Το Κουρσκ, η αχίλλειος πτέρνα του Πούτιν και πώς η αλλάζει το ρου του πολέμου

Εισβολή επί ρωσικού εδάφους για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δέχεται το τελευταίο δεκαήμερο η Μόσχα, καθώς οι ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις επιχείρησαν να αλλάξουν ρόλους περνώντας στην αντεπίθεση και καταλαμβάνοντας ρωσικές συνοριακές θέσεις βόρεια, στην ευρύτερη περιοχή του Κουρσκ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αποκάλυψε τον λόγο της εισβολής στο Κουρσκ ο Ζελένσκι-«Στόχος να δημιουργηθεί ζώνη ασφαλείας

Οι εικόνες χιλιάδων αμάχων να εγκαταλείπουν άρον άρον τις εστίες τους, παράλληλα με τη σύλληψη δεκάδων Ρώσων στρατιωτών ως αιχμαλώτων, σκόρπισαν αμηχανία στο Κρεμλίνο, ενώ άφησαν εμβρόντητη τη Δύση, καθώς ελάχιστες πληροφορίες είχαν διαρρεύσει για το colpo grosso του Κιέβου λίγο πριν από την εκτέλεσή του.

Σε μια πρώτη κίνηση, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δεσμεύτηκε να «διώξει τον εχθρό» από τη Ρωσία, αλλά από τα ξημερώματα της 6ης Αυγούστου και εξής, οπότε άρχισε να ξεδιπλώνεται η ουκρανική αντεπίθεση, τα ρωσικά στρατεύματα όχι μόνο δεν έχουν καταφέρει να την αναχαιτίσουν, αλλά καταγράφουν σημαντικές απώλειες θέσεων και... εφεδρειών, χάνοντας ήδη, κατά το BBC, 1.000 άνδρες την ημέρα τους τελευταίους δύο μήνες.

Για πλειάδα αναλυτών, η κίνηση των Ουκρανών να μεταφέρουν το θέατρο του πολέμου στην έδρα της Ρωσίας συνιστά μια εντυπωσιακή αλλαγή τακτικής, αν και η Μόσχα είχε περιοριστεί το τελευταίο διάστημα σε επιθέσεις από αέρος, μετρώντας τα βήματά της στον πόλεμο ξηράς.

Αιφνιδιασμένο από τις εξελίξεις, το Κρεμλίνο καθυστέρησε να αντιδράσει συντριπτικά, αφού μετά τη συμπλήρωση μόλις μιας εβδομάδας από την έναρξη της επίθεσής τους οι Ουκρανοί ανακοίνωσαν ότι κατείχαν υπό τον έλεγχό τους περίπου 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα της ρωσικής επικράτειας και 82 οικισμούς στην ευρύτερη περιοχή, δηλαδή όσο ποσοστό ουκρανικής γης κατέλαβαν οι ρωσικές δυνάμεις στη διάρκεια δυόμισι ετών.

Ταυτόχρονα, τα πρώτα αποτελέσματα της ουκρανικής επέλασης εντυπωσίασαν και τους Δυτικούς συμμάχους τους, οι οποίοι στην πλειονότητά τους δηλώνουν άγνοια για την καταδρομική επιχείρηση του Κιέβου, αλλά και ανακούφιση, καθώς διευρύνεται η νομιμοποιητική τους βάση έναντι των δυτικών κοινωνιών -και ιδίως των ευρωπαϊκών- που στηρίζουν υλικά και ακατάπαυστα επί δυόμισι χρόνια τις ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις.

Την Κυριακή, η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι έπληξε και δεύτερη βασική γέφυρα στην περιοχή του Κουρσκ, επιδιώκοντας να διακόψει τις γραμμές ανεφοδιασμού της Μόσχας.

«Μείον άλλη μία γέφυρα», δήλωσε ο διοικητής της ουκρανικής αεροπορίας, Μίκολα Ολεσούκ, στο Telegram, δημοσιεύοντας εναέριο βίντεο από μια έκρηξη σε γέφυρα κοντά στην πόλη Ζβαννόε της Ρωσίας. Η αεροπορία συνεχίζει να στερεί από τον εχθρό τις δυνατότητες ανεφοδιασμού με ακριβείς αεροπορικές επιθέσεις», πρόσθεσε.

Την Παρασκευή, η Ουκρανία είχε ανακοινώσει ότι κατέστρεψε μια άλλη γέφυρα στην γειτονική πόλη Γκλουσκόβο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Το χρονικό της Ουκρανικής εισβολής στο Κουρσκ και τα λάθη της ρωσικής πλευράς

Ηδη η φημολογία για χρήση γερμανικών αρμάτων μάχης στην ουκρανική αντεπίθεση προκάλεσε μια ζωηρή συζήτηση στους κόλπους του γερμανικού κυβερνητικού συνασπισμού, αν και επρόκειτο για τα βρετανικά άρματα μάχης Challenger 2, όπως μετέδωσαν τελικά τα βρετανικά Μέσα.

Σε κάθε περίπτωση, οι Ουκρανοί επιθυμούσαν διακαώς μια μεγάλη στρατιωτική επιτυχία έπειτα από δυόμισι χρόνια διαρκούς πίεσης και ενώ η σύγκρουση με τη Ρωσία όδευε να χαρακτηριστεί «παγωμένη», δημιουργώντας ένα άτυπο status quo υπέρ της Μόσχας στην ευρύτερη περιοχή. Ο αιφνιδιασμός, ωστόσο, αλλά και η δομική αδυναμία του ρωσικού στρατού να ανακάμψει γρήγορα και με ευελιξία στην ουκρανική επέλαση έχουν ανοίξει παράθυρο υπέρ της ανατροπής των συσχετισμών ισχύος, τουλάχιστον σε επίπεδο εντυπώσεων.

Για τους Ουκρανούς, άλλωστε, κέντρο βάρους του πολέμου δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί η ρωσική κοινή γνώμη, το ηθικό της οποίας έχει πληγεί με βεβαιότητα παρακολουθώντας την επίθεση επί του εδάφους της. Πρόκειται για τον πρώτο από τους στρατηγικούς στόχους της ουκρανικής αντεπίθεσης, η οποία αποβλέπει παράλληλα στην ανάκτηση της πρωτοβουλίας των κινήσεων από το Κίεβο, τονώνοντας αφενός το ηθικό των Ουκρανών στρατιωτών και απομειώνοντας αφετέρου τη νομιμοποίηση της πολιτικής Πούτιν απέναντι στην εισβολή εντός της ρωσικής κοινωνίας.

Σε θέση άμυνας, ο Ρώσος πρόεδρος απέφυγε να αναφερθεί ευθέως στην ουκρανική αντεπίθεση, επιχειρώντας να την υποβαθμίσει στη δημόσια συζήτηση, σε αντίθεση με τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που δήλωσε πως επρόκειτο για μια επιχείρηση με απώτερο σκοπό να ασκήσει «πίεση στον επιτιθέμενο». Ιδίως, όταν η ρωσική επίθεση εξελισσόταν αργά πιέζοντας τις ουκρανικές θέσεις και όταν ακόμη είχε αρχίσει να καταφτάνει το αμυντικό υλικό από τις ΗΠΑ.

Παρ’ όλα αυτά, οι Ουκρανοί δεν έχουν εκφράσει διάθεση προσάρτησης των κατεχόμενων ρωσικών εδαφών, απλώς αποβλέπουν στη βελτίωση της διαπραγματευτικής τους θέσης, με τη Μόσχα να διακόπτει κάθε δίαυλο συνομιλίας μετά την 6η Αυγούστου κάνοντας λόγο για «μεγάλη παύση». Με απλά λόγια, «η επέμβαση της Ουκρανίας στη Ρωσία έδειξε αδυναμία άμυνας», κατά το ειδησεογραφικό δίκτυο Bloomberg, σύμφωνα με το οποίο πλέον «η έλλειψη ρωσικού στρατεύματος αποκαλύπτεται», σε σημείο που η Μόσχα αυξάνει πλέον τα μπόνους στρατολόγησης.

Για τον Λευκό Οίκο, ωστόσο, οι στρατιωτικές επιτυχίες των Ουκρανών στην περιοχή του Κουρσκ δεν είναι αμελητέες, φέρνοντας τον Πούτιν μετωπικά αντιμέτωπο με ένα «πραγματικό δίλημμα», σύμφωνα με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Είτε δηλαδή ο Ρώσος πρόεδρος θα επικεντρώσει την υψηλή στρατηγική του στην Ουκρανία ανεβάζοντας τα επίπεδα για το εγχώριο πολιτικό διακύβευμα, είτε θα διατηρήσει την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» σε τοπικό επίπεδο ρισκάροντας ανοιχτά με το ενδεχόμενο να βρεθεί μπροστά σε τρομακτικές απώλειες. Και, κυρίως, με την αίσθηση στη ρωσική κοινή γνώμη ότι η χώρα δεν παραμένει πια άτρωτη και απρόσβλητη σε επίπεδο ασφάλειας επί ημερών Πούτιν, συνθήκη που αποτελούσε το ισχυρό πολιτικό του πλεονέκτημα τις τελευταίες δεκαετίες.

Το γεγονός, πάντως, ότι η ρωσική διοίκηση κήρυξε ολόκληρη την περιφέρεια του Μπέλγκοροντ σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης συνιστά για τους Ουκρανούς μια πρώτη ένδειξη της επιτυχούς τακτικής τους, αν όχι μια πρόγευση των όσων θα επακολουθήσουν, εφόσον καταφέρουν να πιέσουν περαιτέρω τις γραμμές άμυνας της Μόσχας.

Επιστροφή στο… 1917

Τα δύσκολα, ωστόσο, για τους Ουκρανούς είναι μπροστά, καθώς θα πρέπει να κρατήσουν τουλάχιστον για ένα εύλογο χρονικό διάστημα τις νέες θέσεις τους εντός ρωσικού εδάφους, επαληθεύοντας το στρατιωτικό αξίωμα πως η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Στον αντίποδα, να σταματήσουν αμέσως την ουκρανική προέλαση καλούνται τώρα οι ρωσικές Ενοπλες Δυνάμεις, οι οποίες έχουν υποστεί ήδη ένα ισχυρό πλήγμα σε συμβολικό επίπεδο, αλλά και αξιοσημείωτες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, επικοινωνίες και γραμμές ανεφοδιασμού τα τελευταία δυόμισι χρόνια.

Σε αυτή τη συνθήκη, η αμυντική τακτική της Ρωσίας επιστρέφει στο... 1917, καθώς δορυφορικές εικόνες που επικαλείται το BBC αποκάλυψαν οχυρωματικά έργα σε τουλάχιστον πέντε τοποθεσίες βόρεια των ρωσοουκρανικών συνόρων μετά τις 6 Αυγούστου. Σύμφωνα με την «Telegraph», οι ρωσικές Ενοπλες Δυνάμεις έχουν οργανώσει ήδη τρεις γραμμές οχύρωσης σε διαφορετικά σημεία, με το βαθύτερο στα 28 χιλιόμετρα, βόρεια των συνόρων.

Ακολουθώντας τη στρατηγική του... Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα οχυρωματικά έργα περιλαμβάνουν ένα δίκτυο από χαρακώματα και αντιαρματικές τάφρους, επικεντρωμένες στο σημείο όπου ο δρόμος R200 από τα σύνορα της Ουκρανίας μέσω της συνοριακής πόλης Σούντζα, που ελέγχει πλέον το Κίεβο, συναντά τον κύριο αυτοκινητόδρομο.

Πέρα από τα οχυρωματικά έργα, όμως, η Ουκρανία αποσκοπεί σε ένα ισχυρό στρατιωτικό αντίμετρο και όχι στην κατάκτηση ρωσικού εδάφους, παρά την ανασφάλεια που προκαλεί στους Ρώσους η ουκρανική αντεπίθεση, εκ των οποίων 121.000 έχουν ήδη μετατοπιστεί από την ευρύτερη περιοχή του Κουρσκ. Ακόμη, όμως, και για εκείνους τους αναλυτές που χαρακτήρισαν την ουκρανική αντεπίθεση αρχικά «κίνηση καμικάζι», η συντονισμένη προσπάθεια του Κιέβου να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας στα σύνορά της με τη Ρωσία δημιουργεί νέα στρατιωτικά δεδομένα και σίγουρα μια βάση ανάσχεσης της ρωσικής επέλασης.

Αντιπερισπασμός στα ανατολικά

Κατόπιν αυτών, η Ρωσία έχει αυξήσει τις αεροπορικές επιθέσεις κατά ουκρανικών στόχων τα τελευταία 24ωρα, ενώ μετακίνησε εφεδρείες από βασικές περιοχές του πεδίου μάχης στην Ουκρανία, αλλά και από κατεχόμενες εκτάσεις στην Κριμαία προκειμένου να ανασχέσει την ουκρανική ορμή, σύμφωνα με τον Ουκρανό στρατιωτικό διοικητή Ντμίτρο Χόλοντ. Μιλώντας στο CNN ο Χόλοντ ισχυρίστηκε ότι Ρώσοι στρατιώτες μεταφέρονταν από τη Ζαπορίζια, την Κριμαία και το Χάρκοβο προκειμένου να αναχαιτίσουν τις ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις.

Στα ρωσικά αντίμετρα περιλαμβάνονται ακόμη η ενίσχυση των μέτρων ασφάλειας από την Εθνοφρουρά της Ρωσίας πέριξ του πυρηνικού σταθμού του Κουρσκ, αλλά και η αποστολή επιπλέον δυνάμεων στην περιοχή του Μπέλγκοροντ, καθώς ο υπουργός Αμυνας Αντρέι Μπελούσοφ ανακοίνωσε «καταμερισμό επιπλέον δυνάμεων και μέσων», καθώς η συγκεκριμένη περιφέρεια συνορεύει με εκείνη του Κουρσκ. Πρωτίστως, όμως, η Μόσχα φαίνεται να επιχειρεί να μετατοπίσει το επίκεντρο της ουκρανικής αντεπίθεσης από τα βόρεια σύνορά της στην ανατολική Ουκρανία, όπου είναι εφικτά η ταχεία μεταφορά δυνάμεων και ο ανεφοδιασμός τους λόγω της κατοχής της Κριμαίας.

Στο ενδιάμεσο, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας διατείνεται ότι οι δυνάμεις του «συνεχίζουν να αποκρούουν» την ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ, ενώ έκανε λόγο για μια σειρά από νικηφόρες συγκρούσεις κατά μήκος του ανατολικού μετώπου, δηλαδή από το Χάρκοβο έως το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ.

Την ίδια ώρα, ρωσικές πηγές υποστηρίζουν πως έχουν καταλάβει το χωριό Ιβάνιβκα, στον δρόμο που οδηγεί στο Ποκρόβσκ, στην περιφέρεια του Ντονέτσκ, σε μια απόπειρα αντιπερισπασμού των επιχειρήσεων στον ουκρανικό Βορρά. Σε κάθε περίπτωση, όμως, «οι επιτυχίες της περιοχής του Κουρσκ συνοδεύτηκαν από χειρότερα νέα από το Τορέτσκ ή κοντά στο Ποκρόβσκ, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν τη δαπανηρή, αιματηρή, αλλά αδυσώπητη προέλασή τους», όπως επισήμανε το CNN, βλέποντας «ματωμένη» τη μύτη του Πούτιν μετά την ουκρανική επιχείρηση.

Σε μια ρεαλιστική οπτική, πάντως, «μέχρι στιγμής, η ελπίδα της Ουκρανίας ότι η επιχείρηση Κουρσκ θα οδηγήσει στην απόσυρση καλύτερων μονάδων από το Ντονμπάς για να υποστηρίξουν τα σύνορα της Ρωσίας δεν έχει ακόμη αποφέρει σημαντικούς καρπούς», όπως συμπεραίνει το αμερικανικό δίκτυο ενημέρωσης.

Παρά τις εργώδεις ρωσικές προσπάθειες διαχείρισης της ουκρανικής κρίσης από πλευράς του Κρεμλίνου, ο Λιθουανός υπουργός Αμυνας Λαβρίνας Κασιούνας ισχυρίστηκε στη διάρκεια συνάντησης με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι πως η Μόσχα μεταφέρει τα στρατεύματά της από το Καλίνινγκραντ προς το Κουρσκ, σε σημείο «αποστρατιωτικοποίησης του Καλίνινγκραντ».

Ακρα μυστικότητα

Για τον διεθνή Τύπο, πάντως, η ουκρανική αντεπίθεση εξέλαβε χαρακτηριστικά «blitzkrieg», δηλαδή «κεραυνοβόλου πολέμου», όπως παρατήρησαν οι «Financial Times», σε αντίθεση με τις αργές, πολύμηνες επιθέσεις των ρωσικών στρατευμάτων συνήθως στο ίδιο μέρος, κεραυνοβολώντας πρώτα απ’ όλους τη ρωσική αστική τάξη. Παρά τους χαμηλούς τόνους του Κρεμλίνου, η κριτική κατά του Πούτιν στο εσωτερικό της Ρωσίας εντείνεται σταδιακά, με τον ολιγάρχη Ολεγκ Ντεριπάσκα να αποκαλεί «τρελό πόλεμο» την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του Ρώσου προέδρου μετά την ουκρανική αντεπίθεση.

Βασικός συντελεστής επιτυχίας, ωστόσο, υπήρξε η επιμελής προετοιμασία υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, που για πρώτη φορά κατάφεραν οι ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις, δίνοντας την εντύπωση ενός αδιάφορου επιχειρησιακά καλοκαιριού. «Η Ουκρανία είχε κάνει τις δικές της προετοιμασίες κρυφά. Το παχύ καλοκαιρινό φύλλωμα στα δάση βελανιδιάς και σφενδάμου έκρυβε βαρύ οπλισμό. Οι φαινομενικές ασκήσεις εκπαίδευσης ήταν συγκαλυμμένες κινήσεις στρατευμάτων», μετέδωσαν οι «New York Times», όπως και ότι «μόνο την τελευταία στιγμή, σύμφωνα με έναν αναπληρωτή διοικητή της ουκρανικής ταξιαρχίας, ενημερώθηκαν ακόμη και ανώτεροι αξιωματικοί για την επίθεση», μόλις τρεις ημέρες πριν.

Ολεξάντρ Σίρσκι: O «Σοβιετικός» στρατηγός που άλλαξε τον ρου του πολέμου

Η μυστικότητα του σχεδίου της αντεπίθεσης βασίστηκε σε μελέτη που παρήγγειλε το υπουργείο Αμυνας της Ουκρανίας σε ερευνητικό ινστιτούτο καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η επιτυχία όλων των στρατιωτικών επιχειρήσεων είχε «ένα κοινό νήμα: σιωπή από την πολιτική ηγεσία μέχρι την επίτευξη των στόχων».

Ηδη η ομερτά μεταξύ των κορυφαίων στρατιωτικών στελεχών της Ουκρανίας στη διαδικασία σχεδιασμού της αντεπίθεσης συνιστά μια πρώτη -και εντυπωσιακή- ποιοτική μεταβολή του στρατού της, η οποία πιστώνεται στον ανώτατο διοικητή του, Ολεξάντρ Σίρσκι. Ο σημερινός αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων στην Ουκρανία διαδέχθηκε τον Βαλέρι Ζαλούζνι, δηλώνοντας απερίφραστα, με το καλημέρα της ανάληψης των καθηκόντων του πως «απαιτούνται επείγουσες αλλαγές, σε διαφορετική περίπτωση η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να επιτύχει τους στόχους της στο μέτωπο».

Αν και «προϊόν του σοβιετικού στρατιωτικού δόγματος», κατά την Deutsche Welle, ως απόφοιτος της Ανώτατης Στρατιωτικής Ακαδημίας της Μόσχας, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης o Σίρσκι εντάχθηκε στον ουκρανικό στρατό. Τα πρώτα δείγματα γραφής του στο πεδίο της μάχης κατά της Ρωσίας τα έδωσε το 2014, καθώς είχε οριστεί υπεύθυνος για τον συντονισμό των Ουκρανών έναντι παραστρατιωτικών ομάδων, συλλαμβάνοντας οκτώ χρόνια μετά, σε μια κλειστή ομάδα, την ιδέα για μια διπλή αμυντική γραμμή περιμετρικά του Κιέβου.

Για την επίτευξή της, όμως, χρειάστηκε να καταστραφούν κρίσιμες υποδομές. Η υποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων τον Απρίλιο του 2022, ωστόσο, εκτόξευσε τη δημοφιλία του, σε σημείο που ο Ουκρανός πρόεδρος να τον αποκαλέσει «ήρωα της Ουκρανίας». Διοικώντας το ουκρανικό Πεζικό στη συνέχεια, o Σίρσκι συνέβαλε στην ανακατάληψη εδαφών στο Χάρκοβο και τη Χερσώνα, αλλά και σε σκληρές μάχες στο Σολεντάρ και το Μπαχμούτ.

Απεναντίας, οι μεγάλες απώλειές τους στο Μπαχμούτ έφεραν τον Σίρσκι στο επίκεντρο επικρίσεων ως προς τους θανάτους στην πρώτη γραμμή, ενώ η κριτική εναντίον του ενισχύθηκε τους τελευταίους μήνες, καθώς το Κίεβο δεν είχε καταφέρει κάποια εντυπωσιακή επιτυχία. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ουκρανική αντεπίθεση πέρασε κάτω από τα ρωσικά ραντάρ «αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό επίτευγμα για τους στρατιωτικούς διοικητές της Ουκρανίας», σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, που το χρεώνουν στον Σίρσκι.

Κυρίως, όμως, η στρατιωτική ευφυΐα του να αναγκάσει τους Ρώσους διοικητές να αναλώσουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες που διέθεταν έως το 2023 σε ανθρώπινο δυναμικό και δύναμη πυρός αναζητώντας τα τρωτά τους σημεία ήταν αυτή που άλλαξε τη φιλοσοφία της ουκρανικής στρατηγικής. Την ίδια στιγμή, η ουκρανική επίθεση στο Κουρσκ επιστρέφει πανηγυρικά τη σύγκρουση στο επίπεδο των ελιγμών απέναντι στη συντριπτική -αλλά αργή- υπεροπλία της Μόσχας, καθιστώντας τον ουκρανικό στρατό πιο ευέλικτο.

Στο πλαίσιο αυτό, η επιχειρησιακή σιωπή και η ανάπτυξη των δυνατοτήτων ηλεκτρονικού πολέμου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ουκρανική επίθεση, όταν «ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Γερμανία είχαν ενημερωθεί εκ των προτέρων για τη σχεδιαζόμενη ουκρανική επιχείρηση», σύμφωνα με τους «Financial Times». Και αυτό είναι... έργο Σίρσκι, όπως αναφέρουν, ακόμη κι αν η «η επίθεση στο Κουρσκ μπορεί τελικά να είναι μέρος των προετοιμασιών της Ουκρανίας για μια μελλοντική ειρηνευτική διαδικασία» ως διαπραγματευτικό μέσο στο μέλλον.

Πηγή: Πρώτο Θέμα