«Δεν έχει καλύτερα που τον τόπο σου»-Οι εγκλωβισμένοι που κράτησαν ζωντανή την Καρπασία

Ο κ. Κυριάκος, η κα. Ελένη, η κα. Αλεξάνδρα, ο κ. Γιώργος, ο κ. Ανδρέας, η κα. Μηλιά, η κα. Παναγιώτα, ο κ. Χρίστος, ο πάτερ Ζαχαρίας. Είναι λίγοι από τις εκατοντάδες που επέλεξαν να μείνουν στην Καρπασία και να κρατήσουν ζωντανά τα χωριά της «μούττης» της Κύπρου, όπως φαίνεται στο χάρτη, παρά το γεγονός ότι οι Τούρκοι εισβολείς, το 1974, μπήκαν ανενόχλητοι, άρπαζαν αμάχους και τους αιχμαλώτιζαν. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που θυσίασαν τα πάντα, για να μείνουν στον τόπο τους, ζώντας ως «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», όπως οι Μεσολογγίτες στο ποίημα του εθνικού μας ποιητή, Διονύσιου Σολωμού. Είναι οι εγκλωβισμένοι κάτοικοι των χωριών της Καρπασίας, που εδώ και πενήντα χρόνια τα κρατούν ζωντανά και δεν τα παραδίδουν στους κατακτητές.

Πρόκειται για εκείνους τους ανθρώπους που ζουν στα χωριά Άγιος Ανδρόνικος, Αγία Τριάδα, Ριζοκάρπασο και δεν έφυγαν λεπτό από το χωριό, για να μην αφήσουν τον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και το σπίτι τους έρμαιο στα χέρια των Τούρκων εισβολέων. Ο Κυριάκος Χριστοφής Παπαγιασουμής είναι ο μοναδικός νέος που έμεινε στην Αγία Τριάδα. Εκεί γεννήθηκε, εκεί μεγάλωσε, εκεί έζησε όλη του τη ζωή. Στην εισβολή ήταν δύο ετών, οι γονείς του επέλεξαν να μείνουν στον τόπο τους και να μην εγκαταλείψουν το σπίτι τους.

Την ώρα που άλλα παιδιά της ηλικίας του έπαιζαν με συνομήλικους και φίλους, ο κ. Κυριάκος έμενε με τους ηλικιωμένους, που τον μεγάλωσαν και του δίδαξαν πολλά. Την ώρα που άλλοι νεαροί της ηλικίας του έβγαιναν τα βράδια, εκείνος ζούσε στο σπίτι του, υπό το βλέμμα των κατακτητών. Την ώρα που εμείς σήμερα κυκλοφορούμε ελεύθερα, ο ίδιος αν και με ένα αίσθημα ελευθερίας, παραμένει εγκλωβισμένος στο χωριό του.

«Ήμασταν όπως τα αδέλφια με τους ηλικιωμένους, ήμασταν μία οικογένεια και ήμασταν αγαπημένοι. Μεγάλωσα μαζί τους και ήμασταν όπως τα αδέλφια. Ήμουν δύο χρονών στην εισβολή. Μεγάλωσα υπό κατοχή. Ήταν δύσκολα τα πράγματα, τα οικονομικά ήταν λίγα, αλλά δόξα τω Θεώ περάσαμε. Δεν έφυγα καθόλου και αυτό ήταν από επιλογή. Δεν ήθελα να φύγω από το σπίτι μου. Οι γονείς μου ήθελαν να πάω στις ελεύθερες περιοχές, αλλά εγώ δεν ήθελα. Έμεινα εδώ».

Ο κ. Κυριάκος ήταν από τα άτομα που είχαν την τύχη, μέσα στις δυσκολίες της εισβολής, να διδαχθεί από μία γυναίκα που έγινε σύμβολο, για τους αγώνες και την πίστη της στην πατρίδα. Μία γυναίκα που συνέδεσε το όνομά της με τους αγώνες για αντίσταση κατά των εισβολέων. Μία γυναίκα που βίωσε τον εξευτελισμό από τους κατακτητές, όμως δεν το έβαλε κάτω στιγμή. Την Ελένη Φωκά.

«Τελείωσα το σχολείο εδώ. Ως το Δημοτικό στην Ελένη Φωκά. Ήθελε να βγουν οι μαθητές της άριστα και αυτό έκαναν. Δεν σκέφτηκα στιγμή να φύγω. Πήγα οκτώ μέρες στις ελεύθερες περιοχές, όμως δεν μου άρεσε. Ο τόπος, ο κόσμος, δεν μου άρεσε. Ήθελα να μείνω στο σπίτι μου. Όταν πέθανε ο πατέρας μου έμεινα με τη μητέρα μου, μετά γνώρισα την κοπέλα μου όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα και παντρευτήκαμε και μείναμε εδώ και κάναμε εδώ τη ζωή μας».

Αυτή τη στιγμή στην Αγία Τριάδα μένουν 37 οικογένειες εγκλωβισμένων, αυτοί που ακόμη κρατούν το χωριό ζωντανό και παρά τις δυσκολίες, δεν εγκαταλείπουν τους δρόμους, τα στενά, τα σπίτια και το χώμα που αγάπησαν. «Είναι δύσκολο να μην έχεις μία δουλειά, για να πιάσεις λεφτά. Είναι δύσκολο αυτό. Επίσης, είναι δύσκολο που δεν μπορούμε να πουλήσουμε τα προϊόντα μας. Τα πουλάμε στους Τουρκοκύπριους, όμως είναι ελάχιστα τα λεφτά. Όμως, παρά τις δυσκολίες, είμαι 52 ετών και δεν θα φύγω ποτέ».

Λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Αγία Τριάδα είναι το Ριζοκάρπασο, όπου ζουν οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι, που εδώ και πενήντα χρόνια δίνουν το δικό τους αγώνα για διαβίωση υπό τον τουρκικό ζυγό. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που εδώ και πενήντα χρόνια, δίνουν μάχη για να μην περάσει το χωριό στα χέρια των εισβολέων και μέρα με τη μέρα, παρά τις δυσκολίες, η αγάπη για τον τόπο τους φουντώνει και όσο περνούν τα χρόνια θεριεύει το πείσμα και η θέληση να μην αφήσουν τους εισβολείς να κατακτήσουν το χώμα που παρέμεινε ελληνοκυπριακό.

Ανάμεσα στους εγκλωβισμένους κατοίκους και η 72χρονη σήμερα κα. Αλεξάνδρα Αλεξάνδρου, που λόγω της αγάπης που τρέφει για το χωριό της, δεν εγκατέλειψε στιγμή το χωριό της, παρά το γεγονός ότι δεν έγιναν μάχες στην περιοχή, οι Τούρκοι μπήκαν ανενόχλητοι, άρπαζαν αμάχους και τους εγκλώβιζαν, ενώ όσοι έμεναν έπρεπε να κλειδωθούν στο σπίτι από τις 6:00 το απόγευμα, για να μην τους δουν οι στρατιώτες.

«Δεν έχει καλύτερο από τον τόπο σου. Η ζωή πριν την εισβολή είχε και την φτώχεια αλλά ήταν καλύτερα. Τώρα είναι δύσκολο. Όταν ήρθαν οι Τούρκοι, έμπαιναν μέσα στο χωριό, έπιαναν τους αμάχους και εμείς που μέναμε πίσω φοβόμασταν επειδή δεν ξέραμε τι θα μας κάμουν, άσχετα αν στο τέλος δεν έκαναν κάτι».

Η οικογένειά της δεν έζησε την περιπέτεια της σύλληψης ενός μέλους της από τους Τούρκους στρατιώτες και την αιχμαλωσία του, όμως η αρπαγή των συγχωριανών της, ήταν ένα αρκετά βαρύ πλήγμα. «Μετά, ο εγκλωβισμός ήταν δύσκολος. Ήμασταν μέχρι τις 6:00 περιορισμένοι. Δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω από εκεί και πέρα. Τον πρώτο καιρό δεν μπορούσαμε να βγούμε καθόλου έξω από το σπίτι. Τώρα είναι καλύτερα, αλλά πέφτεις το βράδυ και φοβάσαι. Δείχνουν καλοσύνη αλλά δεν ξέρεις ποτέ».

Παρά τις δυσκολίες και τον εγκλωβισμό, η κα. Αλεξάνδρα δεν θα έπαιρνε διαφορετική απόφαση, αν γύριζε ο χρόνος πίσω. «Στις ελεύθερες περιοχές θα ήμασταν ξένοι μέσα στους ξένους και θα ήταν δύσκολο αν δεν είχες και κάποιο να σου κρατά το χέρι στις δύσκολες στιγμές, να σε βοηθήσει να σταθείς στα πόδια σου. Εδώ τουλάχιστον είναι ο τόπος μας. Δαμέ θα μείνουμε».

Παρόμοια είναι και η ιστορία της κας. Ελένης, η οποία είναι γέννημα-θρέμμα του Ριζοκαρπάσου, η οποία θυμάται ότι πριν την εισβολή όλοι ήταν αγαπημένοι στο χωριό, ο κόσμος είχε τη δουλειά του και περνούσαν πολύ ωραία. Κι όλα αυτά άλλαξαν με βάρβαρο τρόπο, όταν μπήκαν στην Κύπρο οι Τούρκοι.

«Όταν έγινε η εισβολή, λίγοι-λίγοι έφευγαν. Δεν λειτουργούσε και το Γυμνάσιο λόγω της κατάστασης και ο κόσμος αναγκαζόταν να πάει στις ελεύθερες περιοχές, για να πάνε στις ελεύθερες περιοχές σχολείο. Εγώ και ο άνδρας μου δεν κάναμε παιδιά και επιλέξαμε να μείνουμε εδώ. Ήταν και οι γονείς μου, που ήταν ηλικιωμένοι και δεν μπορούσαν να φύγουν. Είχαμε και το μαγαζί μας και δεν θέλαμε να φύγουμε».

Οι ξέγνοιαστες στιγμές που ζούσαν στο χωριό, θυμάται η κα. Ελένη, μέσα σε μία νύχτα ήταν παρελθόν. Όταν κατέλαβαν το χωριό οι εισβολείς, το κυρίαρχο αίσθημα ήταν ο φόβος. «Ευτυχώς δεν μας ενοχλούσαν πολύ. Ακούγαμε τους πυροβολισμούς για να φοβούμαστε, όμως περάσαμε. Φοβόμασταν, αλλά καταφέραμε να μείνουμε εδώ. Θυμούμαι ένα περιστατικό, όταν μπήκαν οι Τούρκοι στο χωριό, που μας μάζευαν όλους για να πάμε στην εκκλησία και ήταν μέσα στον Αύγουστο και ήταν αρκετή η ζέστη. Δεν μας άφηναν να ερχόμαστε με το όχημα, έπρεπε να πάμε περπατητοί και το σπίτι μας ήταν ένα χιλιόμετρο μακριά και περπατούσαμε για να πάμε εκεί».

Ευχή της κας. Ελένης είναι να λυθεί το Κυπριακό, με μία λύση που να επιτρέπει στους νόμιμους κατοίκους του χωριού να επιστρέψουν στα σπίτια τους, για να γίνει το χωριό όπως ήταν πριν.

Ο κ. Γιώργος Χαϊλής το 1974 ήταν στρατιώτης και μετά αποφάσισε να εγκαταλείψει το χωριό. Όμως, έμεναν στο χωριό οι γονείς του, τους οποίους επισκεπτόταν συχνά. «Πριν την εισβολή περνούσαμε πολύ ωραία. Όπως άκουσα ήταν πολύ δύσκολα στο χωριό μετά την κατοχή. Έπρεπε να παρουσιάζονται καθημερινά οι άνδρες. Πριν να ανοίξουν τα οδοφράγματα, ως παιδιά εγκλωβισμένων ερχόμασταν τρεις ημέρες και μετά επιστρέφαμε και όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα ήταν πιο εύκολο να έρθουμε».

Ο κ. Γιώργος επέλεξε πριν δύο χρόνια να επιστρέψει στο χωριό ως επανεγκατασταθέντας και όπως ο ίδιος σημείωσε, η ζωή είναι αρκετά διαφορετική, σε σχέση με τα πρώτα χρόνια της κατοχής, αφού πλέον οι κατοχικές «αρχές» δεν τους δημιουργούν αρκετά προβλήματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Είδε τους εγκλωβισμένους της Καρπασίας και άκουσε τα προβλήματά τους η Άννα Αριστοτέλους

Ξενάγηση στις εκκλησίες της Καρπασίας

Σημειώνεται πως προ ημερών επισκέφτηκε τους εγκλωβισμένους κάτοικους των χωριών της Καρπασίας, η Επικεφαλής για Ανθρωπιστικά Θέματα Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων, Άννα Αριστοτέλους, η οποία έτυχε ξενάγησης στις εκκλησίες των χωριών. Πρώτη στάση έγινε στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής που βρίσκεται στον Άγιο Ανδρόνικο, με την κοινοτάρχη του χωριού, Στέλλα Φυσέντζου να ξεκινά την περιήγηση από το σπήλαιο όπου ασκήτεψε η Αγία.

«Η Αγία Φωτεινή ήταν από το Ριζοκάρπασο. Ήρθε στον Άγιο Ανδρόνικο και εκμεταλλεύτηκε παλιές σπηλιές και έκανε το ασκητήριό της. Η Αγία πήγε στον ύπνο ενός συγχωριανού μας και του είπε ότι στο σπήλαιο υπήρχε εικόνα της Αγίας Φωτούς. Τότε άρχισαν να σκάβουν για να την βρουν. Στο σπήλαιο βρήκαν και τον τάφο της και ήταν το μύρο, που το έπαιρναν όσοι είχαν πρόβλημα με τα μάτια τους».

Στη συνέχεια, η κα. Φυσέντζου άνοιξε την εκκλησία, που είναι ερημωμένη και στην πόρτα της έχει μπει προειδοποίηση ότι είναι επικίνδυνο να εισέρχονται πολίτες. Αυτό που αντικρίζει κανείς μόλις μπει είναι μία εικόνα εγκατάλειψης, αφού από τα ανοιχτά παράθυρα μπήκαν στο χώρο πουλιά. Όμως, η κα. Φυσέντζου, με την είσοδο στο χώρο, άρχισε να θυμάται.

«Ήταν μία απλή εκκλησία. Δεν είχε οποιαδήποτε αξία, όμως για μας είναι ανεκτίμητη. Εδώ βαφτίστηκαν οι γονείς μας οι γιαγιάδες μας, οι παππούδες μας. Εμείς δεν θέλουμε πολλά. Απλά να συντηρηθεί η εκκλησία. Τώρα που μπήκα, είδα την γιαγιά μου πάνω το γυναικωνίτη, στη μέση ακριβώς. Ήταν ολόφωτη. Δίπλα ήταν άλλη χωριανή. Στην άκρια ήταν η μητέρα μου. Στο ιερό ήταν ο πάτερ. Αριστερά μόλις μπήκα ήταν ο ένας ψάλτης, δεξιά ο άλλος, στο ιερό ο πάτερ Μιχάλης. Θυμάσαι πως ήταν η ζωή πενήντα χρόνια πριν, πώς ήταν το χωριό τότε που ήμασταν όλοι εδώ. Πώς ζωντάνευε όταν κάναμε γάμους, το πανηγύρι που διαρκούσε μία εβδομάδα. Πολλές συγκινήσεις και πολλοί λόγοι για να συντηρηθεί η εκκλησία μας».

Λίγα λεπτά μακριά βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Θερισσού και το σπήλαιο, όπου ασκήτεψε ο Άγιος όταν παραιτήθηκε από τη θέση του Επισκόπου Καρπασίας. Ένα μικρό σπήλαιο, παρόμοιο με την σπηλιά της Αγίας Φωτεινής. «Ο Άγιος Θέρισσος φημιζόταν ότι θεράπευε τους σκάθαρους (σ.σ ασθένεια στο μάτι). Όσοι έρχονταν και προσκυνούσαν, έπαιρναν μύρο και μετά σκουπίζονταν με ένα μαντήλι, το οποίο άφηναν στο χώρο ως ενθύμιο ή ευλογία», ανέφερε η κα. Φυσέντζου, ενώ μαζί της ήταν και ο κοινοτάρχης Ριζοκαρπάσου, Μιχάλης Μικέλλης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πραγματοποίησε την ευχή των μαθητών του Ριζοκαρπάσου η Κυβέρνηση-Για πρώτη φορά εκπαιδευτικό ταξίδι στο εξωτερικό