που δεν υπάρχει αντικειμενική και εύλογη δικαιολογία και δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι αντισυνταγματικό στην πρόταση νόμου.

Η Επίτροπος Διοικήσεως, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, σημείωσε ότι η απόφαση Βρούντου (σ.σ. για την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία καταδικάστηκε από το ΕΔΑΔ, επειδή παραβιάστηκε στο δικαίωμα της Μαρίας Βρούντου στην ίση μεταχείριση, καθώς δεν αναγνωριζόταν ως πρόσφυγας παρόλο που η μητέρα της κατάγεται από την κατεχόμενη Σκυλλούρα) για αποκατάσταση της διάκρισης δεν ήταν πλήρης, γιατί δεν ήταν μόνο θέμα πρόσβασης σε παροχές αλλά θα έπρεπε να περιλαμβάνει και την ελεύθερη άσκηση εκλογικών δικαιωμάτων κατά ίσο τρόπο. Ανέφερε ότι το θέμα που προκύπτει είναι κατά πόσον θα υπάρχει επιλογή για τα παιδιά γυναικών και θα είναι υποχρεωτικό για τα παιδιά αντρών, λέγοντας ότι στέκει η θέση της κ. Σούπερμαν ότι αποκτήθηκαν αρκετοί δεσμοί μέχρι σήμερα, άρα δεν θα δημιουργηθεί διάκριση. Εισηγήθηκε ότι θα μπορούσε να δοθεί το δικαίωμα της επιλογής και για τους νέους εκ πατρογονίας πρόσφυγες, που δεν έχουν ήδη δεσμούς.

Τροπολογία ΕΔΕΚ

Από πλευράς ΕΔΕΚ ο πρόεδρός της, Μαρίνος Σιζόπουλος, υπέδειξε ότι το θέμα είναι σοβαρό και ο βασικός στόχος είναι να διασφαλιστεί η οντότητα των κατεχόμενων κοινοτήτων, Δήμων και επαρχιών. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν είμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε το ίδιο δικαίωμα και στους εκ μητρογονίας των οποίων η μητέρα δεν είναι από κατεχόμενη επαρχία. Δηλαδή αν πρέπει παιδιά με πατέρα πρόσφυγα και μητέρα μη πρόσφυγα να έχουν το δικαίωμα επιλογής να εγγραφούν στην περιφέρεια της μητέρας τους. Διερωτήθηκε τι επιπτώσεις θα έχει αυτό και αν θα προτιμούν την περιφέρεια στην οποία είναι μόνιμοι κάτοικοι και θα έχουν πχ το δικαίωμα να ψηφίζουν τον εαυτό τους (σημειώνεται ότι, για παράδειγμα, ο Άριστος Δαμιανού ανέφερε πως δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να ψηφίσει τον εαυτό του, ούτε η οικογένειά του, διότι εκλέγεται βουλευτής Λευκωσίας αλλά ψηφίζουν στην Αμμόχωστο).

Από τη δική του πλευρά, ο βουλευτής της ΕΔΕΚ, Ανδρέας Αποστόλου, ανέφερε πως η πρόταση καλύπτει τα ανθρώπινα δικαιώματα μίας μερίδας συμπολιτών μας και ορθό θα ήταν να γίνει ρύθμιση και πρόθεση του κόμματός του είναι να κάνει τροπολογία, ώστε να καλύψει τα δικαιώματα του συνόλου. «Η θέση μας είναι να υπάρχει μία οριζόντια επιλογή και να καλύψουμε όλους τους συμπολίτες μας με ελεύθερο δικαίωμα επιλογής», είπε.

Διάκριση διερωτήθηκε αν υπάρχει και ο βουλευτής του ΔΗΣΥ Νίκος Σύκας, σε περίπτωση που υπάρχει επιλογή για τους εκ μητρογονίας πρόσφυγες αλλά όχι και για τους εκ πατρογονίας, ενώ ο βουλευτής του κόμματος, Νίκος Γεωργίου, αναφέρθηκε στην εξαγγελία της Κυβέρνησης για δικαίωμα ψήφου των εκ μητρογονίας στις δημοτικές εκλογές. Σημείωσε, ωστόσο, πως τα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια των προσφυγικών κοινοτήτων δεν έχουν την όποια εκτελεστική εξουσία που έχουν τα αντίστοιχα των ελεύθερων περιοχών για λόγους πραγματικότητας.

Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Νίκος Κέττηρος, ο οποίος είναι πρόεδρος της Επιτροπής Προσφύγων, που ασχολήθηκε με το ζήτημα στο παρελθόν, ανέφερε πως οι προβληματισμοί δεν είναι για την πρόθεση των βουλευτών, αλλά επειδή υπάρχει ο φόβος αυτό ακριβώς που θέλουν να εξυπηρετήσουν με αγνή πρόθεση, να χαθεί. Κάλεσε, μάλιστα, τον κ. Αποστόλου να μην καταθέσει την τροπολογία του, καθώς τα παιδιά που μεγάλωσαν σε συγκεκριμένες περιοχές και οι οικογένειές τους δεν τους καλλιέργησαν συνείδηση, δυνητικά υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να εγγραφούν στη Λεμεσό, στη Λάρνακα, τη Λευκωσία και την Πάφο. Ο Ανδρέας Αποστόλου απάντησε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να εφαρμόζονται οριζόντια για όλους τους πολίτες.

Λαμβάνοντας τον λόγο, ο βουλευτής του ΔΗΚΟ, Χρίστος Σενέκκης, ανέφερε πως υπήρχε μία λογική όταν εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη πρόνοια, καθώς ήταν να διατηρηθεί ένα πραγματικό ποσοστό προσφυγικού κόσμου στους εκλογικούς καταλόγους, αλλά ποσοστό, όχι άνθρωποι. Όμως επειδή η συζήτηση γίνεται σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεωρεί ότι ανοίγει ο Ασκός του Αιόλου και δεν μπορεί να εμποδίσει κανένας το ανάλογο δικαίωμα στους εκ πατρογονίας για να επιλέξουν την επαρχία της μητέρας τους.

Απαντώντας στους συναδέλφους της, η Ρίτα Σούπερμαν τόνισε πως ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μία σειρά παραβιάσεων και διερωτήθηκε αν η υπόθεση πήγαινε ενώπιον του ΕΔΑΔ αν θα δικαιολογούσε την διάκριση φύλου λαμβάνοντας υπόψιν τα εκλογικά θέματα. Υπέδειξε ότι «σήμερα θυμηθήκαμε ξαφνικά τα δικαιώματα των εκ πατρογονίας και μου βγάζει αυτό το στερεοτυπικό και τη διάκριση». Διευκρίνισε, ωστόσο, πως είναι έτοιμη, αν οι κατεχόμενες επαρχίες δεν κινδυνεύουν να χαθούν με το οριζόντιο δικαίωμα, να το ψηφίσει.

Εξοργισμένος, ο Μαρίνος Σιζόπουλος είπε «και εγώ από την Κερύνεια είμαι, αλλά εγώ την Κερύνεια εν τη πουλώ όπως άλλοι», με την Ρίτα Σούπερμαν να απαντά ότι ελπίζει πως δεν εννοεί εκείνην και τον βουλευτή της ΕΔΕΚ να λέει «ο νοών νοείτο».

Η κ. Λοττίδη, πάντως, ανέφερε πως θα μπορούσε να υπάρχει μεταβατική διάταξη για τους υφιστάμενους ψηφοφόρους και να είναι και για τα δύο φύλα υποχρεωτική για τους νέους.

«Καθαρά πολιτική απόφαση»

Λαμβάνοντας ξανά τον λόγο, ο Μενέλαος Βασιλείου ανέφερε πως το Υπουργείο Εσωτερικών δεν έχει ενδοιασμούς ή ανησυχίες για στρέβλωση των εκλογικών διαδικασιών αλλά επεξήγησε καθαρά μαθηματικά και τεχνοκρατικά. «Το θέμα είναι καθαρά πολιτική απόφαση», είπε. Ξεκαθάρισε ότι κανένας δεν αμφισβητεί τη διάκριση, αλλά επεσήμανε πως δέχονται πολλά παράπονα από άτομα που δεν ψηφίζουν στον τόπο διαμονής τους επειδή είναι εκτοπεισθέντες. Πρόσθεσε πως προκύπτει το ερώτημα τι θα γίνεται όταν και οι δύο γονείς είναι πρόσφυγες και αν θα παραμείνει η προτεραιότητα στον πατέρα. Επίσης ανέφερε πως δεν μπορεί να υπάρξει ηλικιακή διάκριση και η επιλογή πρέπει να δοθεί συνολικά σε όλους.

Παράλληλα, ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Εκλογών δήλωσε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάλογη διευθέτηση με τις εκλογές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διότι στη Βουλή καταλήγουν όλοι σε ένα Σώμα. Διερωτήθηκε, ως θέμα προβληματισμού, αν η λύση είναι να κλειδώσει ο αριθμός των εδρών και να μην επηρεάζεται από τον αριθμό των εκλογέων, με την κ. Σούπερμαν να απαντά ότι δεν τους ενοχλεί. Προειδοποίησε, πάντως, πως επειδή οι συνέπειες είναι απρόβλεπτες, μπορεί στο τέλος να οδηγηθούμε σε αντίθετα αποτελέσματα.