Ο Χριστοδουλίδης, ο Κόμπος και ο κομβικός περιφερειακός ρόλος της Κύπρου

Μια εβδομάδα μετά την συνάντηση του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, με τον κουρνιαχτό να έχει κατασταλάξει, αυτό που αδιαμφισβήτητα μπορούμε να κρατήσουμε είναι την αναβάθμιση. Τόσο την αναβάθμιση σε ό,τι αφορά τις διμερείς σχέσεις με τις ΗΠΑ, όσο και την αναβάθμιση όσον αφορά την αντίληψη που υπάρχει για τη χώρα μας στη διεθνή κοινότητα.

Επί της ουσίας, το ένα είναι απότοκο του άλλου. Δηλαδή οι ΗΠΑ επιδίωξαν, σε αυτή τη χρονική στιγμή, να έχουν πιο αναβαθμισμένες σχέσεις με την Κυπριακή Δημοκρατία, επειδή αναβαθμίστηκε η σημασία της. Ο βασικός λόγος που έγινε αυτό ήταν ο περιφερειακός ρόλος που διαδραματίζει. Οι κρίσεις στην περιοχή μας ανέδειξαν την Λευκωσία ως πυλώνα σταθερότητας στην περιοχή. Αν και ακούγεται οξύμωρο, καθώς στα εδάφη της συνεχίζει να υπάρχει παράνομα κατοχικός στρατός, η Κύπρος παραμένει η πιο ασφαλής χώρα από όσες γειτνιάζουν τα σημεία των συγκρούσεων. Και αυτό την μετατρέπει αυτόματα και στο πιο ασφαλές καταφύγιο για αυτούς που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη δίνη του πολεμικού κυκλώνα.

Ενεργοποιώντας το σχέδιο ΕΣΤΙΑ, η Λευκωσία προσέφερε πολιτικό σχεδιασμό και υποδομές δύο φορές από την 7η Οκτωβρίου του 2023, ώστε να μπορέσουν με ασφάλεια τρίτες χώρες να απομακρύνουν τους υπηκόους τους από το Ισραήλ και τον Λίβανο. Την ευθύνη των επιχειρήσεων είχαν τα ίδια τα κράτη, ωστόσο η Κύπρος είχε τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο και λειτουργούσε ως ο διαμετακομιστικός σταθμός. Από τον Καναδά μέχρι την Αυστραλία, η διεθνής κοινότητα θεωρεί πλέον την χώρα μας «ειδική» σε αυτόν τον τομέα και αισθάνεται ότι μπορούμε να φέρουμε εις πέρας αυτή την αποστολή με επιτυχία.

Το δεύτερο στοιχείο αναβάθμισης προέρχεται από την πρωτοβουλία Αμάλθεια. Όταν αρχικά η Λευκωσία πρότεινε την ιδέα δημιουργίας ενός θαλάσσιου ανθρωπιστικού διαδρόμου, με πολύ περίπλοκα logistics, η αντίδραση ήταν μουδιασμένη, καθώς είναι απείρως πιο εύκολο η ανθρωπιστική βοήθεια να μεταφέρεται στη Γάζα από χερσαίες διαδρομές. Στην πορεία, όμως, αποδείχθηκε πως σε καμία περίπτωση δεν περνούσε επαρκής βοήθεια στην Λωρίδα, ενώ ταυτόχρονα η επεξεργασία της ιδέας από την διεθνή ομάδα που συγκροτήθηκε, δημιούργησε ένα πλαίσιο που την καθιστούσε εφικτή. Σταδιακά η Αμάλθεια έγινε πραγματικότητα και μέσω του διαδρόμου από τις κυπριακές ακτές μεταφέρθηκε μεγάλος όγκος βοήθειας στα παράλια της Γάζας. Όγκος που θα ήταν σαφέστατα ακόμη μεγαλύτερος, εάν μπορούσαν να δημιουργηθούν καλύτερες υποδομές.

Μπορεί το επιχειρησιακό μέρος να το ανέλαβαν άλλες χώροι και οργανισμοί, αλλά θεωρείται πως ο πραγματικός λόγος που ο θαλάσσιος διάδρομος κατέστη εφικτός είναι επειδή είχε ως σημείο αφετηρίας την Κύπρο, η οποία εμπνέει εμπιστοσύνη όχι μόνο στη διεθνή κοινότητα αλλά και στο Ισραήλ, που αντιμετώπιζε διάφορες άλλες ανθρωπιστικές πρωτοβουλίες με μεγάλη καχυποψία. Αυτό διευκόλυνε πάρα πολύ την όλη διαδικασία, γεγονός που αναγνωρίζεται από τους άλλους εμπλεκόμενους.

Ο τρίτος παράγοντας που διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο ήταν οι καλές σχέσεις που διατηρεί η Κύπρος με όλα τα κράτη της ευρύτερης περιοχής, με εξαίρεση την κατοχική Τουρκία, η οποία θεωρεί την Κυπριακή Δημοκρατία εκλειπούσα. Οι διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία βρίσκονται στο καλύτερο επίπεδο της ιστορίας και επισφραγίζονται και με διακρατικές ή πολυμερείς συμφωνίες, ενώ αρκετά καλή σχέση διατηρεί με την Κυβέρνηση του Λιβάνου. Ταυτόχρονα, η Λευκωσία αναπτύσσει συνεχώς τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, ενώ ως κράτος μέλος της ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει και ως γέφυρα, όταν και εφόσον χρειαστεί.

Αυτή η ευελιξία της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν αναγνωρίζεται μόνο από τις ίδιες χώρες αλλά και από τις Βρυξέλλες αλλά και τις ΗΠΑ, που θεωρούν ότι έχει ρόλο να διαδραματίσει στη διπλωματική δράση για την σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τζο Μπάιντεν ρώτησε συγκεκριμένα τον Νίκο Χριστοδουλίδη για τις απόψεις του για τα επόμενα βήματα, αναγνωρίζοντας ότι μπορεί να χρειαστεί να γίνουν και από μέρους του κινήσεις στη διπλωματική σκακιέρα.

Όλα αυτά, βέβαια, «το αποτύπωμα μεγαλύτερο του μεγέθους μας», όπως αρέσκεται να λέει η Κυβέρνηση, δεν έγιναν τυχαία, ούτε από τη μια μέρα στην άλλη. Ήταν ένας διπλωματικός προσανατολισμός που ξεκίνησε από την προηγούμενη Κυβέρνηση. Ιδιαίτερα η ανάπτυξη των σχέσεων με την ΗΠΑ ήταν σε μεγάλο βαθμό προσωπικό έργο του Νίκου Χριστοδουλίδη, όταν ήταν Υπουργός Εξωτερικών. Σε εκείνο το χρονικό διάστημα έγιναν τα τριμερή και τετραμερή σχήματα στην περιοχή, με την συμμετοχή και της Ελλάδας, και η χώρα επιβεβαίωσε τον δυτικό προσανατολισμό της.

Όταν πήρε την σκυτάλη η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη έδωσε από την αρχή μεγάλη έμφαση στην εξωτερική πολιτική. Και η τοποθέτηση του ακαδημαϊκού Κωνσταντίνου Κόμπου στο τιμόνι του Υπουργείου Εξωτερικών φαίνεται να του βγήκε. Παρόλο που η Κυβέρνηση Αναστασιάδη χάραξε τον δρόμο και έθεσε τις βάσεις για αυτές τις διμερείς σχέσεις, ήταν η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη που από τον Οκτώβριο του 2023 φρόντισε η Λευκωσία να πρωταγωνιστεί, με διάφορους τρόπους, στις περιφερειακές εξελίξεις, μεγαλώνοντας σημαντικά αυτό το αποτύπωμα. Ταυτόχρονα, στις προσπάθειες να ενισχυθεί η παρουσία της Κύπρου στην διεθνή σφαίρα, υπήρξαν και άλλες πρωτοβουλίες, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη εκλογή της χώρας μας ως μέλος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.

Αυτή η εξωστρέφεια στην εξωτερική πολιτική που εφαρμόζουν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Υπουργός Εξωτερικών προφανώς αναγνωρίζεται και μας φέρνει πιο κοντά σε σημαντικές εξελίξεις και συμφωνίες. Η πρόκληση πλέον είναι να καταφέρνουν συνεχώς να ανεβάζουν τον πήχη.