Επιχειρηματίας δήλωνε ανίκανος για εργασία και λάμβανε ΕΕΕ-Άρχισε ποινική διερεύνηση

Ανησυχητικά είναι τα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, αναφορικά με τον τρόπο καταβολής των επιδομάτων από το Υπουργείο Εργασίας, με την περίπτωση ενός ατόμου, που δήλωνε ανίκανος για εργασία και λάμβανε ΕΕΕ, ωστόσο διατηρούσε τη δική του επιχείρηση, να είναι ενδεικτικό.

Στην ειδική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, γίνονται διάφορες αναφορές σε περιπτώσεις που αφορούν στην καταβολή επιδόματος και τον τρόπο χειρισμού των αιτήσεων από πλευράς Κυβέρνησης. Συγκεκριμένα, στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αναφέρεται πως βάσει των προνοιών του άρθρου 116 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) και του άρθρου 81 του περί της Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμου (Ν.20(I)/2014), η Ελεγκτική Υπηρεσία διεξήγαγε έλεγχο σε δείγμα συναλλαγών εισπράξεων και πληρωμών, καθώς και σε δείγμα μισθών του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΥΕΚΑ) για τα έτη 2020 και 2021, το οποίο επιλέγηκε με συγκεκριμένη μεθοδολογία, στο πλαίσιο του ελέγχου που αποσκοπούσε στη διατύπωση ελεγκτικής γνώμης επί των οικονομικών καταστάσεων της ΚΔ.

Στο πλαίσιο του ελέγχου των οικονομικών καταστάσεων, προστίθεται, η Ελεγκτική διενήργησε επίσης, έλεγχο συμμόρφωσης με την κείμενη νομοθεσία για τα έτη 2020 και 2021. Σημειώνεται ότι απόψεις για τα εν λόγω θέματα εξέφρασε και το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, εφόσον κατά τη διαδικασία λήψης απόψεων αυτό είχε ήδη συσταθεί. Ο έλεγχος για τις πληρωμές των Ειδικών Σχεδίων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 περιλαμβάνει και τον έλεγχο που διενεργήθηκε για το έτος 2022. Επιπρόσθετα, διενεργήθηκε έλεγχος σε πληρωμές που αφορούσαν στην κάλυψη εξόδων διαμονής σε ξενοδοχεία ή/και άλλα καταλύματα, για την προσωρινή στέγαση/φιλοξενία Αιτητών Διεθνούς Προστασίας (Αιτητές Ασύλου) για τα έτη 2019, 2020 και 2021.

Επίσης, διενεργήθηκε και έλεγχο σε σχέση με την παρακολούθηση ευρημάτων και συστάσεων που προέκυψαν από προηγούμενους ελέγχους της Υπηρεσίας, αλλά και πρόσθετων θεμάτων. Σημειώνεται ότι, όσον αφορά στον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων, για τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΥΚΑ), Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) και Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες (ΤΚΕΑΑ) δεν προέκυψαν ευρήματα από τον έλεγχο. Το δείγμα, που επιλέγηκε από το Τμήμα Εργασίας (ΤΕ) και για το Κέντρο Παραγωγικότητας (ΚΕΠΑ), περιλάμβανε μόνο μισθούς, για το οποίο δεν προέκυψε οποιοδήποτε εύρημα. Επίσης, δεν επιλέγηκαν στο δείγμα οποιεσδήποτε συναλλαγές για το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων (ΤΕΣ) και για το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΤΕΕ).

Τα σημαντικότερα ευρήματα του ελέγχου αναφέρονται συνοπτικά πιο κάτω:

1.1 Εφαρμογή Ειδικών Σχεδίων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19

α. Διαπιστώσαμε αδυναμίες ως προς τον έλεγχο που διενεργούσε το ΥΕΚΑ κατά τον ουσιώδη χρόνο της έγκρισης των αιτήσεων και καταβολής των ειδικών επιδομάτων, που οφείλονταν, στις ιδιάζουσες συνθήκες που επικρατούσαν και την ανάγκη άμεσης πληρωμής, με στόχο την αντιμετώπιση των συνεπειών από την πανδημία του κορωνοϊού COVID-19, μέσω της στήριξης του εισοδήματος των εργαζομένων και θέσεων εργασίας και των ανέργων, καθώς και των επιχειρήσεων και των αυτοεργοδοτουμένων που είχαν επηρεαστεί.

β. Λόγω των πιο πάνω αδυναμιών, το ΥΕΚΑ προχώρησε σε εκ των υστέρων ελέγχους, οι οποίοι αποτελούσαν σημαντικό εργαλείο ως προς την επιβεβαίωση ουσιωδών παραμέτρων, που σύμφωνα με τις πρόνοιες των Σχεδίων αποτελούσαν βασική προϋπόθεση ένταξης/συμμετοχής σε αυτά. Τα Σχέδια αφορούσαν σε 20 χρονικές περιόδους από τις 16 Μαρτίου 2020 μέχρι τις 30 Οκτωβρίου 2021. Οι έλεγχοι αυτοί διενεργήθηκαν από το Υπουργείο για τις περιόδους 1-3 και τις περιόδους 10–13 των Ειδικών Σχεδίων. Για τις περιόδους 4-9 και 14-20, ο έλεγχος διενεργήθηκε από ιδιώτες ελεγκτές κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού. Από τους πιο πάνω ελέγχους και μέχρι τις 27.9.2023, το συνολικό ανακτήσιμο ποσό ανήλθε στα €12εκ. και κατά την ίδια ημερομηνία εκκρεμούσε η είσπραξη ποσού ύψους €3,6εκ. Στις 8.7.2024 εκκρεμούσε η είσπραξη ποσού ύψους €3,3εκ.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ποσοστό του συνολικού ύψους των €940εκ. έχει καταβληθεί σε μη δικαιούχους, και τους εγγενείς περιορισμούς στον έλεγχο από την Υπηρεσία μας κατά τον ουσιώδη χρόνο, δεν ήμασταν σε θέση να εκτιμήσουμε, το συνολικό ποσό που έχει δοθεί σε μη δικαιούχους. Συστήσαμε όπως γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες, για την ανάκτηση των ποσών που δόθηκαν στις περιπτώσεις στις οποίες έχει διαπιστωθεί ότι οι λήπτες δεν ήταν δικαιούχοι των Ειδικών Σχεδίων.

1.2 Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας (ΥΔΕΠ)

1.2.1 Τομέας Παροχής Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ)

α. Διαπιστώθηκε αδυναμίες στη λήψη της απαιτούμενης πληροφόρησης από τα Αδειοδοτημένα Πιστωτικά Ιδρύματα (ΑΠΙ) για ύπαρξη τραπεζικών λογαριασμών ή και καταθέσεων των αιτούντων επίδομα, καθώς και τη μη εξασφάλιση στοιχείων από αδειοδοτημένα υποκαταστήματα ξένων πιστωτικών ιδρυμάτων στην Κύπρο.

Συστήθηκε όπως υιοθετηθεί κατάλληλος μηχανισμός για αυτοματοποίηση της διαδικασίας συνεχούς λήψης πληροφόρησης από τα ΑΠΙ.

β. Διαπιστώθηκε η μη έγκαιρη άσκηση της προβλεπόμενης από τη σχετική νομοθεσία κοινωνικής παρέμβασης, για εγγραφή δικαιούχου ή/και μελών της οικογενειακής μονάδας στο Μητρώο της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΑ) για παραπομπή τους για εξεύρεση εργασίας και εξέταση της δήλωσης ανικανότητάς τους, ούτως ώστε να ληφθεί ορθά η τελική απόφαση για παροχή του επιδόματος.

Συστήθηκε η αναβάθμιση του Πληροφοριακού Συστήματος (ΠΣ) ΕΕΕ, για έγκαιρη ενημέρωση για τις περιπτώσεις μη εγγραφής αιτητών/δικαιούχων του ΕΕΕ στη ΔΥΑ ως άνεργοι.

γ. Διαπιστώθηκε καθυστέρηση στην παραπομπή για αξιολόγηση/πιστοποίηση της αναπηρίας ατόμων που είχαν εγκριθεί ως λήπτες Δημοσίου Βοηθήματος ως ανάπηρα άτομα, καθώς επίσης, ελλείψεις και αδυναμίες στον μηχανισμό ενημέρωσης και επιτήρησης της προβλεπόμενης διαδικασίας παραπομπής από την ΥΔΕΠ δικαιούχου αναπηρικού επιδόματος στο ΤΚΕΑΑ για αξιολόγηση.

Συστήθηκε την υιοθέτηση κατάλληλου μηχανισμού ελέγχου και παρακολούθησης της προβλεπόμενης διαδικασίας παραπομπής και αξιολόγησης της αναπηρίας.

δ. Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις αλλοδαπών δικαιούχων από τρίτες χώρες, οι οποίοι, παρόλο που οι άδειες παραμονής τους στη Δημοκρατία και άλλα αποδεικτικά έγγραφα έληξαν, ούτε η ΥΔΕΠ, αλλά ούτε και οι δικαιούχοι προχώρησαν στις απαιτούμενες ενέργειες για επικαιροποίησή τους.

Συστήξθηκε όπως εξασφαλιστεί όλη η απαραίτητη πληροφόρηση και γίνουν οι ενδεδειγμένες ενέργειες για αυτοματοποίηση της διαδικασίας ενημέρωσης του ΠΣ ΕΕΕ.

ε. Διαπιστώθηκε μη επανέλεγχος και μη επικαιροποίηση των δεδομένων ακίνητης ιδιοκτησίας που στην πλειονότητά τους λήφθηκαν το 2014, από το Τμήμα Κτηματολογίου και Χωρομετρίας (ΤΚΧ), με την αρχική καταχώριση και εξέταση των αιτήσεων.

Η ΥΔΕΠ στην απαντητική της επιστολή για τον έλεγχο του 2020, πληροφόρησε την Ελεγκτική ότι τον Απρίλιο του 2022 εξασφαλίστηκε από το ΤΚΧ επικαιροποιημένο αρχείο με βάση το οποίο έγινε επανεξέταση του κριτηρίου της ακίνητης ιδιοκτησίας για το σύνολο των δικαιούχων ΕΕΕ. Από την επανεξέταση των αιτήσεων, εντοπίστηκαν 885 περιπτώσεις όπου επήλθε αλλαγή στο ύψος της ακίνητης ιδιοκτησίας, όπως πιο κάτω:

(i) 57 δικαιούχοι, μετά από τη σχετική διερεύνηση, τερματίστηκαν, καθότι δεν πληρούσαν πλέον το σχετικό κριτήριο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται περίπτωση όπου εντοπίστηκαν να ανήκουν στον δικαιούχο, πέραν από την κύρια κατοικία, ακόμη τρεις κατοικίες.

(ii) 588 δικαιούχοι, οι οποίοι με βάση την αρχική τους αίτηση πέραν από την κύρια κατοικία τους δεν είχαν άλλη ακίνητη ιδιοκτησία, φαίνεται τελικά να κατείχαν και άλλα ακίνητα, η αξία των οποίων δεν υπερέβαινε τις €100.000. Εύλογα δημιουργούνται ερωτήματα για το πως αυτά αποκτήθηκαν και γιατί δεν εμφανίστηκαν κατά την αρχική εξέταση της αίτησής.

(iii) 240 δικαιούχοι φαίνεται να κατείχαν ακίνητη ιδιοκτησία, όπου το σύνολο της αξίας της, υπερέβαινε το όριο των €100.000 και κατόπιν υποβολής, εξέτασης και έγκρισης ένστασης, η αίτησή τους προχώρησε στα επόμενα στάδια εξέτασής της και κατέστη υποψήφια για ΕΕΕ.

Αναφορικά με τις 57 αιτήσεις που τερματίστηκαν, ζητήσαμε ενημέρωση, η οποία εκκρεμεί.

Συστήθηκε ο καθορισμός διαδικασίας για τη συχνότητα λήψης πληροφόρησης από το ΤΚΧ, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα οι αλλαγές όσον αφορά στην αξιολόγηση του κριτηρίου της ακίνητης ιδιοκτησίας.

στ. Διαπιστώθηκε καθυστέρηση στην ετοιμασία και έγκριση ρυθμιστικού νομοθετικού πλαισίου για θέματα που αφορούν την παροχή κατ’ οίκον φροντίδας. Διαπιστώθηκε επίσης η ύπαρξη μεγάλων αποκλίσεων στο ύψος των ασφαλιστέων αποδοχών για τις οποίες καταβλήθηκαν εισφορές στο ΤΚΑ από παρόχους υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας και των πληρωμών σε δικαιούχους.

Συστήθηκε η νομοθετική ρύθμιση και την υιοθέτηση διαδικασίας ενημέρωσης των ΥΚΑ με τα ποσά που καταβάλλονται στους παρόχους και όπως η Σύμβαση Απασχόλησης κοινοποιείται τόσο στις ΥΚΑ, όσο και στο Τμήμα Φορολογίας.

1.2.2 Τομέας Επιδόματος Τέκνου

α. Διαπιστώθηκε η διενέργεια πληρωμών του επιδόματος τέκνου σε οικογένειες προκαταβολικά, πριν την υποβολή της προβλεπόμενης από τον Νόμο αίτησης και εξέτασής της, χωρίς αυτό να προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία.

Συστήθηκε όπως σε περίπτωση που τέτοιες δαπάνες κρίνονται αναγκαίες, τροποποιηθεί το σχετικό άρθρο της νομοθεσίας.

β. Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις δικαιούχων μονογονεϊκού επιδόματος, οι οποίοι δεν προσκόμισαν ικανοποιητικά ή/και επικαιροποιημένα στοιχεία για το ύψος της διατροφής, τη διαμονή και τη γονική μέριμνα τέκνων μονογονεϊκής οικογένειας.

Συστήθηκε ο καθορισμό διαδικασίας συστηματικού και ολοκληρωμένου ελέγχου, ώστε να διασφαλίζεται ότι υποβάλλονται έγκαιρα όλα τα απαιτούμενα έγγραφα.

1.2.3 Τομέας Χαμηλοσυνταξιούχων

α. Διαπιστώθηκε ότι δεν επικαιροποιήθηκαν/επιβεβαιώθηκαν τα στοιχεία των δικαιούχων του επιδόματος που παραχωρείται, στο πλαίσιο Σχεδίου για την ενίσχυση των νοικοκυριών συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα, τα οποία δηλώθηκαν με την υποβολή της αίτησής τους το 2014, παρόλο που από τότε παρήλθαν αρκετά χρόνια.

Συστήθηκε η ανάγκη υιοθέτησης μηχανισμού επανεξέτασης ή/και επαναϋποβολής των δηλώσεων/εγγράφων που προσκομίστηκαν με την αίτηση.

β. Διαπιστώθηκε μη εφαρμογή της διαδικασίας ελέγχου και επιβεβαίωσης της νόμιμης και συνεχούς διαμονής των αιτητών/συζύγων, ως η προϋπόθεση στο Σχέδιο για την ενίσχυση των νοικοκυριών συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα.

Συστήθηκε η υιοθέτηση μηχανισμού για διενέργεια επιτόπιας έρευνας.

1.3 Ειδική διερεύνηση για την προσωρινή στέγαση Αιτητών Διεθνούς Προστασίας (Αιτητές Ασύλου) σε ξενοδοχεία ή/και άλλα καταλύματα.

α. Διαπιστώθηκε η μη ύπαρξη συστήματος για παρακολούθηση του κόστους της προσωρινής στέγασης/φιλοξενίας των αιτητών ή/και των οικογενειών τους στα ξενοδοχεία ή/και καταλύματα και καθυστέρηση στην εξεύρεση κατάλληλων χώρων για μεταστέγασή τους, με αποτέλεσμα την παράταση διαμονής τους σε ξενοδοχεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός το οποίο αυξάνει σημαντικά το κόστος για τη διαμονή τους, η οποία τελικά δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως προσωρινή.

Συστήθηκε όπως γίνουν ενέργειες για εξεύρεση πιο οικονομικών λύσεων για τη στέγαση των αιτητών ασύλου, καθώς και επίσπευση της διαδικασίας μελέτης της αίτησής τους.

β. Διαπιστώθηκε αδυναμία επίτευξης συμφωνίας για υπηρεσίες από αδειοδοτημένα ξενοδοχεία ή/και καταλύματα, με αποτέλεσμα τη μη αποτελεσματική παρακολούθηση και έλεγχο της διαδικασίας διαχείρισης των διαθέσιμων δωματίων, του ποσού χρέωσης ανά άτομο ή οικογένειας και της διαδικασίας παραχώρησής τους στους αιτητές. Συστήθηκε όπως οι ΥΚΕ προχωρήσουν σε διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης.

γ. Διαπιστώθηκε η μη εγγραφή στο μητρώο Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), όλων των φορέων που επιλέγηκαν για έλεγχο, παρόλο που η αξία των φορολογητέων υπηρεσιών ξεπερνούσε το όριο που απαιτείται από το Νόμο για εγγραφή στο μητρώο ΦΠΑ, καθώς και ανομοιομορφία στο ποσοστό ΦΠΑ που επιβαλλόταν στα τιμολόγια. Για το πιο πάνω θέμα ενημερώθηκε σχετικά και το Τμήμα Φορολογίας για τις δικές του ενέργειες.

Διερεύνηση καταγγελιών που υποβάλλονται από πολίτες

Στην έκθεση της Ελεγκτικής αναφέρεται, παράλληλα, ότι η Υπηρεσία γίνεται δέκτης πολλών καταγγελιών από πολίτες και αφορούν, μεταξύ άλλων, στο ΥΕΚΑ και το Υφυπουργείο και αναφέρονται κυρίως σε αδήλωτη εργασία και την καταβολή επιδομάτων σε πρόσωπα που ενδεχομένως να μην τα δικαιούνται. Αριθμός καταγγελιών που λαμβάνονται διερευνώνται από την Υπηρεσία, σημειώνεται, ενώ άλλες αποστέλλονται στον Γενικό Διευθυντή του ΥΕΚΑ και στον Γενικό Διευθυντή του Υφυπουργείου, με εισήγηση για διερεύνηση στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους και ανάλογη ενημέρωση της Υπηρεσίας με τα σχετικά αποτελέσματα, τα οποία και αξιολογούνται εκ μέρους της.

Χαρακτηριστικά, στην έκθεση γίνεται αναφορά στην περίπτωση που αφορά σε καταγγελία που λήφθηκε στην Ελεγκτική, στην οποία καταγγέλθηκε πρόσωπο ότι του καταβαλλόταν ΕΕΕ, ενώ παράλληλα διατηρούσε δική του επιχείρηση στην οποία εργαζόταν, η οποία παραπέμφθηκε στο Υφυπουργείο από την Υπηρεσία για σχετική διερεύνηση.

Ο Γενικός Διευθυντής του Υφυπουργείου, με επιστολή του πληροφόρησε την Ελεγκτική, ότι ο σχετικός έλεγχος ολοκληρώθηκε και μετά από εξέταση διαφάνηκε ότι στην οικογενειακή μονάδα του πιο πάνω προσώπου παρεχόταν ΕΕΕ από το 2016, ως άτομο που δηλώνει ανίκανο για εργασία βάσει ιατρικών πιστοποιητικών τα οποία προσκόμιζε και σύμφωνα με το θεράποντα ιατρό του ήταν μόνιμα ανίκανος για εργασία. Επιπρόσθετα από τον εκτενή έλεγχο της καταγγελίας και των στοιχείων που είχε στην κατοχή του κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το πιο πάνω πρόσωπο είχε προβεί σε απόκρυψη στοιχείων σχετικά με εισοδήματα και παρείχε ψευδή στοιχεία κατά τον ουσιώδη χρόνο υποβολής της αίτησής του, κατά παράβαση των άρθρων 4(1), 5(3), 12, 263 28, 31 και 36(α) του περί Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και Γενικότερα περί Κοινωνικών Παροχών Νόμου του 2014 (N.109(Ι)/2Ο14). Ως εκ των πιο πάνω, η παροχή του επιδόματος στην εν λόγω οικογενειακή μονάδα τερματίστηκε τον Ιούλιο 2023.

Περαιτέρω, η ΥΔΕΠ προχώρησε σε ενημέρωση της Υπηρεσίας Επιθεωρήσεων του ΥΕΚΑ και σε καταγγελία στην Αστυνομία για διερεύνηση τυχόν ποινικών αδικημάτων που προκύπτουν.