Το αντάρτικο Κουλία, η παρέμβαση Αννίτας και ο εγκλωβισμός στον θεσμικό τυφώνα που δεν καταλαγιάζει

Μια μεγάλη θεσμική κρίση αποσόβησε η Πρόεδρος της Βουλής, Αννίτα Δημητρίου, με την απόφασή της να μην συμμετέχει στην 17η Διάσκεψη Προέδρων Κοινοβουλίων Μικρών Κρατών της Ευρώπης στη Μάλτα και να παραμείνει στην Κύπρο να προεδρεύει η ίδια της Δημοκρατίας, αφού, όπως φάνηκε, αυτός ήταν ο μόνος σίγουρος τρόπος να μην κάνει πράξη την εξαγγελία του ο Ζαχαρίας Κουλίας.

Δεδομένου ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απουσιάζει στη Νέα Υόρκη για την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και για κάποιες μέρες της απουσίας του θα βρισκόταν στο εξωτερικό και η Πρόεδρος της Βουλής, θα αναλάμβανε ως Προεδρεύων του κράτους ο Ζαχαρίας Κουλίας, ως ο πρεσβύτερος βουλευτής. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές, τόσο κατά τη διάρκεια της Προεδρίας Χριστοδουλίδη, όσο και στο παρελθόν με άλλα πρόσωπα και διαχρονικά πρόκειται για μια τυπική διαδικασία. Εάν όντως χρειάζεται ο εκάστοτε Προεδρεύων να ασκήσει καθήκοντα του Προέδρου της Δημοκρατίας, τότε καλείται να το πράξει. Για παράδειγμα, μπορεί να χρειαστεί να προεδρεύσει συνεδρίας του Υπουργικού Συμβουλίου, ώστε να ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις.

Παρόλο που φαίνεται πως οι περισσότεροι νομικοί θεωρούν ότι όντως το Σύνταγμα προνοεί ο Προεδρεύων να έχει όλες τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, ώστε να μπορεί να λειτουργεί πλήρως το κράτος στην απουσία του, ακριβώς επειδή πρόκειται για μικρά χρονικά διαστήματα συνήθως, σπανίως καλείται όντως να ασκεί τις εξουσίες του Προέδρου της Δημοκρατίας, πέραν από διαδικαστικά ζητήματα που επείγουν. Και αυτό συνήθως γίνεται σε πλήρη αρμονία και συνεννόηση μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Προέδρου της Βουλής (ή του άλλου προσώπου που καλείται να προεδρεύσει σε περίπτωση που απουσιάζουν και οι δύο), ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων και προσωπικών απόψεων, επειδή οι Προεδρεύοντες δεν αναλαμβάνουν το συγκεκριμένο καθήκον με την προσωπική ή την κομματική τους ιδιότητα, αλλά με την θεσμική τους ιδιότητα στην ιεραρχία της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Ο λόγος που δεν υπάρχει νομολογία για το πώς θα μπορούσε να διαχειριστεί ο Νίκος Χριστοδουλίδης το ενδεχόμενο να διόριζε όντως νέο Γενικό Ελεγκτή ο Ζαχαρίας Κουλίας, είναι επειδή δεν καταγράφηκε ποτέ τέτοιου είδους κατάχρηση από άτομο που προήδρευε στην απουσία του Προέδρου στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αντιθέτως, πάντοτε ήταν κατανοητό πως υπήρχαν νοητές γραμμές, τις οποίες δεν υπερέβαινε κανένας στο παρελθόν, παρά το γεγονός πως από το Σύνταγμα διδόταν η ευχέρεια.

Ακριβώς, όμως, επειδή έχουν αυτές τις εξουσίες στην απουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, η Αννίτα Δημητρίου κλήθηκε ως Προεδρεύουσα να υπογράψει την παύση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη τις προηγούμενες ημέρες, ενώ ο Νίκος Χριστοδουλίδης βρισκόταν στην Αθήνα. Παρομοίως, η κ. Δημητρίου είχε επικριθεί έντονα το καλοκαίρι για την περιβόητη επιστολή της προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το Κυπριακό, όχι μόνο για το περιεχόμενό της, αλλά επειδή εκείνη την ημέρα ήταν Προεδρεύουσα και ήταν λες και την έστελνε στον εαυτό της, κάτι που, σε συνάρτηση με το γεγονός πως λειτούργησε με την κομματική της ιδιότητα ενώ προήδρευε, θεωρήθηκε θεσμικό faux pas.

Παρόλο που, λόγω των αντανακλαστικών που επέδειξε η Αννίτα Δημητρίου, ο Ζαχαρίας Κουλίας δεν θα έχει την ευκαιρία να υλοποιήσει την απόφασή του, η οποία ήταν, αν μέχρι την Τετάρτη που αναλάμβανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν διόριζε νέο Γενικό Ελεγκτή, να διόριζε ο ίδιος πρόσωπο της επιλογής του, η κατάσταση παραμένει βαθιά προβληματική, όταν ένας εκπρόσωπος της νομοθετικής εξουσίας επιχειρεί -και επί της ουσίας εκβιάζει- να ασκήσει εκτελεστική εξουσία, πόσο μάλλον επειδή θεωρεί ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο αποκαθιστά την τάξη μετά από απόφαση της δικαστικής εξουσίας. Ήδη η ιδέα του βουλευτή του ΔΗΚΟ ερμηνεύτηκε από πολλούς ως θεσμικό πραξικόπημα, επειδή θα ασκούσε την εξουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, αγνοώντας το δικαίωμα και την επιλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο κ. Κουλίας ήταν πρόθυμος να παραβιάσει την διάκριση των εξουσιών, μέσα από την χαραμάδα που δημιουργεί το Σύνταγμα, η οποία όμως δεν είχε πρόθεση να ασκεί εξουσία ο εκάστοτε Προεδρεύων, αλλά να μπορεί το κράτος να λειτουργεί στην απουσία του Προέδρου. Είτε σε ό,τι αφορά ζητήματα που χρήζουν άμεσης παρέμβασης, όπως η παύση του Γενικού Ελεγκτή κατόπιν της απόφασης του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, είτε σε περίπτωση παρατεταμένης απουσίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, όταν για παράδειγμα ασθενεί και δεν μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του. Συνεπώς, η πρόθεση ήταν να τύχει εκμετάλλευσης μια πρόνοια που ήταν από όλους κατανοητή, με τρόπο που για τους περισσότερους ήταν ακατανόητος.

Φαίνεται πως τα κίνητρα του κ. Κουλία, που υπενθυμίζεται πως είναι βουλευτής του μεγαλύτερου κόμματος της συμπολίτευσης, είναι εκδικητικά. Θεωρεί, δηλαδή, προσωπικά υπεύθυνο τον Νίκο Χριστοδουλίδη, επειδή δεν σταμάτησε τον Γιώργο Σαββίδη και τον Σάββα Αγγελίδη και προχώρησαν με τη δικαστική διαδικασία εναντίον του πρώην Γενικού Ελεγκτή. Ως πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής, ο Ζαχαρίας Κουλίας είχε μια πολύ στενή σχέση με τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη και ήταν ένας από τους καλύτερους γνώστες του περιεχομένου των εκθέσεών του, έχοντας έντονη άποψη για αυτόν και είναι κατανοητό πως είναι πολύ απογοητευμένος από τις εξελίξεις. Το να διοχετεύσει αυτή την απογοήτευση στον θεσμικό ρόλο που θα καλείτο να ασκήσει για λίγες ημέρες, όμως, είναι πρωτοφανές και δημιούργησε νέα διλήμματα, ενώ έφερε έναν τόπο βαθιά βουτηγμένο σε μια θεσμική κρίση, στα πρόθυρα μιας νέας.

Επί της ουσίας ο κ. Κουλίας έχει δίκαιο πως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να προχωρήσει άμεσα στον διορισμό νέου Γενικού Ελεγκτή, ώστε να μπορεί ο θεσμός να λειτουργεί με τον τρόπο που είναι σχεδιασμένος, μέχρι να ψηφιστούν και να εφαρμοστούν οι αλλαγές που προωθούνται. Και όποιος αναλάβει τελικά, θα καθίσει σε καυτή καρέκλα και κάθε του κίνηση και τοποθέτηση θα περνά από το μικροσκόπιο πολλών, τόσο στον πολιτικό κόσμο όσο και στην κοινωνία, λόγω των όσων προηγήθηκαν με τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη.

Όμως ο τρόπος να γίνει αυτό δεν είναι μία ενέργεια που θα μπορούσε να εκληφθεί ως θεσμικό πραξικόπημα, αλλά ενδεχομένως μέσω των κατάλληλων πολιτικών πιέσεων προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη να βιαστεί. Έτσι κι αλλιώς, όφειλε να είχε ήδη βρει τον αντικαταστάτη του κ. Μιχαηλίδη, δεδομένου ότι γνώριζε πότε θα ανακοίνωνε την απόφασή του το Δικαστήριο και ότι υπήρχε πιθανότητα η αίτηση να ήταν επιτυχής και να κρινόταν ακατάλληλος για τον ρόλο του Γενικού Ελεγκτή, όπως και έγινε. Το γεγονός πως αυτό δεν συνέβη ακόμη, όμως, δεν δικαιολογεί το γεγονός πως ένας βουλευτής έκανε βολιδοσκοπήσεις και προτάσεις σε πρόσωπα για να αποφασίσει εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας ποιος θα αναλάβει. Μάλιστα, ο Στέλιος Πλατής επιβεβαίωνε χθες σε διάφορα ΜΜΕ, πως ήταν έτοιμος να γίνει νέος Γενικός Ελεγκτής, κατόπιν απόφασης… Κουλία.

Προβληματική κρίνεται και η στάση του ΔΗΚΟ και δη της ηγεσίας του, για όλο αυτό που συνέβη, καθώς βρεθήκαμε στο παρά πέντε βουλευτής του μεγαλύτερου κόμματος της συμπολίτευσης να εκβιάζει από τα ΜΜΕ τον Νίκο Χριστοδουλίδη, ότι θα κάνει, ουσιαστικά, κατάχρηση του θεσμικού του ρόλου, με το ΔΗΚΟ να μην προβαίνει σε ενέργειες για να αποτρέψει τη δημιουργία ενός τέτοιου προβλήματος για την Κυβέρνηση. Ο πρόεδρος του κόμματος, Νικόλας Παπαδόπουλος, ουσιαστικά έδειχνε να επαναπαύθηκε στην νομική ερμηνεία που γινόταν στο κόμμα ότι ο κ. Κουλίας δεν δικαιούται να προβεί σε τέτοια ενέργεια και ότι αυτά ήταν προσωπικές θέσεις του βουλευτή, χωρίς να δείχνει πρόθυμος να κάνει κάποια καταλυτική παρέμβαση.

Για αυτό και την ευθύνη να λύσει το πρόβλημα ανέλαβε, τελικά, η Πρόεδρος της Βουλής. Παρόλο που δεν ήταν ιδεατή εξέλιξη να μην παραστεί σε μία Διάσκεψη Προέδρων Βουλής και να στείλει στη θέση της τον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών, Χάρη Γεωργίαδη, η Αννίτα Δημητρίου λειτούργησε με λογική του «ό,τι δεν λύνεται, κόβεται» και έκοψε τη φόρα στον Ζαχαρία Κουλία, διασφαλίζοντας ότι η νομοθετική εξουσία δεν θα λειτουργούσε αντιθεσμικά υπό την Προεδρία της. Ενδεχομένως αυτή της η απόφαση να βοηθά και τη δική της εικόνα, καθώς θέλει η ίδια και ο ΔΗΣΥ να προβάλλονται για την υπεύθυνη πολιτική τους στάση, όμως δεν θα έπρεπε να φτάνουμε στο σημείο να μην μπορεί η Πρόεδρος της Βουλής να ασκήσει κοινοβουλευτική διπλωματία, διότι πρέπει να προσέχει να μην υπερβούν οι υφιστάμενοί της τα όρια.

Κυρίως, όμως, δεν θα έπρεπε ένα ολόκληρο κράτος να παραμένει εγκλωβισμένο σε έναν ατέρμονο θεσμικό τυφώνα, που όχι απλώς δεν καταλαγιάζει κάθε φορά που παίζεται μια νέα πράξη, αλλά συνεχώς βρίσκει τρόπους να διογκώνεται και να αφήνει πίσω του ακόμη περισσότερα ερείπια.