Πάνω από δύο έτη η αναμονή για υπηκοότητα λόγω γάμου με Κύπριους

Πάνω από τρία χρόνια είναι ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης αίτησης για πολιτογράφηση λόγω ετών διαμονής στην Κυπριακή Δημοκρατία και πάνω από δύο χρόνια λόγω γάμου με Κύπριο, σύμφωνα με τα ευρήματα έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα.

Σύμφωνα με τον έλεγχο, κατά την περίοδο από 1.1.2020 μέχρι 31.7.2023, εγκρίθηκαν συνολικά 22.740 αιτήσεις και απορρίφθηκαν 2.650. Οι 15.651 αιτήσεις για παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας εγκρίθηκαν δυνάμει γέννησης ή καταγωγής, οι 1.176 δυνάμει εγγραφής λόγω γάμου ή συμβίωσης με Κύπριο πολίτης και οι 1.386 δυνάμει πολιτογράφησης λόγω ετών διαμονής στη Δημοκρατία.

Αντίθετα, οι περισσότερες αιτήσεις που απορρίφθηκαν αφορούσαν αιτήσεις πολιτογράφησης με βάση τα χρόνια διαμονής στη Δημοκρατία (1.994). Άλλες 612 αιτήσεις που απορρίφθηκαν είχαν υποβληθεί λόγω γάμου ή συμβίωσης με Κύπριο πολίτη, ενώ μόλις 44 αιτήσεις που υποβλήθηκαν δυνάμει γέννησης ή καταγωγής απορρίφθηκαν.

Στα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφέρεται ότι οι εκκρεμείς αιτήσεις στις 7.11.2023, σύμφωνα με το μηχανογραφικό σύστημα του ΤΑΠΜ, ανέρχονταν σε 11.891, με τις πρώτες να χρονολογούνται από το 2007.

Ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας εξέτασης των υποθέσεων που έλεγξε η Ελεγκτική Υπηρεσία ανήλθε σε 37,7 μήνες για παραχώρηση υπηκοότητας δυνάμει πολιτογράφησης λόγω ετών διαμονής στη Δημοκρατία και σε 25,7 μήνες λόγω γάμου με Κύπριο πολίτη, προκαλώντας ταλαιπωρία στους αιτητές. «Με βάση το δείγμα ελέγχου που εξετάσαμε, το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ολοκλήρωση της εξέτασης οφείλεται πρωτίστως στην καθυστερημένη έναρξη των διαδικασιών εξέτασης της αίτησης», σημειώνεται στην έκθεση.

Επιπλέον, αναφέρεται ότι το ΤΑΠΜ δεν επικοινωνεί με τους αιτητές κατά την πορεία εξέτασης των αιτήσεών τους, παρά μόνο μετά τη λήψη της σχετικής απόφασης, η οποία εκδίδεται πέραν των δύο και πλέον ετών από την υποβολή της αίτησης, σε αντίθεση με τις αρχές χρηστής διοίκησης και της ορθής διοικητικής συμπεριφοράς. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, το θέμα της ανεπάρκειας στην επικοινωνία επεσήμανε και η Επίτροπος Διοικήσεως, η σύσταση της οποίας δε φαίνεται να εφαρμόστηκε από το ΤΑΠΜ.

Παρόλο που ο Νόμος προνοεί ότι ο αιτητής πρέπει να έχει δωδεκάμηνη συνεχή διαμονή στη Δημοκρατία, πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης για πολιτογράφησή του, το ΤΑΠΜ, σε περιπτώσεις με απουσία μέχρι 90 ημέρες κατά το διάστημα αυτό, δεν απορρίπτει τα εν λόγω αιτήματα, τακτική που δεν συνάδει με τη νομοθεσία. Σχετική γνωμάτευση που εξηγούσε την αυστηρότητα με την οποία θα πρέπει να ελέγχεται η συγκεκριμένη πρόνοια έδωσε ο Γενικός Εισαγγελέας, ημερ. 15.9.2017, που, όπως αναφέρεται στην έκθεση, διαφάνηκε ότι αγνοήθηκε από το ΤΑΠΜ.

Επιπλέον, αναφέρεται ότι, παρόλο που το ΤΑΠΜ, μετά την παραχώρηση της κυπριακής υπηκοότητας δυνάμει πολιτογράφησης οφείλει να διασφαλίζει την τήρηση των προνοιών του Νόμου, όπως η μη διαμονή σε ξένες χώρες για συνεχόμενο διάστημα επτά ετών, εντούτοις δεν προβαίνει σε οποιουσδήποτε ελέγχους, με αποτέλεσμα άτομα ενδεχομένως να διατηρούν την ιδιότητα τους ως πολίτες της Δημοκρατίας χωρίς στην ουσία να πληρούν τις προϋποθέσεις του Νόμου.

Παραχώρηση αδειών μόνιμης διαμονής

Η Ελεγκτική Υπηρεσία έλεγξε, ακόμα, την παραχώρηση αδειών μόνιμης διαμονής. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, το ΤΑΠΜ, με προφορικές οδηγίες του τέως Γενικού Διευθυντή του ΥΠΕΣ, λόγω επικείμενης τροποποίησης της Νομοθεσίας, σταμάτησε τον Νοέμβριο του 2019 να εξετάζει νέες αιτήσεις για άδειες μόνιμης διαμονής κατηγορίας Στ’ των περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Κανονισμών, με αποτέλεσμα, κατά την 31.7.2023 να έχουν συσσωρευτεί για εξέταση περίπου 3.000 αιτήσεις.

Ωστόσο, ο Γενικός Εισαγγελέας, με γνωμάτευσή του, ημερομηνίας 25.1.2024, ανέφερε ότι δεν μπορεί να ανασταλεί η παραλαβή νέων αιτήσεων μέχρι την ψήφιση των τροποποιητικών Κανονισμών για απόκτηση άδειας μετανάστευσης κατηγορίας Στ’ και η εξέταση των συσσωρευμένων αιτήσεων θα πρέπει να διενεργηθεί με βάση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο.

Ακόμα, αναφέρεται ότι το ΤΑΠΜ δεν προβαίνει σε οποιουσδήποτε τακτικούς ελέγχους μετά την παραχώρηση της άδειας μετανάστευσης, με κίνδυνο να παραμένουν μόνιμα στη Δημοκρατία άτομα που δεν ικανοποιούν τις προϋποθέσεις.

Παραχώρηση αδειών προσωρινής διαμονής με σκοπό τις σπουδές

Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε «την απουσία εξουσιοδότησης από τον Υπουργό Εσωτερικών για την έκδοση αδειών, μη συμμόρφωση με την προσκόμιση των απαιτούμενων δικαιολογητικών που προνοούνται στο θεσμικό πλαίσιο, καθυστερήσεις στην εξέταση των αιτήσεων, μη αποτελεσματική παρακολούθηση των οικονομικών δραστηριοτήτων των σπουδαστών και μη επιβολή διοικητικών προστίμων σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης σε σχέση με την απασχόληση των σπουδαστών».

Ακόμα, σημείωσε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης κατά πόσο οι σπουδαστές που έχει λήξει η άδεια διαμονής τους αποχώρησαν από τη Δημοκρατία, με κίνδυνο την αύξηση των περιπτώσεων παράνομης διαμονής. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι εντοπίστηκαν περιπτώσεις (12% του δείγματος ελέγχου) που ενώ η άδεια διαμονής έληξε, δεν φαίνεται να αποχώρησαν από τη Δημοκρατία και άλλες περιπτώσεις (16% του δείγματος ελέγχου) που αναχώρησαν σε ημερομηνία μεταγενέστερη της ημερομηνίας λήξης της άδειας διαμονής τους ή απελάθηκαν.

Παραχώρηση αδειών προσωρινής διαμονής σε οικιακούς εργαζομένους

Όσον αφορά την παραχώρηση αδειών προσωρινής διαμονής σε οικιακούς εργαζόμενους, σημειώνεται ότι οι βεβαιώσεις που εξασφαλίζονται για την απόδειξη των ελάχιστων προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών, όπως γνώση βασικού επιπέδου της ελληνικής ή αγγλικής γλώσσας και πείρα, ενδεχομένως να μην είναι αξιόπιστες.

Όπως σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία, διαφαίνεται να υπάρχουν παράπονα για υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται στη Δημοκρατία παρουσιάζοντας τις βεβαιώσεις αυτές, χωρίς ωστόσο, να ικανοποιούν στην ουσία τα ελάχιστα προσόντα, «προκαλώντας ταλαιπωρία στους εργοδότες».

Κλάδος Διεθνούς Προστασίας και Ειδικών Αδειών

Αναφορικά με τις αιτήσεις που υποβάλλονται για παραχώρηση άδειας παραμονής για ανθρωπιστικούς σκοπούς, από τον έλεγχο διαπιστώθηκε η μη τήρηση μητρώου επιστολών και η απουσία γραπτών οδηγιών για τις σχετικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται. Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, η παράνομη παραμονή και εργασία υπηκόων τρίτων χωρών στην Κύπρο συνδέεται με τις χρονοβόρες διαδικασίες εξέτασης αιτήσεων και τις καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την εξασφάλιση αδειών παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους.

Κλάδος Ταυτοτήτων/Διαβατηρίων/Προσφυγικών Ταυτοτήτων/Γάμων

Τα ευρήματα της Ελεγκτικής για την πιο πάνω κατηγορία περιλαμβάνουν την απουσία καθορισμένων διαδικασιών, μη εντοπισμό αιτήσεων σε έντυπη μορφή, λανθασμένη διαχείριση περιπτώσεων απώλειας ταξιδιωτικών εγγράφων και βασικές δραστηριότητες του Κλάδου να διενεργούνται από ένα μόνο άτομο χωρίς αντικαταστάτη.

Επιπλέον, όπως σημειώνεται, δεν τηρούνται μητρώα για προσφυγικές ταυτότητες και πιστοποιητικά ελευθερίας, ενώ παρατηρήθηκαν περιπτώσεις όπου οι διαδικασίες ήταν ελλιπώς ελεγχόμενες, αυξάνοντας τον κίνδυνο διενέργειας λαθών. Για παράδειγμα, κατά τον έλεγχο εντοπίστηκε περίπτωση όπου Τουρκοκύπριος εξασφάλισε διαβατήριο/ταυτότητα πέντε φορές, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες πέντε διαφορετικών προσώπων.

Κλάδος Επιστροφών

Από τον έλεγχο στο Πρόγραμμα Παροχής Οικονομικών Κινήτρων για Εθελούσιες Επιστροφές εντοπίστηκε περίπτωση όπου επαναχορηγήθηκε κίνητρο σε άτομο που είχε προηγουμένως ήδη απελαθεί.

Επιπλέον, σε έξι περιπτώσεις δεν εντοπίστηκαν στοιχεία για την πληρωμή ή ανάκτηση του κόστους εισιτηρίων επαναπατρισμού, δημιουργώντας αβεβαιότητα στην ορθή διαχείριση των δαπανών.

Έσοδα από ρευστοποίηση εγγυητικών για έξοδα επαναπατρισμού

Στον Γενικό Λογαριασμό Καταθέσεων παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα υπόλοιπο ύψους €1,9 εκ. που αφορά σε έσοδα από ρευστοποίηση εγγυητικών για έξοδα επαναπατρισμού υπηκόων τρίτων χωρών με κάποια ποσά να παραμένουν εκεί για πέραν των 20 χρόνων.

Καταληκτικά, η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει ότι το ΤΑΠΜ παρουσιάζει αριθμό αδυναμιών και παραλείψεων σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, με αποτέλεσμα, να αυξάνεται ο κίνδυνος μη συμμόρφωσής του με το θεσμικό πλαίσιο που το διέπει και να εντοπίζονται αδυναμίες στα συστήματα εσωτερικού ελέγχου.

Υπογραμμίζεται ότι ο έλεγχος διενεργήθηκε πριν την ένταξη του Τμήματος Μετανάστευσης στο Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας. «Εντούτοις θεωρούμε ότι τα πορίσματα και οι συστάσεις μας τυγχάνουν εφαρμογής τόσο στη Διεύθυνση Αρχείου Πληθυσμού που παρέμεινε στο Υπουργείο Εσωτερικών όσο και στο Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας», αναφέρεται.

Με βάση τα πιο πάνω, η Ελεγκτική Υπηρεσία συνέστησε όπως, τόσο το Τμήμα Μετανάστευσης, όσο και η Διεύθυνση Αρχείου Πληθυσμού, καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσουν ότι η διαχείριση των αιτήσεων που παραλαμβάνουν γίνεται πάντοτε στο πλαίσιο της νομιμότητας και εντός εύλογου χρονικού διαστήματος.

Παράλληλα, συνέστησε να γίνει αξιολόγηση των ευρημάτων και των επισημάνσεων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για επίλυση, στη βάση χρονοδιαγραμμάτων και προγραμματισμού, των προβλημάτων, αδυναμιών και ελλείψεων που προέκυψαν.

Πηγή: ΚΥΠΕ